भौशीक गणपती उत्सवांतल्यो कार्यावळी

भांगरभूंय | प्रतिनिधी

ह्या गडगंज उत्सवांत जें बरें आसा तें आमी घेवया. मात्शें खंयूय खट्ट खूट्ट जालें जाल्यार ताचे कडेन दुर्लक्ष करुया. उणाव सगले कडेन आसतात. बऱ्याचेरूच लक्ष केंद्रीत करपाक जाय….

समाजीक आनी कुटुंबीक एकचार सादपी चवथ हो गोंयचो सगल्यांत व्हडलो सण. सगल्यांक चवथीचीं परबीं. देड दिसाच्या गणरायाचें विसर्जन काल रातीं जालें. आतां ल्हवू ल्हवू सार्वजनीक गणपती उत्सवांच्यो तरेकवार रंगरंगयाळ्यो कार्यावळी आनी सर्ती खासा माटवांनी सुरू जातल्यो.
म्हयनोभर आदींच चवथीचे वेध लागतात. बाजार, सामानाचें हाड-व्हर, निवळसाण चलता. 11 दीस मेरेन चवथीचें उत्साहाचें वातावरण गुंगी कशी उरता.
माटोळी ही गणपतीच्या मखरा मुखार आसता. हालींसराक माटोळेचें सामान एकठांय स्वरुपांत बाजारांत मेळटा. जैवविविधतेच्या सांबाळाचो एक बरो संदेश हे माटोळेंतल्यान मेळटा. भुरगेपणा सावन हांव फोंडें तालुक्यांत माटोळेच्या वनस्पतीच्या बाजारांतली विक्री आनी उलाढाल पळेत आयलां. ह्यो वनस्पती, रानफळां, रानभाज्यांची विविधता अप्रूप अशी आसता.
चवथीच्या माहोलाचो नेटूच असो आसता की तरणाट्यांक आनी आमकांय बी मोबायला पसून मात्शी थाकाय आनी मुक्ती मेळटा. मोबायलाकूच आमचे पसून मुक्तता मेळून विसव मेळटा, अशें म्हणप समा थारतलें. माटोळी सजोवप, घराची नितळसाण आनी हेर कामां करपाक तरणाटी पिळगी परंपरेचो, दायजाचो सांबाळ करता ही बरी गजाल. नवतेची ‘वावझड’ येत आसता. हिचो सांबाळ करपाक यत्न करपाची गरज आसना. परंपरा तिगोवपा खातीर यत्न करचे पडटात. नवता आनी परंपरा हांचो संतुलीत सुमेळ घालचो पडटा. तें सद्या घडटा. घुमट आरती सर्तींत युवा पिळगी उमेदीन वांटेकार जाता. शमेळ, कांसाळें, घुमट ह्या वाद्यांचें जतन जाता. भजनांत आनी भजन सर्तींत ही पिळगी गुंग जाता ताका लागून पखवाज वाद्याचें जतन जालां ही समाधानाची गजाल. सृजनशील कामांनी रमतकच तरणाटे वेसनां पसून पयस उरतात आनी तांची बरी शक्ती बऱ्या उर्जेच्या रुपान बऱ्या वावरा खातीर प्रवाहीत जाता.
ह्या गडगंज उत्सवांत जें बरें आसा तें आमी घेवया. मात्शें खंयूय खट्ट खूट्ट जालें जाल्यार ताचे कडेन दुर्लक्ष करुया. उणाव सगले कडेन आसतात. बऱ्याचेरूच लक्ष केंद्रीत करपाक जाय. ताका लागून नकारात्मकता पयस जावन सकारात्मकता येता आनी आनंद वाडत वता. हांगा याद जाता ती इबाडिल्ल्या सफरचंदाची गजाल.
सफरचंदांचो एक शेतकार आशिल्लो. सफरचंद लागवडींत तो फिशाल. वर्सभर मरसर केल्ल्या कश्टांक लागून ताका धादोसकाय भोगली. एक दीस ताणें पळेलें, एक इबाडिल्लें सफरचंद रुखाच्या तेंगशेर वयर थिरावलां. ताचें लक्ष थंयच लागून उरलें.
“जर तें एक बाद सफरचंद उरिल्ल्या सफरचंदां मदीं पावलें जाल्यार आपलें आख्ख्ये पीक इबाडटलें”. हो विचार येतकच ताणें उपाय करपाक सुरवात केली.
लांब बडी हाडपा खातीर तो शेडीं भितर गेलो. ते बडयेन ताणें इबाडिल्लें सफरचंद देंठ तोपून खांदये पसून तोडपाचो यत्न केलो. पूण तें सफरचंद देंठा पसून वेगळें जावन सकयल पडलेंच ना. कितलींशींच बरीं पिकिल्लीं सफरचंदां रुखा खाला पडलीं.
ही कल्पना अपेशी थारली म्हणून शेतकारान येवजिलें. आपली गोफीण घेवन तो आयलो. गोफीण घेवन ताचेर तीर धरून ताणें त्या बाद सफरचंदाचेर मारलो. तें पडलें ना. उंच आशिल्ल्यान ताका तीर लागलो ना. वयल्यान वेगळ्या वेगळ्या खांदयां वयलीं बरीं पिकिल्लीं सफरचंदां सकयल पडलीं.
बेजारिल्लो शेतकार आनिकूय विचार करतना ताका एक युक्ती मेळटा. तो रूख नेटानेटान हालोवपाक सुरवात करता. तें बाद सफरचंद पडचना. हेर कांय सफरचंदां मात धडाधड सकयल कोसळटात. समस्या कायमची सुटावी जावची सोडून ती वाडत वता.
हुस्क्यांनी निर्शेल्लो शेतकार दुसऱ्या दिसा ताच्या सफरचंदांच्या झाडा कडेन येता. आपली सगली एकाग्रता आनी आदलो दीस त्या एका बाद सफरचंदाच्या चिंतनांनी वगडायिल्ल्यान, आपणें हेर सगलीं सफरचंदां हालयलीं, जमनीर उडयलीं, जंय तीं आतां कुसपाक लागल्यांत हें तो पळेता.
तात्पर्य इतलेंच- केन्ना केन्नाय आमी जिणेंतली एक वायट गजालूच पळेत खूब वेळ व्हगडायतात आनी कश्ट घेतात. आपल्या झाडाचेर आशिल्लीं मोलादीक सफरचंदां विसरून आमी फक्त एका वायट सफरचंदा सारक्या गजालींचें ध्यान करून मोलाचे खीण व्हगडायतात.
नेवरी हें चवथीचें खाशेलपण. गोडाची, साकरेची, तिखट अशे नेवरेचे प्रकार आसात. चलयांक नेवऱ्यो करपाचें प्रशिक्षण दिवप ही काळाची गरज. नेवऱ्यो हो आमच्या अन्न संस्कृतीचो भाग. विविध फळां, कंदमुळां, भाज्ज्यो हांचे पसून तयार केल्लें खतखतें ह्या जिनसाचो सांबाळ जावंक जाय. खतखतें करपाचे धडेय चलयांक दिवंक जाय. सर्ती जावंक जाय.
गोंयांत हालीं सार्वजनीक गणपती उत्सव वाडल्यात. ह्या 11 दिसांच्या कार्यावळींत सांस्कृतीक कार्यक्रम तशेंच तरेकवार सर्ती जातात. कांय सुवातांनी स्कूल कॉलेज भुरग्यां खातीर प्रस्नमंच सर्ती जातात. ही बरी गजाल आसा. गोंय विशयाचेर प्रस्नमंच सर्त घेवं येता. लोकांकूय ती आवडटली आनी भुरग्यां वांगडा तांकांय शिकूंक मेळटलें. गोंयचो इतिहास, भूगोल, संस्कृती, राजकारण, चालू घडामोडी आनी बातम्यो ह्या विशयाचेर क्वीझ घेतलें जाल्यार सगल्यांचें गिन्यान फ्रेश आनी अद्ययावत जातलें. गणपती वा गणेश ह्या विशयाचेरूच प्रश्नमंच सर्त घेवं येता.
नाच सर्ती जातात ही बरी गजाल. भुरग्यांक माची मेळटा सादरीकरण करपाक. गायन वादन ऑर्केस्ट्रा आसतातूच. गोंयच्या मातयेंत लय आसा. संगीत आसा.
सार्वजनीक गणेश उत्सवांत नाटकांय आसतात. तीं विनोदी खेळकर स्वरुपाचीं आसचीं. तातूंत संदेश आसलो तर बरेंच. पूण गंभीर रड स्वरुपाचीं तकली जड करपी कथानकाचीं नाटकां ह्या मंचाचेर नासलीं जाल्यार बरें. कारण हांगा फक्त शालीन मनोरंजन घडचें ही इत्सा. पचपच, पोजडे ज्योक आशिल्ल्या नाटकांक थारो नासप बरें. एकांकिका आनी वक्तृत्व सर्त घेतली जाल्यार नितळसाण, मनीसपण केळोवप, वेसनां पसून पयस, संतुलीत मोबायल वापर, शिमे वेल्या सैनिकांचो त्याग अशा विशयांचेर आयोजीत करूंक शकतात. पर्यावरण राखण, संस्कृतीचो सांबाळ अशे विशयूय जागृती करपी थारतात.
आनी निमाणें –
चवथीचें आध्यात्मीक म्हत्व लक्षांत घेवन, भक्तीचे संस्कार ह्या सगल्या उत्सवांतल्यान घटमूट जावचे. जाणकारांचीं ज्ञानसंपन्न प्रवचनां आनी किर्तनां हांचो आस्पाव जावचो. गणपतीची आराधना आनी उपासना हांची स्पश्टता आनी संस्कारिता भुरग्यां भितर बिंबीत जावची, हे आंवडे.

मुकेश थळी
फोंडें