यादी, काळजाच्या कोनश्यांतल्यो

भांगरभूंय | प्रतिनिधी

ताचीं कांय तत्वां आशिल्लीं. जीव गेलो तरी फट उलोवचो ना. स्वाभिमानान जगप. दारांत आयिल्ल्या मनशाक केन्नाच उपाशी धाडप ना.

रातच्या इकरांक पुतान म्हाका उठयलें. म्हणूक लागलो, ‘आनुक (म्हजो बाबा नागेश सोयरू गायतोंडेक) मात्सो हॉस्पिटलांत व्हेला खंय. हांव ताका पळोवन येतां कितें जालां तें’. हांवें म्हणलें बरें. पूण म्हजें मन अस्वस्थ जावपाक सुरवात जाली. कारण म्हज्या भावान इतल्या रातचो केन्नाच आमकां फोन करूंक ना. जायते फावटी शुगर देंवतकच म्हजो बाबा बेशुद्ध जातालो. खाटी वयल्यान सकयल लेगीत पडटा‌‌लो. पूण  केन्नाच भावान आनी भावजयेन आमकां दोगीय भयणीक कसलोच त्रास दिनासतना सगलें आपणेंच काडलां. दोनूय भयणी परस ल्हान आसून लेगीत भावान सगली जापसालदारकी आपल्याचेर घेतली.

4 मार्च 2024.. सदचे भशेन हांवें चार वरांचेर आनूक (बाबाक) फोन केलो. आज म्हाका येवंक मेळना रे, मात्शें काम आसा. तू बरो आसा मरे? ताणें जाप दिली, हय गो. यो तू सुशेगाद. 

हांव आठवड्यांतल्यान दोनदां तरी वचून ताका पळोवन येतालें. इस्कोल सुटून घरा वतना भितर सरुन ताका पळयतालें. त्या वेळार तो जेवपाक बशिल्लो आसतालो. घोड्यार बसून येता आनी वता. दोन दीस रावपाक यो मगो, म्हणटालो. म्हज्या व्यापांत हांव उरलें आनी दोन दीस रावपाक पावलेंच ना. तेच रातीं ११ क तो आमकां सोडून गेलो. दुसरे दिसा हांव कुळारा गेलें. आयुश्यभर धडपडपी जीव खाटीचेर शांत न्हिदिल्लो. बस गो, जेवन चल. आयज खंयच कार्यक्रम ना? अशे विचारपी खणखणीत आवाज कायमचो शांत जाल्लो. ताची कूड पळोवन मन यादींत घुस्पलें.

रासवळ कुटुंब. घरांतलो व्हडलो भाव म्हूण ताच्या सगल्या भावंडांनी ताचेर उपाट मोग केलो. ताकाय आपल्या भावंडांचें खूब आशिल्लें. आमी घरात तिगां भावंडां आनी तातूंत हांव सगळ्यांत व्हडलें. बापायचो म्हजेर खूबच जीव. हांवें ताका एकदां विचारिल्लें, म्हजे नाव दया आनी भयणीचें माया कित्याक दवरलें? ताणें सांगलें, ताची आवय ल्हानपणात गेली आनी सगळ्यांक दयेचो आनी मायेचो उणाव जाणवतालो म्हणून ताणें आमचीं नांवां दया आनी माया दवरिल्लीं.

संस्कृत काव्यतीर्थ मेरेन थोडेच जाण आसताले ताच्या वयाचे. त्या वेळार ताका ताच्या ज्ञानाचेर जाय तशी नोकरी मेळूंक शकताली, पूण आपल्या बापाय फाटल्यान ताणें भिक्षुकी केली. भटपण केलें तरी कर्मकांडां पसून सदांच पयस. कश्ट आनी यत्न हेच ताचें दैवत. सकाळीं उठले बरोबर देवाक तो हात जोडून प्रार्थना करतालो. ताणें म्हाका दिसता स्वता खातीर देवा कडें कांयच मागूंक नासतलें. मागलां आसतलें फकत दुसऱ्यां खातीर.

म्हजी माँ (आई) मंगळुरी. पयलीं पयलीं खंय तिची उलयल्ली कोंकणी ताकाच कळटाली. भायर वचप, बाजारांत वचप, आमचो अभ्यास घेवप तिका जमलें ना. पूण ह्यो सगल्यो जबाबदारी ताणें स्वता घेतल्यो. दोगांयचीय केमेस्ट्री बरी आसली. बरें- बरें रुचिक सुरबूस जेवण करून घालप, सगल्यांक पोटभर वाडप हें तिचें काम. एकेकदां तो आमचे माँचेर इतलो तापतालो, आमकांय भंय दिसतालो. पूण राग वतकच मुमुरखो हांसतालो. मागीर वातावरण थंड जातालें.

आमकां तिगांय भुरग्यांक बरें शिक्षण दिवपा खातीर खूब धडपडटालो. म्हज्या मार्कांची तोखणाय ताणें करतकच म्हजे खोशेक शिम- मेर उरनाशिल्ली. वेगवेगळ्या सर्तीं खातीर बरयिल्लीं भाशणां ताचींच आसतालीं. लग्न जावन वतना ताचें तोंड पळोवन म्हज्या दोळ्यांतल्यान व्हाविल्लीं दुकां कशीं थांबलीं जाणा? जेन्ना ताणें मायेन म्हजे तकलेर हात दवरीत म्हणलें, आगो तू सद्दां इस्कोलांत शिकोवपाक येतलें तेन्ना तुका येता मेळपाक. म्हजे इश्कोल सांजचें आशिल्ल्यान तो मदीं मदीं म्हाका मेळपाक येतालो. घरांत म्हजे आवडीचो पदार्थ केलो जाल्यार तो स्कुलांत घेवन येतालो. म्हाका दिसता आमकां दिले बगर ताच्या आनी माँच्या गळ्या सकयल तो देवनाशिल्लो.

सादी जीण कायम जगलो. धवें फुल्ल पुडवें, फॅराद खोमीस आनी टोपी हो ताचो पेहराव ताणें केन्नाच सोडलो ना. कपलार तिबो. तिनसांजेची कितलींशींच स्तोत्रां म्हणप, आमचे कडल्यान म्हणून घेवप हो ताचो नित्यक्रम. उच्चार चुकपाक जायना. खंयच्या उतराचेर कितलो भार दिवप हें आमकां भुरग्यांक परतो परतो सांगतालो. आयज खंयचेंय सूत्रसंचालन करतना जेन्ना हांव ताणें शिकयिल्लीं संस्कृत सुभाषितां वापरतां आनी कोणूय येवन भायर सांगता, दया तुजें सूत्रसंचालन बरें जालें, तेन्ना आनुच्या (बाबाच्या) यादीन म्हजें मन भरून येता.

ताचीं कांय तत्वां आशिल्लीं. जीव गेलो तरी फट उलोवचो ना. स्वाभिमानान जगप. दारांत आयिल्ल्या मनशाक केन्नाच उपाशी धाडप ना. कोणूय दारांत आयिल्लो मनीस जर च्या घेनासतना गेलो हें ताका कळ्ळें जाल्यार म्हणटालो तुमीच आळस करतात गो. डायरी बरोवप ताणें केन्नाच सोडलें ना. दिसाचो जमाखर्च तो बरयतालो. हालींच एक डायरी सांपडली, तातूंत एक म्हयनो असो आशिल्लो की फकत खर्च. जमा कांयच ना. मागीर लक्षांत आयले तो अदीक म्हयनो आशिल्लो. त्या म्हयन्यांत चडशे देवाधर्माचें कांयच नासता. 

जीवितांत शांत रावप. पिरंगप ना, हे आमीं ताचे कडल्यान शिकलीं. आयज (२१ फेब्रुवारी) ताचें वर्सश्राद्ध. म्हाका दिसता आयज तो आसा थंय खुश आसतलो. ताचें श्राद्ध करता म्हणून न्हय तर आपलो सगळो घराबो एकठांय आसा हें पळोवन.

एक वर्स जालें तरी मन भरलां त्या यादींनी. सुरवेक माँ गेली. ती वतकच आनु आसा ही गजाल तरी आमकां उब दिताली. आतां कोणूय मेळटकच विचारता ‘दोगांय गेली मुगो.’… मागीर ‘पोरकीं’ हें उतर काळजाक करपिता. काळजाच्या कोनशांच्यो यादी उस्ततात, दुख्खाचो बांद फुट्टा. आयच्या दिसा म्हज्या आनुक आदरांजली.

सौ. दया संजय प्रभु तेंडुलकार 

खोडयें- सत्तरी