भांगरभूंय | प्रतिनिधी
गोंय म्हळ्यार नदरे मुखार येता माडांनी भरलेलीं भाटां, पाचवीचार शेतां, वतांत चकचकपी रेंवाळ दर्यावेळो, पावसांत खळखळून हांसपी व्हाळ, खडपांक न्हिदलेलीं उटयत तांकां तिडायत धांवून वचपी झरे.
एका तेंपार गोंयांत रावपी गोंयकार तितकोच सादो, ताचें रहाणीमान तितकेंच सादें आसलें. माडांनी भरलेल्या गोंयांत माड लोंकांक भरभरून दितालो. माड नांवाच्या कल्पवृक्षान दिल्ल्या दर एक गजालींत मनशाचें जिवीत सुखी जातालें. देस तसो भेस म्हणटात तेंय तितकेंच खरें आसता. ह्यो गजाली आधुनीकतेच्या नांवां आड लोकांनी सोडून दिल्या. माडांपासून मेळपी, जावं मनशांनी केल्ल्यो आपल्या जीण सोंपी करपाक केल्ल्यो वस्तू आतां काळा आड गेल्यात मात तांचो उगडास आनी तीं दृशां आजून दोळ्या मुखार येतात. तांतली
एक गजाल म्हळ्यार माडाचीं चुडटां, माडाच्या चुडटां पासून तयार केल्लीं मल्लां, मलायो.
माडांनी भरलेल्या गोंयांत एक चुडत पडल्यार त्या चुडटाकूय बरो मान आसतालो आनी कोणूय उखलून व्हरत म्हण भिरांतय आसताली. पडलेल्या चुडटांक दवरपाक भाटांतूच वा घरा फाटल्यान एका जागो करून दवरताले. चार वटेन चार मात्शे मोटेशे फातर दवरून ताचेर लाकडाच्यो मेडी दवरून ताचेर लोक पडलेलीं चुडटां हाडून दवरतालीं. चुडटां जमनी पासून सुमार दोन वेती वयर उरलेल्यान तांकां वाळत लागपाचो भंय नासलो. एक एक चुडीत करून चुडटांची एक रास एकठांय जाताली. एकठांय जाल्लीं चुडटांतलीं कांय चुडटां मल्लां करपाक आनी कांय मलायो करपाक वापरतालीं. मल्लां पावसांत झड बांदपाक वापराक येतालीं आनी मलायो खोंप आसल्यार ती शिंवपाक उपयोगा येतालीं. मल्ल करपाक चुडटाच्यो एके वटेंतल्या चार पांच चुडट्यो सोडून, फुडली चुट्टी सुरवातेक मात्शी मोडून ती चार पांच सोडलल्या चारा चुट्टांच्या एक वयर एक सकयल करून चटुटी सोंपसर विणपाचें. अशें करून चुडटाच्यो दोनूय वटेंतल्यो चुट्ट्यो विणून घेवपाच्यो. चुडटाच्या फाटलें बारीक पोंत सोडून दिताले.
चुडटाच्या दोनांय वटेंतल्यो चुट्ट्यो विणून जाल्या उपरांत, एके वटेन सारकीं मदीं येवन चुडताक गांठी मारच्यो पडताल्यो. एके वटेन सारकें मदीं चुट्टेचीं दोन दाव्यांतलीं आनी दोन उजव्यांतलीं पोतां घेवन पयलीं गांठ मारपाची आनी मागीर परत बरी घट्ट अशी निसरगांठ मारची पडटाली. गांठी मारताना उदक भरललो तांबयो घेवन बसचें पडतालें, चुट्ट्यो वोलसार आसल्यार गांठी मारपाक बऱ्याक पडटालें. मदीं तीन गांठी मारल्या उपरांत पोंतांक येवन फुडलीं उरलेलीं पोतां फाटले वटेन दोडून घेवन परत उरफाट्यो विणून गांठी मारच्यो पडताल्यो. फाटल्यान आनी फुडल्यान अश्यो उरफाट्यो चुट्ट्यो विणून गांठी मारच्यो पडटाल्यो. फाटले वटेन दोडून उरफाटीं विणलेल्या पोतांची देग बरी सोबीत दिसताली. दोनूय वटेन गांठी मारल्या उपरांत मल्ल तयार जातालें. विणून जाल्या उपरांत पुराय मल्ल आनी निमणो शेपाडो. शेपाड्या सयत मल्ल पळेवपाक दर्यांतलें व्हडले जाळीदार पापलेट कशें दिसतालें. हीं तयार जाल्लीं मल्लां मागीर मे म्हयन्यांत वसरेर पावसाचें उदक येंवक जायना म्हण लोक बांदताले. सुक्या चुडटांचीं मल्लां घटमूठ जातालीं. विणपाक मात्शे त्रास जाताले पूण विणच्या पयलीं एकार एक दवरून तांचेर उदक मारताले आनी तांकां फुगयताले. फुगलीं म्हणटकच विणपाक सोंपी जातालीं.
असकत बारीक चुडटांच्यो लोक मलायो करताले. चुडीत जमनीर पातळावन एके वटेंतल्यो एकेक चुट्टी पेंचावन दुसरे वटेन पायांपोंदा चेपून दवरताले. पोंता कडलो शेपाडो तसोच दवरतालो. दोनूय वटेंतल्यो चुट्ट्यो पेंचावन जाल्या उपरांत एके वटेंतल्यो चुट्ट्यो अतळय उखलून दुसरे वटेन घालताले आनी शेंपाड्याकूय तेच वटेन मोडून दोडताले. अशें करून मलाय तयार जाताली. अशो दोन मलायो घेवन एक सारकी आनी दुसरी उरफाटी करून एकी कडे बांदताले. अशें केल्ल्यान इल्लो लेगीत जागो चुट्ट्यांमदीं उरनासलो. उदकाचो थेंब लेगीत भितर देंवपाक वाट उरनासली. ह्यो मोलायो गोरवांचो गोठो शिवपाक, जळपाची लागडां दवरपाक खोंपी, जांव असल्या खोंपीनी रावपी गरीब लोकूय गोंयांत आसताले.
आदीं गांवांनी कसल्यो धर्मीक विधी आसल्यार ह्याच मल्लांचे मांटोव लोक घालताले, गांवांत लग्न आसल्यार मल्लांचे मांटव मागीर तो संभारंभ हिंदू घरांत आसूं वा क्रिस्तांव घरांत, मांटव मल्लांचो आसतालो. घरां घरांनी माड आसलल्यान चुडटांचीं मल्लां आनी मोलायो करपाची कला गोंयच्या गांवगिऱ्या वठांरांतल्या घराघरांनी आसताली. पेडणे तें काणकोण मेरेन, मोरमुगांव ते धारबांदोडा मेरेन सगळ्याच गांवगिऱ्या वठारांनी लोकांची घरां गिमांत शेण सारोवन मल्लांचो मांटोव घालून गरमेक तोंड दिवपाक तयार रावतालीं. शिरगवां लईराय मातेच्या जात्रेक दर एका शिरगांवकराच्या दारांत मल्लांचो मांटोव मातेच्या कौलांच्या उत्सवाक सोबाय हाडता. खाशेल्या गोंयच्या हस्तकलेची गवाय दिता.
शेणान सारयल्ल्या गुळगुळीत खळ्यांनी वयर मल्लांचो मांटोव. विणलल्या चौकोटांतल्यांत सुर्याची किरणां चौकोन चौकोन करून शेणान सारयल्या आंगणांत पडटच पळेताना, शेण काडटल्यान बोटांनी हे चौकट काडल्या वरीं दिसताले. पुनवेच्या चांन्यान हेंच आंगण मनांक भुलघलोवपी आंगण जातालें.
आंब्याची सोलां, ओटांची सोलां, भिंण्णांचीं सोलां, आमटाण, सुकोवपाक लोकांक मल्लां बरींच उपयोगाक येताली. कांय वांठारांनी सुक्यो मिरसांगो लेगीत मल्लांचेर लोक सुकत घालताले. पावसाची बेगमी करपाक मल्लांचो उपयोग करप, पावसाचें उदक आडोवपाक मल्ल बांदप, मल्ल कस्मेसर वापरप उपरांत भांडांपोंदा घालून उदक तापोवप. असो ह्या कल्पवृक्षाच्या पानाचो वापर जातालो. आतां असलो देखवो खूब कमी प्रमाणांत नदरेक पडटा. गांवगिऱ्या वांठारांनी लेगीत बेगमीचें सामान ताडपत्रेचेर वा प्लास्टिकाचेर घातलेलें दिश्टी पडटा. हाचो भलायकेचेर कितलो भयंकर परिणाम जावं येता हाचो कोण विचार करता व्हय ?
1990 मेरेन ह्या मल्लांक आनी मलायांक खूब मागणी आसताली. मागीर बाजारांत मिटरांनी प्लास्टीक, नायलाॅनच्या दोरयो मेळपाक लागल्यो. पयशांचे आशेक लोक भाटां भेसां विकपाक लागले. चंद्राक गजाली सांगपाक अवकासांत वचपी आदले माड ना नपयत करून उडयले. खोंपीचेर पत्रे येवपाक लागले, खोंपी नाच जावन गेल्यो. वसरेक प्लास्टीक बांदप लोकांक सोंपें जालें. मल्लांची मलायांची लोकाक लज दिसपाक लागली. लोकांनी भायल्यांन येवपी प्लास्टीक आपणायलें. भायले लोक गोंयांचेर राज करून गेले तांकां ह्या माडांची, मल्लांची लज दिसली ना. लज दिसली ह्याच मातयेंत व्हड जावपी लोकांक. लोकांच्या दारां घरांनी एक दोन एक दोन माड आतांय आसात, पूण ह्याच माडाचें चुडीत पडल्यार आतां लोकांक ह्या चुडटाचें करपाचें कितें असो प्रस्न पडटा ?
प्रिता परब
खिणाखिणाक ताज्यो घडणुको आनी तुमचे कडेन संबंदीत दरेक खबर मेळयात एका क्लिकाचेर! फेसबूक, ट्विटराचेर आमकां फॉलो करात आनी व्हाट्सएप सबस्क्रायब करपाक विसरूं नाकात.
