भांगरभूंय | प्रतिनिधी
भुरगीं शाळेंत रावपाक लागलीं, पूण तांकां शाळेची गोडी लागची ह्या खातीर तांचे भाशेंत शिकोवप गरजेचे आसलें. भुरग्यांक माडिया भाशे खेरीज दुसरी भाशा कळनासली, आनी आमचीं सगळीं पुस्तकां आसलीं मराठींत. जिल्लो परिशदेच्या शाळेंत भुरगीं ना येवपाचें म्हत्वाचें कारण शिक्षकांची आनी तांची भाशा एक नाशिल्ल्यान तांच्या मदीं उलोवपच जावप ना, हें आसलें. आमचे कडेन तशी परिस्थिती नासली. सुरवेक शाळेंत शिकोवपी मुकुंद दीक्षित, दादा पांचाळ, रेणुका हांकां माडिया येताली, कारण ते पयलीं सावन प्रकल्पांत काम करताले. गोपाळ फडणीस 1976 कच आमकां येवन मेळ्ळो. त्या पयलीं तो बल्लारपूराक एका कॉलेजांत शिकयतालो. मागीर ताची घरकान्न प्रभाय शाळेंत शिकोवपाक लागली. तीय माडिया शिकलीं. ताका लागून भुरग्यां कडेन माडिया भाशेंत संवाद करपाक आमकां अडचण आयलीना. पूण भुरग्यांक परिक्षा मराठींत दिवपाची आसली, त्या खातीर तांकां मराठी कळप गरजेचें आसलें. पूण तांकां मराठी शिकोवपाचें तर प्रत्येक मराठी शब्दाचो अर्थ माडिया भाशेंत सांगलो तरच तांकां कळटलो आसलो. ताका लागून हें काम सोपें नासलें. तांकां सगळो मराठी अभ्यास पयलीं माडिया भाशेंतल्यान शिकोवपाक पडटालो आनी उपरांत ताचें रुपांतर मराठींत करचें पडटालें. ही अडचण सुरवातीच्या काळांत आनी मागीरय आयली. पूण ताचेर ह्या शिक्षकांनी एक अजापाचो उपाय सोदलो. ताणीं माडिया- मराठी असो शब्दकोशच तयार केलो. माडिया भाशेंत लिपी ना. ती बोलीभास. म्हुणून तिचे खातीर देवनागरी वापरली. माडिया- मराठी कांयच एक सारकें ना. तातूंत कांय उतरां तेलगूतल्यान आयल्यांत. तेलगू वेपारी हांगां येताले, तांचे कडेन उलयतना तीं उतरां घेतल्यांत आसतलीं. हरशीं मराठी कडेन माडियाचें कांयच भाशीक दिवप- घेवप जांवक नासलें. ताका लागून मराठी- माडिया शब्दकोश ही म्हत्वाची येवजण थरली.
माडिपा भुरग्यांचो भायल्या जगा कडेन कांयच संपर्क नाशिल्ल्यान पुस्तकांतल्या चडशा गजालीं कडेन तांची वळखच नासताली. देखीक…. ‘अ- अनस’. ‘आ- आई’ अशें आमी शिकल्यात; पूण तांकां अणस, आई कांयच खबर नासलें. मागीर तांकां हो अर्थ समजतलो कसो? पतंग, भोंवरो ह्यो वस्तू आनी मीना, स्वाती हीं नांवांय तांकां खबर नासलीं. मागीर तांकां कळतली अशा भाशेंत आमी बाराखडी तयार केली. ….. ‘अ- अहिरीचो’ (हांगच्या एका गांवाचें नांव), ‘आ- आरीचो ( तांदळांची भाकरी) अशे शब्द शिकयले. भुरग्यांचीं नांवांय पासू, मुरा अशीं बदल्लीं. ताका लागून तांकां हें सगळें लागींचें दिसपाक लागलें, ताचो अर्थ कळपाक लागलो. तरी अशी सुरवात करून भुरग्यांक परत बालभारतीच्या पुस्तकां कडेन हाडचेंच पडटालें. कारण परिक्षेंत त्याच पुस्तकांचेर प्रस्न आसताले. माडियांचे सण, परबो, तांच्यो प्रथा, तांचे देव हांचो उपेग करून तांकां सुरवातीक शिकयलें. शाळेची गोडी लागपाक हाचो खूब उपेग जालो. हो वेगळोच प्रयोग आसलो. अशे नवे धडे, शब्दकोश तयार करप हें काम सोपें नासलें. त्या खातीर खूब कश्ट घेवचे पडले. पूण शाळा चलोवप यशस्वी जांवक जाय, हें एकच ध्येय आमच्या सगळ्यां मुखार आसलें. ताका लागून रेणुका, गोपाळ, दादा आनी हेर सगळ्यांनीं जिद्देन काम पुराय केलें. ताचो हांगां शिकतल्या भुरग्यांक खूब फायदो जालो.
तांकां पुस्तकांतलें सगळें कळचें ह्या खातीर जशे हेर मार्ग काडले तशेंच तांच्या सगळ्या आंगांच्या उदरगती खातीर ह्या आमच्या कार्यकर्त्यांनीं खूब कश्ट घेतले. हांगां शिकतल्या भुरग्यांक शेतकाम तशेंच तपासणेघरांतलीं ल्हान ल्हान कामांय शिकयलीं. पुश्टीक आहाराचेर भर दिलो. तांदळां वांगडाच फळां आनी भाजीपालो तांच्या जेवणांत चड आसपाक जाय हें पळयलें. हीं फळां, भाजीपालोय प्रकल्पांत कसो मेळपाक जाता ताचेर काम केलें.
एकेक करून शाळेची घडी बसोवपाचो आमी प्रयेत्न करीत रावले. पयल्या वर्सा 25 भुरगीं दाखल जाल्लीं, तीं दरवर्सा वाडत गेलीं. भुरगीं येवपाक लागलीं तशें आमी यत्तो वाडयत गेले आनी सातवे मेरेन पावतकच थांबले. हो वेळ मेरेन 250 भुरगीं जाल्लीं. तांचो खर्च सरकारी अनुदाना बगर चलोवप कुस्तार जाल्लें. मुखेलपणान प्रकल्पाचो सगळो खर्च भागोवप हेंच आमच्या खातीर कठीण काम आसलें. आतां तर तातूंतलेय पयशे शाळे खातीर कुशीक काडचे पडटाले. ताका लागून आमची बरीच काडाओड, तकालस जाताली. पूण ही सरयेवेली कसरत करप आमच्या खातीर खोसदिणी आसताली. कारण ताचो लाव ह्या भुरग्यांक जातालो. कसो, खंयच्यान खबर ना, पूण दिस्त ह्याच दिसांत ‘अॅक्शन अॅड ’ ह्या संस्थेचो अधिकारी राममोहन बेंगळुरु सावन आमकां सोदीत सोदीत आयलो. ताका खंयच्यान तरी आमचे हे शाळे विशीं कळिल्लें. ताका आमकां मजत करपाची आसली. त्या खातीर ताका ह्या भुरग्यांचे फोटू आनी म्हायती जाय आसली. आमच्या कडेन तर सादो कॅमेरोय नासलो. मागीर ताणेंच भुरग्यांचे फोटू काडले, फाटल्यान तांचीं नांवां बरयलीं, त्या फोटवांक नंबर दिले आनी स्वताच्याच संस्थेक आमच्या वतीन धाडले. हें 1981 वर्स आसतलें. त्या उपरांत ‘अॅक्शन अ2ड’ संस्थेन चार- पांच वर्सां आमच्या 100 भुरग्यांक प्रत्येकाक 100 रुपयांचें अनुदान नेमान धाडलें. आदाराचे अशे अनपेक्षीत हात मेळत गेले. ताका लागून आमची उर्बा, उमेद वाडत गेली.
(मुखार चलता)
प्रकाशवाटा (मूळ लेखक : डॉ. प्रकाश आमटे)
देविदास गजानन नायक
9850535051
खिणाखिणाक ताज्यो घडणुको आनी तुमचे कडेन संबंदीत दरेक खबर मेळयात एका क्लिकाचेर! फेसबूक, ट्विटराचेर आमकां फॉलो करात आनी व्हाट्सएप सबस्क्रायब करपाक विसरूं नाकात.
