लोकमान्य टिळकांचे लेख आनी सद्याचो काळ

भांगरभूंय | प्रतिनिधी

लोकमान्य टिळकांचे हे विचार आयच्या काळांत सारकेच लागू जातात. आयचे शिकिल्ले तरणाटे पुरायपणान समाजाच्या आनी देशाच्या हिताचेर केंद्रीत आसात अशें दिसना.

लोकमान्य बाल गंगाधर टिळकांची आयज पुण्यतीथ. टिळकान ‘केसरी’ दिसाळ्यांतल्यान देशाच्या स्वातंत्र्याची बुन्याद घाली. परकी सत्तेक लागून आमी कशे गरीब जाले, ब्रिटीश सत्तेक लागून शेती आनी वेपार कसो नश्ट जालो हाचे विशीं जागृताय केली. लोकांचेर जावपी अन्यायांक वाचा फोडली. ब्रिटीश कायदे, अत्याचारी सत्तेचेर ताणें खर टिका केली. खंयच्याय विशयाचेर खोलायेन अभ्यास करून तो साद्या देखीनीं मांडपाची टिळकांची तांक असामान्य आशिल्ली. ताचे कडेन समाजा खातीर एक दृश्टीकोन आशिल्लो. ताका भारतीयांच्या मानसिकतायेचें अचूक गिन्यान आशिल्लें. खरें म्हणल्यार सगळ्या दिसाळ्यांनी हो दीस स्वताचे कामगिरीचो आनी आत्मचिंतनाचो नियाळ  घेवपाचो दीस मानचो. ह्या लेखांत टिळकान संपादकीयांत उक्तायिल्ले विचार आयज लेगीत कशे लागू जातात तें पळोवया.

4 जानेवारी 1881 दिसा केसरीचो पयलो अंक उजवाडाक हाडटना लोकमान्यान बरयिल्लें, ‘नव्या दिसाळ्याची गरज कितें? दोन- चार नामनेचीं दिसाळीं सोडल्यार उरिल्ल्यांची स्थिती कितें दिसता? गांवांगांवांतल्यो खबरो उजवाडावपाच्या साधना भायर दिसाळ्याच्या मुखेल कामाचो, तत्वाचो अर्थ पत्रकाराच्या मनांत येता अशें दिसना. जेन्ना दिसाळें निपक्षपातीपणान, निर्भयपणान काम करता तेन्ना ताचो सरकारी अधिकाऱ्याचेर व्हड प्रभाव पडटा.’ सरकाराचीं ध्येयां आनी धोरणां समतोल पद्दतीन समजून सरकारी वेवस्थेचेर नदर दवरपाक दिसाळ्यांनी वावुरचें अशी अपेक्षा लोकमान्य टिळकान उक्तायली. पूण हें जाताच अशें ना. 

ब्रिटीश शिक्षण पद्दत भारताक कशी हानीकारक तें टिळकान लेखांनी सांगलां. देशांत शास्त्रज्ञ आनी विद्वान कित्याक तयार जायनात असो विचार करून ते अस्वस्थ जाताले. ‘खरे विद्यापीठ कोणते?’ ह्या  25/2/1896  च्या लेखांत लोकमान्य म्हणटा, ‘‘युरोपीयनांचीं शास्त्रां आमकां शिकोवचीं पडटलीं अशें थारायलें आनी ते प्रमाण दरेका जिल्ह्यांत एक विद्यापीठ स्थापन जालें. विद्यार्थ्यां खातीर परिक्षा घेवपाचें काम सुरू जालें आनी परिक्षा पास जाल्ल्या मनशाक विशिश्ट पदवी मेळपाक लागली. पूण फाटल्या पन्नास वर्सांच्या अणभवांतल्यान स्पश्ट जाता की देशांतलीं विद्यापीठां जशीं दुदान ताकाची नक्कल करप तशींच जाल्या. आमचीं आदलीं शिक्षणसंस्था वा गुरूंचे आश्रम ल्हवू ल्हवू सोंपले आनी तांच्या जाग्यार अस्तित्वांत आयिल्ल्यो संस्थां ज्या ताकदीच्यो आसपाक जाय तशो नात, देखून कसलेंच शास्त्र वा गिन्यानाचो बारीकसाणीन अभ्यास करून ताचेर संशोधन करपी मनीस हालींच्या काळांत भारतात जल्माक येनात. विद्यापिठान परिक्षा घेवन बी.ए. एम.ए.  हे शिक्के मारपाचे हेंच काम चलता. हांकां  विद्यापीठ म्हणचे परस परिक्षा घेवपा खातीर नोंद जाल्ली कंपनी म्हणप बरे.’’

आयज विद्यापिठांची परिस्थिती वयर सांगिल्ले प्रमाण ना? ‘राष्ट्रीय शिक्षण’ ह्या 27/ 2/ 1908 च्या संपादकीयांत  लोकमान्य टिळकान  शिक्षण वेवस्थेंतल्या उणेपणाचेर बोट दवरलां. ‘‘सध्याचें शिक्षण घेतिल्लो तरणाटो  कश्टाचें काम करपाक लजता, फुकटचो अभिमान धरता, नाशिल्लो झेत दाखयता आनी असो मनीस देशाच्या वावराक अयोग्य जाता. राश्ट्रीय शिक्षण हो विशिश्ट जातीचो विशय न्हय, तो सगळ्या जातींचो भौशीक विशय. राश्ट्रीय शिक्षण दिवंक ना जाल्यार फुडली पिळगी कुड्डी जातली. आमचो धर्म जाणून घेवपाक, देशाक वळखपाक, नीतीचें  राजकारण करपाक, जेन्ना देश बुडटा तेन्ना आधार दिवपाक, उर्बा, बळ आनी धैर्य मेळोवपाक राष्ट्रीय शाळांची गरज आसा. परकी भाशेंत राष्ट्राक शिक्षण दिवप म्हणल्यार त्या देशाचो घात करपा सारकें.’’

लोकमान्य टिळकांचे हे विचार आयच्या काळांत सारकेच लागू जातात. आयचे शिकिल्ले तरणाटे पुरायपणान समाजाच्या आनी देशाच्या हिताचेर केंद्रीत आसात अशें दिसना. गोंयांत शिकिल्ले तरणाटे सरकारी नोकरी सोडून हेर कितेंच करपाक तयार नात. 

‘‘परवश झालेल्या नेटिव्ह अंमलदारांचे मानसिक दौर्बल्य’ ह्या लेखांत सरकारी अधिकाऱ्याचें केल्लें वर्णन आनी तांचे मानसीक दुबळेपण नोकरशायेक अजूनय लागू जाता. टिळक म्हणटा, ‘व्यासान जिव्या आनी मेल्ल्या पांच प्रकाराच्या मनशांचो उल्लेख केला. तातूंत ताणें नित्यसेवक नांवाचो एक वर्ग सांगला, हो वर्ग आमचो सुशिक्षित वर्ग. बुद्धीच्या मळार हो वर्ग हेर वर्गां परस श्रेश्ठ आनी शिकपाच्या वावरांत हेर लोकां परसय श्रेश्ठ आसा. आमच्या कुळांत वा समाजांत चलपी वंशपरंपरेंच्या गुलामगिरीच्या धर्माक लागून तांची आत्मसम्मानाची वृत्ती ना जाल्या. कोणेंय आमकां बुडयलां जाल्यार सरकारा परस  ह्या वर्गानच आमकां बुडयला असो जो समज आसा तो कारणा बगर न्हय. ह्या नोकरदार वर्गान सनदींतल्या स्पश्ट उतरांचो अर्थ कसो विकृत करचो, सरकारची आवक कशी वाडोवची, लोकांचीं रानां कशीं घेवचीं ह्यो सगळ्यो  युक्ती युरोपियन अधिकाऱ्यांक सांगून तांकां बुदवंत करपी हेच सरकारी सेवेंत आसलेले थळावे लोक. तातूंतले तातूंत एखादो मनीस हुशार आसलो तर ताका रोखडेंच थापट खावचें पडटा आनी तरीय तो सुदरना जाल्यार ताका पोटाक पोसपाचो दुसरो मार्ग आपणावचो पडटा. सरकारी सेवेंत आशिल्ल्या थळाव्या अधिकाऱ्यांचें मानसीक धैर्य चडांत चड दुर्मिळ जायत आसा आनी अधिकारी मनीस वरिश्ठां कडेन अनुग्रह मेळोवपाच्या हेतान खरो वा फट असो खंयचोय अहवाल करपाक तयार आसात. मानसीक धैर्याचे नदरेन देशी अधिकाऱ्यांचो हो वर्ग कायच कामाचो ना.’’

वयर केल्लें अधिकाऱ्याचें वर्णन आयच्या सरकारी अधिकाऱ्यांक आनी कर्मचाऱ्यांक लागू जाता. कायद्यांत वेगवेगळ्यो दुरुस्त्यो हाडून पर्यावरणाचें लुकसाण करपी, जमीन माफियांक मुक्त हात दिवपी, भ्रश्टाचाराची वाट दाखोवपी हे अधिकारी कितले सकयल पावल्यात हाची ही एक देख. स्वातंत्र्या उपरांत इंग्लीश शिक्षण वेवस्थेंत बदल जावंक नाशिल्ल्यान आयचो शिकिल्लो समाज कर्तव्याविशीं उदासीन जाला. नैतीक मुल्यां इबाडल्यात. लोकांक वाट दाखोवन तांचे मुखार आदर्श दवरपा बदला राजकी वा भौशीक फुडारी आयज भ्रश्टाचार, तत्वां आनी निश्ठा हांकां लागून भ्रश्ट जाल्यात. समाजाचो एकूय रुपया स्वता खातीर वापरनाशिल्ले लोकमान्या सारके फुडारी खंय आनी 100 रुपया मोलाचें पॅत्राॅल गाडयेंत भरपा खातीर पगार वाडोवपाची मागणी करपी आयचे फुडारी खंय? 

राजकारण समाजाच्या फायद्या खातीर आसा ही कल्पनाच ना जाल्या आनी तो स्वार्थाचो धंदो जाला. आयज स्वार्थाचो वेवसाय ही कल्पना सामान्य जाल्या. लोकमान्य टिळकाची याद करतना समाजांत प्रामाणीक, तत्वीक, समाजा खातीर भावनेन विचार करपी, लोकां मदीं धैर्य आनी झुजाची भावना निर्माण करपी फुडाऱ्याचो उणाव आसा. गोंयांत दर दिसा वातावरण इबाडत आसा. सरकारा कडेन कायद्याची सत्ता आसा, आनी लोकांची मतदान सत्ता विक्रेक वचपाक लागल्या. भ्रश्टाचाराक लागून सरकारी वेवस्था दुबळी जाल्या. लोकांची संवेदनशीलताय सोंपल्या. मुठभर जागृत नागरिक आनी संघटना लोकांक जागोवपाचो यत्न करतात आनी पर्यावरणाचो नाश जावचो न्हय म्हूण झगडटात. नागरिकांक स्वताच्यो सुरक्षा ठेवी मोडपाचें धाडस जायना. ते आपलेच सोबीत अवस्थेचो नाश उक्त्या दोळ्यांनी शांतपणान पळयतात. एक सादूर मतदार नोकरी आनी कुटुंबीक हितसंबंद सांबाळपांत गुंतला. उजो घरांत पावता म्हणसर कांयच करपाची गरज ना हाचेर तो ठाम आसा. अशे परिस्थितींत लोकमान्य टिळकाची देख घेवन सामान्य लोक जागृताय करपाक आनी भ्रश्टाचार, पर्यावरणाचो ऱ्हास आडावपाक फुडाकार घेतलो अशी आस्त बाळगून जापसालदार लोक सुशेग घेत शांत बसला.

गणपत सिद्धये

बिठ्ठोण

97641 48006