मिथिलेची शुरवीर झुजारी

भांगरभूंय | प्रतिनिधी

अमीश त्रिपाठीचें बरप सुलभ आनी आकर्शक आसा. इतिहासीक घटकांक काल्पनीक कथना वांगडा भरसून तो पुर्विल्ल्या पौराणीक कथांनी आधुनीक वळख हाडून वळखीचो संवसार तयार करता.

अमीश त्रिपाठी हांचें ‘सीता: वॉरियर ऑफ मिथिला’ हें हिंदू पुराणकथेचेर आदारिल्लें रामायणाचें पुनर्कथन. रामचंद्र माळेचो एक भाग म्हूण उजवाडाक आयिल्ली ही कादंबरी भक्ती आनी त्याग हांची प्रतिमुर्ती म्हणून पळोवपी सितेचें अंतर्मन उजवाडाक हाडटा. अमीशान सीतेचें चित्रण केलां त्या प्रमाण तिच्या व्यक्तिमत्वाचो भोवआयामी आनी सर्वसमावेशक अर्थ लावप जाता. ह्या पुनर्कल्पनेंतल्यान अमीश सितेक बोलकें करपाचो यत्न करताच पूण तिच्या पात्रा विशींच्या पारंपरीक धारणा आनी पौराणीक कथनांतल्या बायलांचेर लादिल्ल्या अपेक्षांकय आव्हान दिता. पौराणीक कथा आनी कथाकथनाचे पारंपारीक शैलीचो संगम घालून अमीश वाचप्यांक एका अभिजात कथेचें एक बळिश्ट, आनी विचार करपासारकें संशोधन दिता.
रामायणांत श्रीरामाची कथा, आपली बायल सीतेक राक्षस राजा रावणाकडल्यान सोडोवपाचो यत्न आनी निमाणें तो राजा म्हणून अयोध्याचेर राज्य करपाक परत येवपाची कथा सांगल्या. पूण, ह्या पुस्तकांत सीतेचेर लक्ष केंद्रीत करून तिच्या अपहरणाच्या आदीं आनी उपरांतच्या घडणुकांचेर नवी नदर मेळटा. सीतेच्या भुरगेपणांत, मिथिला राज्यांतल्या तिच्या सुरवातेच्या वर्सांनी आनी तिच्या मायभूंयच्या खाशेल्या संस्कृतायेंत, स्त्रीक समान, झुजारी आनी फुडारी म्हणून वागयतात ताचे पसून कादंबरी सुरू जाता. सीतेचें बळगें फकत शारिरीक न्हय तर बौध्दीक, भावनीक आनी आध्यात्मीक. ल्हान पिराये सावन तिका खर राखणदार, रणनितीकार आनी कठीण निर्णय घेवपाक सक्षम आशिल्ली स्त्री अशी दाखयल्या.
सीतेचो प्रवास रामायणांतल्या व्हड घडणुकांच्या समांतरपणान सुरू जाता. श्रीरामा कडेन आशिल्ल्या तिच्या संबंदांचो चड खोलायेन अभ्यास करून, फकत तांच्या मोगाचेर न्हय तर तांकां बांदून दवरपी विश्वास आनी आदर्शांचेरूय भर दिला. पारंपारीक रामायणांत सीता एक कर्तव्यनिश्ठ अस्तुरी म्हणून दाखयल्या, पूण अमीशाची सीता स्वताच्या नांवा प्रमाण बळिश्ट, स्वतंत्र आनी हेरां परस वेगळी अस्तुरी जावन वाचप्यांचे भेटेक येता. मिथिलेंत तिच्यो वाडट्यो जबाबदाऱ्यो, रामा कडेन लग्न जावपाचो निर्णय, रावणान अपहरण केल्या उपरांतचें नाटक, तिची सोडवणूक आनी निमाणें वायटाचेर जैत मेळोवपाची तिची भुमिका ह्या मुखेल घटनाक्रमांचो आस्पाव हे कादंबरेंत केला. ह्या घडणुकां वरवीं अमीश घडिल्ल्या प्रसंगांक परतून पळयतना आधुनीक संवेदनशीलतेन पळोवन तांचो परतून अर्थ लायता.
समाजान आपल्याक दिल्ल्या भुमिकेचेर प्रस्नचिन्न उबारपी आनी पारंपारीक अपेक्षांचे भायर जगपाक सोदपी स्त्री म्हणून सीतेचें चित्रण जालां. लश्करी कला, बुद्धी आनी रणनितीक विचारांतली तिची कुशळटाय पळोवन फकत रामाची साथीदार न्हय तर तिची एक झुजारी भुमिका कादंबरेचे केंद्रीय स्थानार आसा. ल्हान पिराये सावन झूज कलेचें प्रशिक्षण घेतिल्ली सीता रणांगणांत आनी रणनितीच्या विचारांत परत परत आपली कुशळटाय दाखोवन दिता. आपणाली तलवार ती जितले प्रभावीपणान वापरता तितलेच कलंदरतायेन आपली बुद्दी. सीतेचो हो पुनर्अर्थ कादंबरेचो एक म्हत्वाचो घटक, कारण तातूंतल्यान तिचें पात्र समजून घेवपाची नवी चौकट मेळटा. फकत रामाच्या मोगान वा अपहरणाच्या वेळार तिच्या परिक्षेची व्याख्या करपी ही एक निश्क्रिय कृती न्हय; तर मनशा भितरल्या मोग, कर्तव्य, दुख्ख आनी त्याग हांचो गुंतागुंतीचो अणभव सितेच्या पात्रांतल्यान तशेंच पुराय पुस्तकांतल्यान मेळटा.
सीता ही कादंबरेची मुख्य नायिका आसली तरी कथेक आकार दिवपी हेर पात्रांय तितलींच म्हत्वाचीं. रामाचें चित्रण लक्षांत घेवपासारकें आसा. श्रीरामाक हांगा गुंतागुंतीचो आनी संघर्शशील व्यक्ती अशें दाखयलां. जायत्या पारंपारीक आवृत्त्यांनी चित्रीत केल्लो तो दोशरहित नायक न्हय, तर आपणाचेर घाल्ल्या अपेक्षांच्या भारान फुडारपणाची जाणविकाय आशिल्लें पात्र. रामाचो निश्ठावान भाव लक्ष्मण हो कथेंतलो आनीक एक म्हत्वाचो व्यक्ती. राम आनी सीतेची संरक्षणात्मक, खोलायेन अंतर्निरीक्षण करपी, आपले स्वताचे भुमिके कडेन झगडपी अशें ताचें चित्रण केलां. सीते कडेन ताचो संबंद रामाच्या संबंदा परस उणोच आसलो तरी अमीशाची भावंडां मदल्या भावनीक गतिविधींचो सोद घेवपाची गवाय हातूंतल्यान मेळटा. राक्षस राजा रावणाचें हे कादंबरेंत बहुआयामी चित्रण केलां. आपलें स्वताचें नितीशास्त्र आशिल्लो राज्यकर्तो म्हणून रावणाचें चित्रण जालां. तो दुस्मान आसलो तरी ताची प्रेरणा आनी ताचें मानवीकरण संघर्शांत खोलाय हाडटा आनी बऱ्या-वायटाच्या गुंतागुंतीच्या स्वरुपाचेर भर दिता. जनक (सितेचो बापूय), वायु, वेगवेगळे ऋषी आनी झुजारी हीं हेर पात्रांय कुशळटायेन विकसीत केल्लीं आसात. कर्तव्य, त्याग आनी मान हांची वेगळी नदर दिवन दर एका पात्राची सीतेच्या विकासांतली भुमिका दाखोवपाचो यत्न अमीश करता.
अमीश त्रिपाठीचें बरप सुलभ आनी आकर्शक आसा. इतिहासीक घटकांक काल्पनीक कथना वांगडा भरसून तो पुर्विल्ल्या पौराणीक कथांनी आधुनीक वळख हाडून वळखीचो संवसार तयार करता. कादंबरेची गती वेगान वता, एके कृतीन भरिल्ल्या क्रमांतल्यान दुसऱ्या क्रमांकांत वता, तरी लेगीत भावनीक खोलाय आनी अंतर्निरीक्षणी खिणां कडेन केन्नाच दुर्लक्ष जायना. अमीश कृती, संवाद आनी तत्वगिन्यानी चिंतन हांचे मदीं कुशळटायेन समतोल दवरता, वाचप्यांक कथनांत गुंथून दवरपाची खात्री करता. ताच्या बरपावळीचें एक नोंद घेवपा सारकिल्लें खाशेलपण म्हळ्यार पौराणीक संवसार खरो आशिल्ल्याचें जाणोवपाची ताची तांक. पात्रांच्या प्रवासांतले भावनीक आयाम तो शेणयना. मिथिला राज्या सावन कथानकांत वस्ती करपी पौराणीक प्राणी, भूंयप्रदेश आनी समाजीक तपशीलवार विस्तारान दिवपाची ताची कळाशी उल्लेखनीय आसा.
‘सीता: वॉरियर ऑफ मिथिला’ हें एक कालबाह्य मिथकाचें उल्लेखनीय पुनर्कथन. नामनेच्या रामायणांत नवो उस्वास घेवन ताच्या एका केंद्रीय पात्राचें ताजें आनी सशक्त चित्रण आमचे मुखार दवरलां. एक झुजारी, रणनितीकार आनी आपल्या नशिबाचेर नियंत्रण दवरपी बळिश्ट इत्सा आशिल्ली स्त्री म्हणून अमीश त्रिपाठी सीतेची येसस्वीपणान परतून कल्पना करता. आपल्या लेखना वरवीं तो लिंग, सत्ता आनी नैतिकता हांच्या पारंपारीक कल्पनांक आव्हान दिता, सीता आनी ती रावता त्या संवसाराची चड बारीकसाणेची आनी मानवीय आवृत्ती सादर करता.
कादंबरी मूळ रामायणांतल्यान स्वातंत्र्य घेता खरी, पूण हे सृजनशील निर्णय कथा समृध्द करपाचें आनी पुर्विल्ल्या महाकाव्याचेर आधुनीक नदरेन विचारप करपाक लावपाचें काम करतात. पारंपारीक कथेची वळख आशिल्ल्या वाचप्यांक कांय भाग वादग्रस्त दिसूं येतात, पूण अमीशाची कृती, तत्वगिन्यान आनी भावना हांचो मेळ घालपाची तांक आशिल्ल्यान ‘सीता: वॉरियर ऑफ मिथिला’ हें पुस्तक व्यापक प्रेक्षकां खातीर आकर्शक कलाकृती थारूं येता. परंपरेक नवी नदर दिवन नव्या विचारांक रुजोवपाचो यत्न करपी अमीश त्रिपाठी हो अभिजात लेखक अशें म्हणीन दिसता.

शुभा बरड वेलींगकार
8788251629