भांगरभूंय | प्रतिनिधी
म्हाळ पै हो गोंयांत आदिलशाही राजवट आशिल्ली तेन्ना कुडाळ घराण्याचो आनी साश्टीचो सरदेसाय आशिल्लो. तो वेर्ण्यां रावतालो. हो म्हाळ पै खूब श्रीमंत आशिल्लो. ताच्या कमराक बरें मोटे आनी जडशें काण आशिल्लें. काण म्हळ्यार चांदीचो गोफ. म्हाळ पैच्या कमरांतलें काण जड आशिल्ल्यान सकला लोंबतालें. तें एक दीस गळून पडटलें आनी आपणाक मेळटलें अशे ताचे भोंवतणचे लोक आशा धरून आशिल्ले.
ह्या म्हणीचो संबंद कांय लोक हितोपदेशांतल्या बैल आनी कोल्याच्या काणयेकडेन लायतात. कोलो बैला फाटल्यान लांबता तें आपणाक मेळटलें म्हण चिंतून बैला फाटल्यान चलत रावता आनी निमणे बैलाच्या खोंटमांत घेता. कोलो म्हण्टा, ‘तें हालता पूण झडना’. आयती इस्टेट बी मेळटली म्हण कोणूय वाट पळयता तेन्ना ही ओपार मारतात.
म्हातारेन कोंबो धांपून दवरलो म्हणू उजवाडावचें रावता?
हे म्हणी फाटली काणी अशी: एक म्हातारी आशिल्ली. ती बाबडी कोंब्यां सादार उठ्ठाली आनी जेवण बी रांदून लोकांगेर वावराक वताली. तिगेर एक बरो कोंबो आशिल्लो. तो फांतोडेर साद घालतालो आनी म्हातारेक उठपाक बरें पट्टालें. एकदीस म्हातारी जांच्या घरा वावराक वताली तो घराबो चार-पांच दीस गांवाभायर वचपाचो आशिल्लो, म्हूण म्हातारेक चार-पांच दीस सुटी आशिल्ली. म्हातारेक चार- पांच दीस सक्काळीं उठपाची गरज नाशिल्ली. तिगेलें समजप आसलें की तिगेलो कोंबो साद घालता देखून उजवाडटा. म्हण्टगीर हिणें त्या कोंब्याकूच पाटलो वयर घालून धांपून दवरलो. पूण फांतोड जालीच आनी सुर्याचीं किरणां तिगेल्या खोंपीच्या बुराकांतल्यान तिचेर पडलीं आनी तिका जाग आयली. म्हातारी कितें समजुपाची तें समजली.
थोड्यांक कसलोय गूट दुसऱ्याक कळत म्हण लिपोवन दवरपाची संवंय आसता. पूण कशी ना कशी तो गूट वा ती खब़र गांवभर पावता. म्हातारेन कोंबो धांपून दवरलो म्हण उजवाडावचें रावता? कोंब्याक दिसता आपणें साद घालो ना जाल्यार उजवाडचें ना म्हण. थोडे मनीसूय अशेंच समजतात. आपूण ना जाल्यार कांयच नवें जावंचें ना म्हण.
कान खावंचें भांगर नाका, मान वळकुंवचो मुंडासो नाका:-
जड बरीं भांगराचीं कानांतलीं घालतकच कानाच्या पाळयेचो बुराक व्हड जावन कानाची पाळीच तुटपाचो प्रसंग येता. केन्ना केन्ना कानांतलें घालतकच कानाक खाज सुट्टा. असल्यो भांगराच्यो वस्ती उपकारा पडना. तेच भशेन माथ्याक बांदतकच मान वळटा वा दुखता तो मुंडासो उपकारा पडना. वस्त दिसूंक बरी आसली तरी ती जर वायटाक पडटा ती वापरची न्हय हें सांगपी ही म्हण.
दुसारणी: कान खाता तें भांगर कित्याक जाय?
चोरा भंय चोराक, जारा भंय जाराक:-
एकाच वेवसायांत आशिल्ले दोग मनीस एकामेकांचो दुस्वास करीत आसतात. आपल्या मेळकतींत दुसरो वांटेकार जावंक सोदता अशें ताका दिसता आसुंये. एक वैज दुसऱ्या वैजाचो, एक नट दुसऱ्या नटाचो, एक भट दुसऱ्या भटाचो, एक आल्फीयाद दुसऱ्या आल्फीयादाचो दुस्वास करता. इतलेंच कित्याक एक भिकारी लेगीत दुसऱ्या भिकाऱ्याची नसाय करता. ‘भिकाऱ्याक भिकाऱ्याची नसाय’, अशी एक म्हण घोळटा. म्हणीच्या दुसऱ्या भागांत आनीक एक चोराचें वर्म सांगलां. लग्न जाल्ल्या दुसऱ्याच्या बायलेचेर चोरुन मोग करपी मनशाक आपल्या असल्या दुसऱ्या मनशाचो राग येता.
म्हाळकाराल्या घरा कडेन गोरुं शेणलां:-
कोण एक गिरेस्त मनीस गांवांत म्हाळ घालता आनी जर एकाद्र्याक आमंत्रण नासलें. ताणें गोरूं शेणिल्ल्याचें निमित्त करून तो म्हाळकाराल्या घरा कडेन गोरवांक सोदपाक गेलो. खरें म्हळ्यार आपल्याक जेवणाक आपोवचो हो हेतू. ह्याच अर्थाची आनीक एक म्हण घोळणुकेंत आसा. ती म्हळ्यार लग्ना माटवांत पाडो सोदूंक आयला. लग्नाक आमंत्रण नाशिल्लो मनीस शेणिल्ल्या पाड्याचें निमित्त करून लग्नाच्या माटवांत येता, आपल्याक जेवणाचे पंगतीक बसूंक मेळचें म्हण. अशे तरेचे खूब लोक ह्या संवसारांत आसात.
रावणा रावणा, लिंग भुंयेचेर सोडलें:-
ह्या म्हणी फाटली काणी अशी: रावणान खंय खूब तपश्चर्या करून शंकराचें आत्मलिंग मागून घेतलें. वर म्हण. शंकरान रावणाक शिटकायलो की जंय दवरता थंय तें घट्ट जातलें. कशाय परिस्थितींत तें जमनीर दवरुंक जायना. हेवटेन रावणान शंकरा कडलें लिंग व्हेलां हें आयकून सर्गलोकांतले देव चिंतेस्त जाले. तें लिंग रावण लंकेक घेवन गेलो जाल्यार तो सामको बळिश्ट जातलो आनी कोणाकूय तो आटापाक येवपाक ना. हाचो तांकां हुस्को जालो. शंकर तर वर दिवन मेकळो जाल्लो. इंद्रदेवान गणपतीक एका राखण्याचो भेस दिवन पृथ्वीर धाडलो. तें आत्मलिंग घेवन वतां वतां वाटेर रावणाक जालें कडकडून मुतूंक. ताका एक राखणो दिसलो. ताका ताणें आपयलो आनी लिंग धरून मात्शें राव, आपूण रोखडो मुतूंक वचून येतां अशें सांगलें. राखण्यान म्हळ्यार गणपतीन रावणाक सांगलें की रोखडो मुतून यो कळाव जाल्यार आपूण हें लिंग सकयल दवरतलों. रावणाचें मुतप कशेंच बंद जायना. हेवटेन राखण्याक म्हळ्यार गणपतीक तें जड लिंग सामकेंच जड लागलें. ताणें रावणाक येवपाक कळाव जायना फुडें तें लिंग सकला दवरलें. तें थंयच घट जालें. रावणान तें लिंग हुमटावपाचो खूब यत्न केलो. मुरडून एक कुडको मोखलो तो जालो मुर्डेश्वर. एक कुडको पडलो शेजवाडा.तो जालो शेजेश्वर. एक कुडको गायेच्या कानावरी पिळ्ळो- तो जालो गोकर्णेश्वर.ताचें स्थान गोकर्ण.
ह्या म्हणीचो अर्थ: उतर दिल्ले प्रमाण काम करतनाच युक्तीन आपल्या फायद्याची वाट काडप.
आनीकूय अश्यो कांय काणयो फुडल्या अंकांत.
सखाराम शेणवी बोरकार
9923306751
खिणाखिणाक ताज्यो घडणुको आनी तुमचे कडेन संबंदीत दरेक खबर मेळयात एका क्लिकाचेर! फेसबूक, ट्विटराचेर आमकां फॉलो करात आनी व्हाट्सएप सबस्क्रायब करपाक विसरूं नाकात.
