भांगरभूंय | प्रतिनिधी
भक्तीच्या रसांत पुरायपणान मुरलेलो प्रदेश. देवूळ देवळी नासतना एकूय गांव आसचो ना. देवळांतल्या देवाचो दीस, स्थापनेचो दीस, शिगमो, श्रावणांतल्यो परबो, जात्रा कसलें ना कसल्या निमतान देवळांनी लोकांचें यो- वचप आसताच. लोकांच्यो गाठी भेठी जांवपाचें देवूळ हें एक समाजीक थळ. देवळांतले शांततायेंत देवाक मनांतलें सांगप जाता. देवाक सांगलें म्हणटच अर्दे प्रस्न सुटावे जातात. भावार्थाक घटसाण मेळटा. पुर्तुगेजांनी सुमार साडेचारशीं वर्सा गोंयचेर राज्य करतना अत्याच्यार, अन्याय करपाची एकूय संद सोडली ना. धर्मांतर, देवळां मोडप, आपली संस्कृताय आपणावपाची बळजबरीय जाली. ह्याच काळार साश्टी, तिसवाडी म्हालांतली देवळां फोंड्या म्हालांत पावलीं.
मांडवी न्हंयेच्या तिरार वसलेलो नेरूल हो गांव. चिक्कार भरलल्या माडां खातीर ह्या गावांक नेरुल हें नांव पडलें जांवये. नेरूल हें तामीळ उतर आनी ताचो अर्थ लोकांची गर्दी. नेरूल गांवांत मांडवी न्हंयेंतल्यांत जायते वेपारी यो- वच करताले. गोंय वेपाराचें एक ल्हानशें तळूय आसलें. गांवांतले लांब माड पळेवन ह्या गांवांक नेरूल हे नांव दिलें आसत. गांवातल्या ह्याच माडांचे गर्देंत देवी शांतादुर्गा नेर्लिकान्नीचें देवूळ आसा. चारशें वर्सा पयलीं धर्मांतराक लागून पेडणें म्हालांतल्या मांद्र्यां गांवांत व्हरून तें स्थापन केल्लें. फोंडें आनी पेडणें म्हालांत पुर्तुगेजांचो वचक नासलो. आपल्या देवांक पुर्तुगेजांक लिपोवन स्थलांतर करप ही त्या वेळार खुबूच धाडसाची बाब आसली. देव स्थलांतर करताना सापडत जाल्यार जीव वचपाची भिरांत आसली. मांदऱ्यां गांवांत ल्हानशें देवूळ बांदून देवीक थंय स्थापीत केली.
देविचे भावीक आनी कुळावी सर्गेस्त बाबी नेर्लिकार हांणीं मांद्रेच्या देवळांत पुजेचे सगळे विधी करपाची जबाबदारी घेतली. वेऱ्यां आनी नेरुल गांवचे भक्त सणा, परबांक मांदऱ्यां वताले. वर्गणी काडून ते मनयताले. येरादारीचीं साधनां नासतना लेगीत भक्त गुडी पाडव्याक, श्रावणांतले जायां पुजेक मांदऱ्यां पावताले. देवीचो कालो, जात्रा मनोवपाक सदां यो वच करपाक त्रास जाल्ल्यान भावीक थंयच तंबूंत रावपाक लागले. सगळे धर्मीक विधी सोंपल्या उपरांतूच ते घरा परत येताले. यो- वच खूब वर्सां चालू उरलें. काळांतरान उणेंच म्हणल्यार सुमार तिनशें शेकड्यां उपरांत देवीचो पुतळो करून वेऱ्यां स्थापीत केलो. त्या जाग्याक ‘चवकी’ म्हणपाक लागले. लोक हांगाच सणा, परबांक एकठांय जावपाक लागले आनी देवीवेली श्रद्धा, भक्ती जागोवप तांकां सोपें जालें.
1910 त पुर्तुगालच्या राजकारणांत बदल जाले. गोंयांत पुर्तगाल राजवट मात्शी सदळ जाली. हाचो फायदो नेर्लिकारांनी आनी वेरेंकारांनी घेतलो. श्रीशांतादुर्गा नेर्लिकारीण दे मांद्रें हें एक मंडळ स्थापन केलें. देवळाच्या वेवस्थापन कलमाचो मसुदो तयार करून बोलेतीन ओफिशियल दो इस्तादो दा इंडीया नं. 22 आॅक्टोबर 1907 वर्सा प्रकाशीत केलें. 1912 जातासर मांदऱ्यां आसलेली देवी नेर्लिकरीण वेऱ्यां हाडून सर्गेस्त केशव भगवंत पै बुडबुडे हांच्या घरांत तात्पुरती दवरली.
कांय दिसांनी देवूळ तयार जातच व्हडा दबाज्यान स्थापना केली. 1912 त बुन्याद घालून देवूळ तयार जायत सावन देवळांत जायते बदल जाल्यात. देवीची सुंदर वास्तू आयज वेऱ्यां थावन नेरूल वतना दावे वटेन सैमीक सोबितकायेंत वसल्या. देवळांत ल्हान व्हड सगले सण देवळाची समिती गांवकऱ्यांक वांगडा घेवन मनयतात. नवरातींचो देवीचो उत्सव दबाज्यान जाता. आपल्या देव- देवांक मखरांत धोलोवपाचो आगळो वेगळो मखरोत्सव देवी शांतादुर्गा नेर्लिकान्नीच्या देवळांतूय जाता.
भाद्रपद सोंपता सोंपता नवरातींची तयारी सुरू जाता. मखरां सजोवपाचो बेत जाता. लायटीची रोशणाई, फुलांची सजावट, पताका लावप सगळें थारिल्ले प्रमाण जाता. आश्वीन शुद्ध प्रतिपदेक घटस्थापन जाता. धान्यांची रुजवण घालतात. देवीची पुजा, अभिशेक आनी हेर सदांचे धर्मीक विधी नित्यक्रमांत जातात. नवचंडी पारायण सदांच जाता. घटाची पुजा दर दिसा जाता. देवीक प्रसाद जाता. दीसभर लोकांची यो- वच चालूच आसता. गांवच्यो सुनो, लग्न जाल्ल्यो धुवो मुजरत देवीचे भेटेक येतात. व्हट भरून आशिर्वाद घेतात. सांजेर चार जातासर देवीचें मखर गांवचे लोक वा पुजारी न्हेसयतात. दर दिसा सांजेर सात ते साडे सात मेरेन भजन जाता. केन्ना केन्ना गांवचे लोक वा मंडळां येवन भजन करतात. देवी मखरांत बसून भजन आयकता. गांवचे ल्हान व्हड , जाण्टीं, नेण्टीं भजनांक हजर आसतात. भजनाची उमेद कांय जणांक आसता, पूण चड उमेद आसता ती देवीक मखरांत बसून धोलतना पळोवपाची. देवीक भाविकांचो मोग आसता आनी देवी राखणय करता. मखरांत बसलेल्या देवीच्या हातांत तरसाद आनी ढाल आसता. देवी ह्या णव दिसांनी नितिचो विजय हाडपाक तत्पर आसता.
भजना उपरांत मखरोत्सव जाता. घांटिच्या नादार मखर धोलता. पुजारी पंचारत, जोडव्यांची आरत देवीक दाखयता. जोडव्याच्यो तपकट्यो जोडवीं भिजोवन तयार आसतात. कसलींच वाद्यां नासताना फकत देवळाच्या घांटीच्या तालार मखर धोलता. जोडवीं पेट्टात तेन्ना देवीच्या तोंडावेलें तेज वाडत आसता. णवूय राती देवीचें रूप, तालबद्द रितीन कसल्याच वाद्याचो उपेग जायनासतना, मखर धोलोवपाची कसब हो मखरोत्सव देवी भक्तावरवीं घडोवन हाडटा. भक्तां कडच्यान देवूच आपली अपूरबाय ह्या मखरोत्सवाच्या वेळार करून घेता म्हटल्यार फट जांवचें ना. हे गोंयांतूच जाता म्हणत जाल्यार कोण फट म्हणचो ना.
नमी दिसा निमणें मखर जाता. गाराणें जाता. दसऱ्या दिसा घटाचें विसर्जन, किल्लून तयार जाल्ली रुजवणीचें वांटप जाता. सांजेर पांचाक देवीची पालखी शीम हुपपाक वयता. वांगडां वाद्यां वाजता. आपट्याच्या पेडार वचून सोने लुटपाची कार्यावळ जाता. कौलां जातात. शीम हुंपल्या उपरांत देवी परत देवळांत येता. भावीक देवीक आपट्याचीं पानां ओंपतात. देवीचो आशिर्वाद घेतात आनी उत्सवाची सांगता जाता.
(म्हायती गजानन बा. नायक भाटकार आनी सोशल मिडिया वयल्यान.)
प्रिता परब
खिणाखिणाक ताज्यो घडणुको आनी तुमचे कडेन संबंदीत दरेक खबर मेळयात एका क्लिकाचेर! फेसबूक, ट्विटराचेर आमकां फॉलो करात आनी व्हाट्सएप सबस्क्रायब करपाक विसरूं नाकात.
