भांगरभूंय | प्रतिनिधी
भारतीय उद्देगीक समुहांतले प्रतिश्ठीत भौ. रतन टाटा 9 ऑक्टोबर 2024 ह्या दिसा संवसाराक अंतरले. भारतीय उद्देगाक हो एक व्हडलो धपकोच म्हणूंक जाय. ह्या महान व्यक्तिमत्वाच्या आनी तांकां संबंदीत टाटा उद्योगीक समुहाची पुराय म्हायती दिवपी कोंकणींतलें पयलें पुस्तक म्हळ्यार उदय देशप्रभू लिखीत रतन टाटा (मनीस रुपांतलो देव). वेलींगच्या शणै प्रकाशनान 2024 वर्सा उजवाडायल्लें हें पुसत्क टाटा समूह आनी तांच्या जाळवणदारांचें इतिहास कथन करतासतना ह्या घराण्यांतल्या कांय उल्लेखनीय व्यक्तिमत्वांचें – जांणी टाटा समुहाक उंचेल्या पावंड्यार पावयलें, व्यक्तिचित्रण करता. मुखचित्रांत रतन टाटाचो तांच्या पन्नाशींतलो फोटो आसा आनी मलपृश्ठाचेर लेखकाची वळख दिल्या. इंग्लीश, हिंदी, कोंकणी आनी मराठी अशा चार भासांनी लेखन करपी देशप्रभून ह्या आदीं द्रविडी संस्कृतीचे लोकनायक करुणानिधी आनी किर्लोस्कर समुहाच्या शंतनूराव किर्लोस्कर हांचीं चरित्रां उजवाडायल्यांत. तेच तरेन ‘हिंद स्वराज’ ह्या महात्मा गांधीजींच्या मूळ इंग्लीश पुस्तकाचो कोंकणी अणकार पुस्तक रुपान उजवाडायला.
सुरवातेच्या 20-25 पानांनी लेखकान तकालस घेवन टाटा उद्योगीक साम्राज्याचे उबारणे विशीं विस्तारान, अभ्यासपुर्ण लेखन केलां. ‘टाटा आयरन स्टील कंपनी’ ह्या दुसऱ्या अध्यायाच्या उत्तरार्धा सावन रतन टाटा विशीं जाणून घेवंक मेळटा. रतन टाटाचो बापूय नवल टाटाक टाटा घराण्यान दत्तक घेतिल्लें. ताका लागून रतन टाटा अध्यक्षाच्या पदा खातीर अपात्र आसात अशें टाटा समुहाच्या जाळवणदारांक आनी भागधारकांक दिसतालें. पूण रतन टाटान आपलें कौशल्य रोखडेंच तांकां सिध्द करून दाखयलें. तांकां सगळ्यांत पयली संद फावो जाली ती नुकसानेंत वचपी नॅशनल रेडिओ ॲण्ड इलॅक्ट्रॉनीक्स कंपनी, जी तांणी व्हडा आत्मविश्वासान यशाचे तेंगशेर पावयली. अशीच लुकसाणेंत चलप एंप्रेस मीलूय तांणी आपणाल्या कुशळतायेन वयर काडली. पूण समुहाच्या जाळवणदारांनी आनीक भांडवल पुरोवपाक मनाय केल्ल्यान टाटा समुहाचो हो बुनयादी वावर बंद करचो पडलो. ह्यो दोनूय कंपन्यो बंद पडल्यो हें एकूच निमित्त लोकांनी धरलें. पूण तोमेरेन रतन टाटान तांची केल्ली वाड कोणाच्याच नदरेंत गेली ना. जमशेटजींच्या उपरांत जे.आर.डी टाटान टाटा उद्योग समुहाक उंचायेर पावयलें. पूण जे.आर.डी उपरांत टाटाचो नवो वारसदार म्हण रतन टाटाचें नांव वयर आयलें तेन्ना समुहांतल्या साबार जाळवणदारांनी ताका विरोध केलो – तांकां टाटा समुहा खालची आपली कंपनी आपल्या नेमां प्रमाण चलोवंक जायसली. पूण जे.आर.डी रतनाचेंच नांव घट्ट धरून रावले – रतनांत ते स्वताक पळयताले. तांच्या हातांत टाटा उद्योगीक समुहाचीं सुत्रां दिवन 1991 वर्सा जे.आर.डी निवृत्त जाले.
1991 ते 2012 ह्या 21 वर्सांच्या आपल्या कार्यकाळांत रतन टाटान टाटा उद्योगीक समुहाक यशाचे तेंगशेर पावयलें. तातूंत शेअर बाजारांत टाटा शेअर्साचें वर्चस्व, न्यूयॉर्कच्या शेअर बाजारांत टाटा मोटर्सच्या शेअर्सचे व्यवहार, कोरस ग्रुप ह्या अँग्लो-डच कंपनीचो ताबो, ब्रिटनांतल्या फोर्ड कंपनीचो ताबो ह्या मुखेल पायऱ्यांचो आस्पाव जाता. “उद्योगाची वाड जावचे खातीर काळाची पावलां वळखून ‘रीस्क’ पत्करपाची वृत्ती, जी ‘रतन टाटा’ ह्या मनशा लागी आसली. फाटल्या पिळगेची आत्मसंतुश्टी वृत्ती, ताका लागून फाटी पडली.” (पा. 64, 65) इतलेंच न्हय तर तांणी पुराय उद्योगीक समुहाची नव्यान बांदणी करपाच्या उद्देशान वखदां आनी वस्त्रां निर्मणेच्यो कंपन्यो बंद उडयल्यो. मीठ धरून सॉफ्टवेअर मेरेन टाटा कंपनी आयज साबार उत्पादनां तयार करता. टाटा समुहा खाला येवपी साबार कंपन्यांक ‘टाटा सन्स’ ह्या पॅरंट कंपनी कडेन कबलात करूनच तांचो लोगो वापरूंक मेळटा. शिस्त, प्रतिश्ठा आनी कंपनीचीं मार्गदर्शक तत्वांचो मान राखून व्यवहार करपी रतन टाटा आपणाल्या फुडल्या वारसदारांकूय नव्या संदीची तजवीज करून दवरल्या.
रतन टाटान फकत टाटा समुहाचो विचार केलो ना, पूण भारतांतल्या प्रत्येक नागरिकाचो विचार केलो. खास ग्रामीण वांठारांनी वापरपा खातीर वॉटर फिल्टर तयार केले. ‘कोरस’ कंपनी तांणी विकती घेतकच तातूंतल्या सगळ्या कामगारांची काळजी टाटा कंपनीन घेतली. टाटा उद्योगीक समूह सुरू जायत सावन तांणी कंपनीच्या कामगार आनी तांच्या घराब्याची पुराय देखरेख घेतल्या. स्त्री कामगारांक लेगीत तांच्यो गरजेच्यो सुविधा दिल्यात. जग्वार आनी लँड रोव्हरच्या वेव्हारा वांगडाच तांणी पयली पुराय भारतीय मोडीची टाटा इंडिका (1998) आनी सामान्य मनशाक परवडत अशी टाटा नॅनो (पिपल्स कार, 2008) भारतवासियांक भेटयली. तांच्याच उतरांनी सांगचें जाल्यार, “मुळांत हांव पयशे कमोवपाक म्हूण हांगां येवंक ना. … खरें सांगचें जाल्यार, ह्या कामा विशींचें चॅलेंज म्हाका हें सगलें करपाक उमेद हाडटा. असो वावर करपांत म्हाका आनंद मेळटा.” (पा. 79)
एकूण आठ अध्यायांनी टाटा उद्योग समुहाची आनी रतन टाटाची कारकिर्द वांटून गेल्या. पुस्तकाच्या शेवटाक टाटा कुटुंबाची वंशवेल आनी टाटा उद्देगीक समुहाच्या अध्यक्षांच्या तांच्या फोटो सयत नांवां आनी तांचो कार्यकाळ दिल्लो आसा. पयले दोन अध्याय विस्तारान मांडल्यात. तिसऱ्या अध्याया सावन रतन टाटाच्या कार्किर्दी विशीं म्हायती मेळटा. पूण तिसऱ्या अध्याया सावन अध्यायांचो आंवाठ कमी जायत गेला. निमाणचे तीन अध्याय दोन – तीन पानांनी सोपयल्यात. पयल्या दोन अध्यायां वरी हांगाय विस्तार केल्लो जाल्यार पुस्तक आनीक वजनदार जावं येतालें. लेखक भोवभाशीक आशिल्ले कारणान कांय कडेन मराठी शब्दांचो वापर जाल्लो दिसता. टाटा समुहाच्या कंपनींचीं नांवां सांगतना एकेरी उकत्या कोलनांचो वापर केला. पूण व्यक्तींचीं, वांठारांचीं, गाड्यांचीं प्रत्येक फावटी नांवां सांगतना ह्या कोलनांचो वापर कित्याक केला, ह्या प्रस्नाची जाप मेळना. कांय कडेन गरज नासतना स्वल्पविरामांचो वापर केल्ल्यान अर्थ समजुपाक थोडो वेळ लागता.
चरित्रां आमकां खूब कितें शिकयतात. मनीस जल्मतांच कर्तुत्वान जायना. ताचीं कार्यां, संघर्श, सामाजीक लागणूक ताका कर्तुत्वान करतात. तांच्या ह्याच कर्तुत्वाचें कथन तांच्या चरित्रांतल्यान हेरां मेरेन पावता. रतन टाटा (मनीस रुपांतलो देव) हें रतन टाटा आनी टाटा समुहाचें चरित्रात्मक पुस्तक. पिरायेच्या 86व्या वर्सा रतन टाटा भलायकेच्या समस्यांतल्यान सांसणा खातीर आमचे मदल्यान निवृत्त जाले. तांचें मरण म्हळ्यार भारताच्या वेवसायीक समाजा खातीर एका युगाचो अंत. अशा महान व्यक्तीचें कोंकणींतल्यान चरित्र वाचपाक मेळप ही आयचे तशेच फुडले पिळगे खातीर एक पर्वणीच म्हणूंक जाय. तांच्या मरणाच्या चारूच म्हयन्यां उपरांत रोखडेंच तांचें चरित्र वाचप्यांच्या हातांत पडप, ही एके परीन रतन टाटाक सामान्य जनतेन दिल्ली आदारांजलीच जावन आसा.
शुभा बरड वेलींगकार
खिणाखिणाक ताज्यो घडणुको आनी तुमचे कडेन संबंदीत दरेक खबर मेळयात एका क्लिकाचेर! फेसबूक, ट्विटराचेर आमकां फॉलो करात आनी व्हाट्सएप सबस्क्रायब करपाक विसरूं नाकात.
