भांगरभूंय | प्रतिनिधी
शुक्रार 14 मार्चाक होळी हो उत्सव मराठी म्हयन्याच्या निमाणें, अर्थांत फाल्गून पुनवेक येता. ह्या सणा उपरांत वसंत रुतू येता. पानां पडटात, नवी पानां फुट्टात. देखून हो म्हयनो नव्या जिविताचो संदेश दिवपी, अशें म्हणूं येता.
होळी हो उजवाडाचो उत्सव. वायट प्रवृत्ती आनी अशुभ विचार नश्ट करून हो उत्सव बऱ्या हेतांचो मार्ग दाखयता. तो म्हणल्यार उज्याक झाडांरुपी समिधा अर्पण करप आनी तातूंतल्यान बुद्धी मेळोवप. उत्तर भारतांत ताका होरी, दोला यात्रा, जाल्यार गोंय, कोंकण आनी महाराष्ट्रांत शिमगा, होळी, हुताशिनी उत्सव, होलिकादहन म्हणून मनयतात. दक्षीण भारतांत कामदहन अशी संज्ञा वापरतात. वसंत ऋतूचें आगमना खातीर जावपी होळी उत्सवाची सगळेच वाट पळयतात. ह्या सणा विशीं म्हजी एक याद आयजूय घट दसून आसा. ते विशीं.
कोकळाचो आवाज सकाळीं फांतोडेर आयकूंक येता आनी येवपी होळी उत्सवाच्या आगमनाची सुलूस लागता. आंब्याक मोहर सुट्टा. फाल्गुनाची उश्णताय वाडत आसली तरी सगलेच येवपी रंगांच्या उत्सवाची उमळशिकेन वाट पळयतात. आमच्या पूर्वजांक मात चतुर म्हणपाक जाय. खंयच्या वेळार खंयचे उत्सव मनोवपाचे हाची तांकां जाणविकाय आशिल्ली. येवपी धुळवडींत कितें करचें हाचेर भुरग्यां मदीं चर्चा जाली. चर्चेंत वांटो घेतालों, एक जाण्टो म्हूण हांव कांय सुचोवण्यो दितालो. पूण म्हजें मन बरोच तेंप फाटीं वचत आशिल्लें. म्हज्या भुरगेपणाच्यो यादी, त्या वेळार खोशेन जाताली ती रंगपंचम, होळी उत्सव… सगल्यो यादी दाटून आयल्यो.
म्हाका याद आसा, आमी भुरगे आसतना दर एका वाड्यार खाशेले मेळे भरताले. आमचो गांव तसो ल्हान. नेरुल आनी वेरें ह्योच कितें त्यो गांवाच्यो शिमो. फडटे वाडो आशिल्लो, ताचे कुशीक फिरंगी भाट आशिल्लें. वेरे गांवांत आंबेखण आनी तारीर ह्या वाड्यांतल्यान खाशेले मेळे येताले. तातूंत तबलें, पेटी हीं वाद्यां आसतालीं. रंगीत वेशभूशेंत नाच जाताले. तांकां ताल आशिल्लो. मेळ्यांत कलाकारां मदीं एक फुडारी आसतालो. हो नाच दर एका घरा मुखार जातालो. वर्सभर शेतांनी आनी पोरसांनी कश्ट करून थकून मनांचेर हे नाच ल्हवपिक फूंक घालताले. संवगां पळयतना भुरगीं नाचपाक लागतालीं. बायलो पदर तोंडार घेवन मुरगुड्टालीं ह्या संवंगांत इतिहासीक वेशभूषा घालून शिवाजी महाराज, मावळे, कृष्ण आनी हनुमान सारक्या पौराणीक पात्रांचो आस्पाव आशिल्लो. धोल, ताश्यांचें आवाज वाठार भरून उडयताले. आनी हें सगळें पळोवपी लेगीत, नकळटां स्वताच्या पांयांचेर ठेको धरतालो. शिगमो आनी सुर हांचो लागींचो संबंद आसूंक जाय. ह्या उत्सवाक सगळ्यांक खोशेचो ओतो येतालो. उच्च शिक्षीत लोक सोडल्यार सगले जाण ह्या उत्सवांत वांटो घेताले. धुळवड जाताली. खाशेली गजाल म्हणल्यार ते धुळवडींत फकत आनी फक्त गुलाल उधळटाले. आयज मारतात तसले
वेगळे वेगळे रंग, उदकाच्यो पिचकाऱ्यो
नाशिल्ल्यो.
दर एका वाड्यांतल्यान मेळ येताले. मागीर मंडळी थंयच्या झाडाची प्रदक्षिणा करून परत वताली. उल्लेख करपा सारकी आनीक एक गजाल म्हणल्यार दर एका वाड्याची धुळवड वेगवेगळ्या दिसांनी जाताली. ते दीस रंग विकपी बाजारांत रस्त्या कुशीक बसताले. पूण ह्या सगळ्या प्रकारांत बायलांक स्थान नाशिल्लें. हो उत्सव चड करून सांजवेळार मनयताले. वेरें गांवांतलो दाडेश्वर पेड वाठार त्या काळांत खास फुलतालो.
नाच आनी आनंद येतालो तेन्ना गीत येताच. मागीर सगळे एकाच आवाजांत गायताले, ‘आंब्या तुजो ताळो आंबट, वेरेकारा भुरग्यांचे रोबाट, आंब्या वयलो कीर शेपडी हालयता, वेरेकारा भुरगीं रोमाट नाचयता’. मनांत यादींचीं कुपां दाटून आयिल्लीं. फाटल्या काळाचो उगडास करप कितलें सुखद आसता तें म्हाका अणभवतालें. इराकांत रावतालो ताची याद जाली. 1981 सावन सेगीत तीन वर्सां इराका सारक्या गोमट्या गोंयां पसून पय आशिल्ल्या देशांत रावलो. आयज इराक म्हणलें काय सद्दाम हुसेनाची याद येता. पूण त्या वेळार आमी किरकुक शारांत होळी मनयताले. अर्थांत, ह्या उत्सवांत आमी सगळे वांटो घेताले. गांवांतल्या यादींक उजाळो दित रात जागयताले.
होळीच्या निमतान फाटल्या सगळ्यो यादी जागृत जातात. आतां सणांचे स्वरुप नेटान बदलत आसा. पोरणे विधी पांयांनी माड्डुवप जाता. तळयेची त्या वेळार वयली प्रार्थना याद जाता. ‘तळी सासणाची तळी आरती आयली उतरली खेळ्यांनी, घरदार भरूं तुजे तिळतांदळांनी, आरती झाली रे हासवंत, घरदार नंदू तुजें सासवंत’ आतां हें मत्रगीत कांय कडेन आडवादानूच गायतात, कारण लोकां कडेन पयशे जाल्ल्यान तांकां देणगी दिवन उत्सवांत वांटो घेवपाची खोस जाणवना. आतां पारंपरीक पद्दतीन उत्सव मनयतात, पूण तातूंत आपुलकी वा जीव उरूंक ना, अशें दिसता. पूण एकविसाव्या शेंकड्यांत अशा उत्सवाक निदान आपल्या व्यस्त वेळांतल्यान वेळ दिवपी लोकांक हांव परबीं दितां, कारण निदान आमी परंपरा सांबाळून दवरल्या, तिगोवन दवरल्या आनी तिगयतले म्हूण.
गजानन बा. नायक भाटकार, आल्त पर्वरी
खिणाखिणाक ताज्यो घडणुको आनी तुमचे कडेन संबंदीत दरेक खबर मेळयात एका क्लिकाचेर! फेसबूक, ट्विटराचेर आमकां फॉलो करात आनी व्हाट्सएप सबस्क्रायब करपाक विसरूं नाकात.
