भांगरभूंय | प्रतिनिधी
महारथी कर्णांत चार अस्तुऱ्यांचो आसपाव जाला – कुंती, तिची दासी धात्री, कर्णाची बायल वृषाली आनी द्रौपदी. नाटकांत कुंतीची दासी धात्री पयल्या अंकांतच येता. कुंतीच्या आंकवारपणांतल्या गर्भधारणे वेळार तीच कुंतीक लोकलजे पसून वाचयता…
कर्ण हे व्यक्तीरेखेचेर आदारिल्लीं तीन कोंकणी नाटकां आसात – महारथी कर्ण (रेवणसिद्ध नायक, 2010) कर्णपर्व (उदय भेंब्रे, 2013), आनी कानीन कुंवर (रामदास करकडे, 2016). तिनूय नाटकांनी कर्णाच्या व्यक्तीमत्वाचे वेगवेगळे आयाम मांडिल्ले आसात. कर्णपर्व सोडलें जाल्यार हेर दोनूय नाटकांचो फावो तितलो अभ्यास जाल्लो दिसना. सदर अभ्यास महारथी कर्ण हे नाटकाचेर आदारीत आसा. ह्या नाटकाचो 2009 वर्सा पयलो प्रयोग जाल्लो. कर्णाच्या पुराय जिविताचेर आदारीत हें दोन अंकी पौराणीक संगीत नाटक. “कर्णाच्या जल्मासावन कुरूक्षेत्रावयल्या रणांगणांत ताका आयिल्ल्या मरणा मेरेन काळाचो एक विशाल रंगपट रेवणसिद्धान मांडला.” (प्रस्तावना, विष्णू सुर्या वाघ, पान 9) कर्ण सुर्या पसून क्षत्रीय कुळांतच जल्मल्लो पूण लोकलजेक लागून ताचे आवयक, कुंतीक ताचो त्याग करचो पडटा. शुद्र जातीचो एक सारथी ताचो सांबाळ करता. हाका लागून कर्णुय शुद्र जातींतलोच अशी सगळ्यांची धारणा जाता आनी तीच ताची वळख जाता. जातीक लागून निमण्या श्वासा मेरेन ताका वेगवेगळ्या पावंड्यांचेर अन्याय सोंसचो पडटा. ताचेंच कथन म्हळ्यार महारथी कर्ण.
महारथी कर्णांत कर्णाच्या पराक्रमाची, संघर्शाची, दानशूर वृत्तीची पुराय काणी आयल्या. ताचेर जाल्ल्या अन्यायांतल्यान ताच्या व्यक्तिमत्वाची संपुर्ण उबारणी जाल्या. संतान प्राप्ती मंत्रांतल्यान कर्णाचो सुर्याच्या तेजवंत कवच-कुंडलां सयत जल्म जाल्लो, तो लेगीत मंत्रांची सत्यता पटोवन घेवपाक. हांगा सावनच नियती कर्णाक फटयता. एका सारथ्यान ताका सांबाळिल्ल्यान तो सुतपूत जाता – एका शुद्राचो पूत. तीच समाजाक ताची वळख जाता (जी तो अभिमानान मिरयता). आपली क्षत्रीयकला प्रदर्शन करतना समाज ताका हिणसायता. द्रौपदी आपणाल्या स्वयंवरा वेळार ताचे शक्त आनी सामर्थ्या वटेन आडनदर करून, घोव म्हण ताका अमान्य करता. द्रोणाचार्य ताका ब्रह्मास्त्र विद्या शिकोवपाक न्हयकारता. खरें उलोवन अन्याय जाल्ल्यान कर्ण फटींगपणां आपणायता. आपूण ब्राह्मण म्हण सांगून तो परशुरामाकडल्यान ब्रह्मास्त्र विद्या शिकून घेता. पूण तांकां सत्य कळटकच तो कर्णाक स्त्राप दिता – ‘गरजेच्या वेळार ब्रह्मास्त्र निस्तेज जातलें’. शिकारेक गेल्ले कडेन चुकीन गाय मारिल्ल्यान ताका ‘गरजेच्या वेळार युद्ध करतना रथाचें चक्र मातयेंत रोमून उरतलें’ होय स्राप मेळटा. इंद्र फटींगपणान ताचेकडल्यान ताचीं कवच-कुंडलां काडून घेता. अशे तरेन श्रापीत आनी अर्दकुट्या कर्णाचो युद्धा वेळार भीष्म लेगीत अपमान करता. कर्णाक मेळिल्ले दोनूय स्राप युद्धभुंयेर सफळ जातात. मातयेंत रोमिल्लें आपल्या रथाचें चक्र काडटना स्वताक अर्जुना पसून वाटावपाक तो ब्रह्मास्त्राचें आव्हान करता तेन्ना तें ताका यादूच जायना. मातयेंत रोमिल्लें चक्रूय भायर येना. गांडीव सकयल दवरिल्ल्याची संद सादून अर्जुन ताचेर बाण सोडटा. अशे तरेन नियतीन जल्म दिल्ल्या कर्णाक नियतीच व्हरता. “…त्या उदकान म्हाका जसो व्हांवयत व्हेलो तसोच हांव गेलो.” (नायक, पान 67)
महारथी कर्णांत चार अस्तुऱ्यांचो आसपाव जाला – कुंती, तिची दासी धात्री, कर्णाची बायल वृषाली आनी द्रौपदी. नाटकांत कुंतीची दासी धात्री पयल्या अंकांतच येता. कुंतीच्या आंकवारपणांतल्या गर्भधारणे वेळार तीच कुंतीक लोकलजे पसून वाचयता – कुंतीन जल्म दिल्ल्या पुताक पेटयेंत घालून अश्वन्हंयेंत सोडटा. ह्या वेळार ती बाळकाच्या जगपा – मरपाचो विचार नियतीचेर सोडटा, कारण तिचें कर्तव्य आपल्या महाराणीची रक्षा करप. तिचें पात्र तें इतलेंच. कर्णाची बायल वृषाली लग्न जातकच पावला पावलाक कर्णाचो सांगात दिता. सगल्यांत म्हत्वाचें म्हळ्यार द्रौपदी आपणालो तिरस्कार करता हो कर्णाच्या तकलेंतलो दुबाव ती पयस करता. वृषाली वेळा-प्रसंगार ती कर्णाचें मार्गदर्शनूय करता.
रेवणसिद्धान द्रौपदीचें प्रत्यक्ष पात्र आपणायलां. द्युतांत सगळें हारिल्ल्यान पांडवांची बायल द्रौपदी कौरवांची दासी जाता. स्वयंवरा वेळार द्रौपदीन आपणाचेर केल्ल्या अन्यायाचो बदलो कौरव, भोव करून दुर्योधन आनी दुःशासन द्रौपदीच्या वस्त्रहरणान पुराय करतात. कर्ण लेगीत तांकां सांगात दिता. तिच्या स्वयंवरा वेळार तिणें जाती वेल्यान कर्णाचो तिरस्कार केल्लो. ह्या वेळार जेश्ट – श्रेष्टां मुखार तिणें केल्लो विकळाप आंगार कांटो हाडले बगर रावना.
महारथी कर्णांत दुर्वास ऋषीची यज्ञा वेळार सेवा, उपरांत देवाहुती मंत्राची सत्यताय पळोवपाक ताचो नेणारपणान, फक्त एक प्रयोग म्हणून वापर, आनी कर्णाचो त्याग अशा साबार प्रसंगांतल्यान कुंतीचें व्यक्तिरेखाटण केलां. एका आवयचें काळीज कसल्या परिस्थितींतल्यान वता आनी भुरग्याचे काळजी – पोटी तिका कितले कठीण निर्णय घेवचे पडटात हाची उत्तम देख म्हळ्यार कुंती. आपलें आनी आपल्या पुताच्या फुडाराचो विचार करुनच ती ताचो त्याग करपाचो निर्णय घेता. “जिवित घडोवपी सुर्याकडेन संबंध घडपाक तुंवूंय तितकीच सामर्थ्यशाली अस्तुरी जावन आसा.” (नायक, पान 19) अशा उतरांनी कुंतीचें सामर्थ्य आमकां कळटा. पुताचो त्याग करपी कुंतीक ताच्या सुरक्षते विशीं कळटकच तिका उपाट आनंद जाता. पूण मागीर हेच कुंतीक आपल्या हेच पुता मुखार तो धरून आपल्या सगळ्या पुतांच्या सुरक्षते पासत पदर पसरावचो पडटा. युद्ध टळचें आनी आपल्या सय पुतांचो जीव वाचचो इतलोच तिचो हावेस. तिका आपल्या करणेचो पश्चतापूय जाता. पूण नियती आनी परिस्थिती तिका हे तरेची भुमिका घेवपाक लायता.
महारथी कर्णांत कर्णाच्या पराक्रमाचें, ताच्या संघर्शाचें, दानशीर वृत्तीचें पुराय कथन आयलां. ताचेर जाल्ल्या अन्यायांतल्यान ताच्या व्यक्तीमत्वाची उबारणी जाल्या. कर्णाचेर जाल्ल्या अन्यायांचेर हें नाटक ठळकपणान उजवाड घालता. नाटक पुरायपणान कर्णाच्या जिणेचेर आशिल्ल्या कारणान कर्णूच नाटकाचो मुखेल पात्र जावन येता. नाटकांतलें आनीक एक म्हत्वाचें पात्र म्हळ्यार सुत्रधार. हो सुत्रधार कांय म्हत्वाच्या घडामोडींचें निवेदन करता. ताका लागून प्रसंगाचो विस्तार करूंक नाशिल्ल्याची उणीव भासना.
कोंकणी रंगमंचार संगीत पौराणीक नाटकांची संख्या हाताच्या बोटांचेर मेजपा इतली कमी आसा. तशें पळोवंक गेल्यार आयच्या काळांत पौराणीक नाटकांचॆं खेरीत म्हत्व आसा. रेवणसिद्ध नायक लिखीत महारथी कर्ण हें नाटक हाका आडवाद ना. संस्कृतीक दायजाचो सांबाळ, नैतीक मुल्यांचो प्रसार आनी आर्विल्ल्या प्रेक्षकांक पुर्विल्ल्या गिन्याना कडेन जोडपाक ह्या नाटकाचो म्हत्वाचो वांटो आसा. कालबाह्य मिथकांच्या आकर्शक कथना वरवीं हें नाटक फकत मनरिजवणच न्हय तर पुर्विल्ल्या संस्कृतायांच्या समजुतींची, संघर्शांची जाणीव करून दिता. धैर्य, त्याग, न्याय आनी भावार्थ हांच्या शिक्षणाचें बळिश्ट साधन म्हणून हे नाटका वटेन पळोवं येता. हें नाटक भूतकाळांतले धडे वर्तमान काळांत प्रासंगीक दवरून फुडल्या पिळग्यांक प्रेरणा दितले अशें म्हणप चुकीचें जावचें ना.
शुभा बरड वेलींगकार
8788251629
खिणाखिणाक ताज्यो घडणुको आनी तुमचे कडेन संबंदीत दरेक खबर मेळयात एका क्लिकाचेर! फेसबूक, ट्विटराचेर आमकां फॉलो करात आनी व्हाट्सएप सबस्क्रायब करपाक विसरूं नाकात.
