भांगरभूंय | प्रतिनिधी
मुक्त अभिव्यक्तीची व्याख्या करपाक आधी वावराची गरज आसा – पूण मुक्त अभिव्यक्ती म्हणल्यार आमी कितें म्हणपाक सोदतात ताची व्याप्ती रूंद करप हें तें काम.
मुक्त अभिव्यक्तीचेर देशाचे नवे सरन्यायाधीश सूर्य कांत हांणी केल्ल्या निरिक्षणांतल्यान परतून हो दोन आंगां आशिल्लो विशय भासाभासेंत आयला. न्यायालयांक हांगां दोट्टी समस्येक तोंड दिवचें पडटा – मुक्त अभिव्यक्तीचो हक्क कसो राखचो, आनी ताचेच वांगडा मुक्त अभिव्यक्तीची ‘दुरुपयोगा’ पसून कशी राखण करची.
मुक्त अभिव्यक्तीचेर, भारतांत ‘वाजवी निर्बंध’ आसतात. पूण खंयचे निर्बंध वाजवी आसात आनी ‘दुरुपयोग’ म्हणल्यार कितें ताची फोडणिशी न्यायालयां करतात. न्यायालयां सदांच एक सारकीं वागनात, तशेंच मुक्त अभिव्यक्तीची व्यापक व्याख्याय केल्ली ना. विशिश्ट गटांक दुश्टपणान लक्ष्य करपी कांय सोशल मिडिया हॅन्डल, सत्ताधारी वा बळिश्ट लोकांचेर टिका करपाक विनोदाचो वापर करपी विडंबनकार आनी स्टँडअप हांचे विरुद्ध मुक्त अभिव्यक्तीची गळचेपी जाता अशें आरोप जातात. पुलिसय हांगां एफआयआर नोंद करताना चडशे सरकारा कडेन पळोवन वागतात.
वाजवी निर्बंधां विशीं मुद्दो म्हणल्यार ते स्पश्टपणान वाजवी आसपाची गरज आसा. ह्या विशयांत उच्च न्यायालयां चड सावध भूमिका घेतात अशी भावना जाल्या. कर्नाटकाच्या उच्च न्यायालयान कमल हसनाच्या प्रकरणांत– कन्नड भास तमिळाची फांटो अशें सुचयल्ल्यान न्यायालयांत व्हरून – ताका ‘भौसाच्या भावनांक दुखोवंक मेळना’ अशें नोंद केलें.
खूप व्यंगचित्रकार, स्टँडअप, चळवळे, पत्रकार, कलाकार आनी कवींक फकत पुलिस कोर्ट-ट्रायल प्रक्रियेंतल्यान ख्यास्त दिवपा खातीर अटक करतात. अशीं प्रकरणां सर्वोच्च न्यायालयातल्या अपीलाच्या वेळार खंडीत जातात. सर्वोच्च न्यायालयान मुक्त अभिव्यक्तीचो सदांच पांखो घेतला. तिची व्याख्या विस्तारीत करपाचेर भर दिला.
तें म्हणटा… नागरिकां खातीर मुक्त अभिव्यक्तीचो मानक सत्तेर आशिल्ल्या लोकांच्या ‘असुरक्षीततेचेर’ आदारून आसूंक शकना वा कांय मतां व्हड वर्गाक ‘नापसंत’ आसप वा व्यंग, टीका, विनोदी शैलींत उलोवप हो गुन्यांव न्हय. न्यायाधीशांनी टिका मानून घेवची, आनी राजकारणी दाट कातीचे आसचे अशें सर्वोच्च न्यायालयान खुपदां म्हणलां. धर्माची फकाणां करप ह्या देशांत मर्यादा सोडून जावंक फावना.
नैतिकता आनी शालीनताय हो आनीक एक अनिर्धारीत ‘निर्बंध’ – आनी देखून वादग्रस्त. आधुनीक कलाकारांचीं, चित्रकारांचीं चित्रां वाद करपी थारतात.. एफ एन सौझा, अकबर पदमसी, एम एफ हुसेन हे व्हड दाव्याचे विशय जावन सोंपले. किद्याक? कारण कोणाक तरी दिसलें की ते नैतिकता/ शालीनतेचेर केंद्रीत आशिल्ल्या ‘वाजवी निर्बंध’ च्या व्याप्तींत पडटात. मिलिंद सोमण- मधु सप्रे हांचें नग्नताय प्रकरण भायर उडोवपाक 14 वर्सां लागलीं.
तर, हय, मुक्त अभिव्यक्तीची व्याख्या करपाक आधी वावराची गरज आसा – पूण मुक्त अभिव्यक्ती म्हणल्यार आमी कितें म्हणपाक सोदतात ताची व्याप्ती रूंद करप हें तें काम. मुक्त अभिव्यक्ती म्हणल्यार लोकांक आपले विचार, मतां आनी विचार सांगपाक मेकळीक जाय. पूण भारतांत हो हक्क ‘वाजवी निर्बंध’ नांवाच्या गजाली वांगडा येता — हेरांक खऱ्या अर्थान हानी करपाक शकता अशें उलोवप थांबवपाचे हे नेम.
समस्या अशी: ‘वाजवी’ कितें तें कोण थारायता? आनी मुक्त भाशणाचो ‘दुरुपयोग’ थारावपी मेजपाची पावत कोणाकडेच आसा काय? न्यायालयां आनी पुलिसांचें सदांच एकमत जायना, आनी केन्ना केन्ना तांकां तें चुकीचें दिसता.
देखीक, कांय सोशल मिडियावाले कांय गटांचेर दुस्वासाचे संदेश घालून ट्रोलिंग करतात. तें हानीकारक आसा. पूण बळिश्ट मनशां विशीं फकाणां करपी वा समस्या दाखोवपी व्यंगचित्रकार, विनोदी कलाकार आनी कलाकार चड करून संकश्टांत पडटात. पुलिस तांचे आड जायते फावटीं केशी दाखल करतात, जेन्ना तांणी गंभीर चुकीचें काम करूंक नासलें तरी.
केन्ना केन्नाय न्यायालयांय विपर्यास करतात. जायते कलाकार, पत्रकार, कार्यकर्ते आनी स्टँड-अप कॉमेडियनांक अटक जाता आनी तांकां पुलीस स्टेशनां आनी न्यायालयांतल्यान वर्सांचीं वर्सां खेपो घालच्यो पडटात.
सर्वोच्च न्यायालयान जायते पार्टी अश्या खटल्यांनी उदार भावना दाखोवन चड स्पश्ट केलां:
* सत्तेर आशिल्ल्या कोणाकूय ‘असुरक्षीत’ अशें दिसता म्हणून मुक्त भाशण थांबवंक फावना.
* लोकांक नापसंत जाल्लें उलोवप आपोआप गुन्यांव न्हय.
* न्यायाधीश आनी राजकारण्यांक लेगीत टिका हाताळपाक कळपाक जाय.
* धर्माची फकाणां करप भारतांत धोक्याचे आसूं येता, पूण राजकारण्यांची फकाणां करप गुन्यांव जावंक फावना.
आनीक एक गोंदळ घालपी वाठार म्हणल्यार ‘नैतिकता’ आनी ‘शालीनता’. ह्या संज्ञांची स्पश्ट व्याख्या केल्ली ना, देखून चड करून खंयच्याय गजालीक ‘आक्षेपार्ह’ म्हणूं येता. पोलिस कागाळ करून त्रास दिवं येता.
हाचेर उपाय कितें?
मुक्त अभिव्यक्तीची आमची कल्पना रुंद करपाची गरज आसा, ती आकुंचन करपाची न्हय. कोणाकय वायट दिसता म्हणून लोकांक ख्यास्त दिवंक फावना. मुक्त अभिव्यक्तीन घटमूट मतां, कला, विनोद, टिका आनी प्रामाणीक वादाची राखण करची — कारण प्रगल्भ आनी निरोगी लोकशाय अशी चलता.
– प्रकाश वा. कामत
खिणाखिणाक ताज्यो घडणुको आनी तुमचे कडेन संबंदीत दरेक खबर मेळयात एका क्लिकाचेर! फेसबूक, ट्विटराचेर आमकां फॉलो करात आनी व्हाट्सएप सबस्क्रायब करपाक विसरूं नाकात.
