भांगरभूंय | प्रतिनिधी
सैम हो मनशाचो अन्नदातो, मनीसजातीच्या अस्तित्वाचें कारण आनी सृश्टीच्या संतुलनाचो समनवयक. कदीम काळा सावन मनीस सैमाच्या आदारानूच जगला. ताच्यो साबार गरजो ह्या सैमानूच भागयल्यात. पूण आपल्या विकास आनी पुराय संवसारांत सर्वश्रेश्ठ जावपाच्या हावेसांत कुड्डो जावन तो सैमाच्या संतुलनांत मेतेर जालो, जाका लागून वैश्वीक तापमान वाड, हवामान बदल, रान उजो, आडवेळो पावस आनी हुंवार अशीं असंख्य अरिश्टां ताका पळोवचीं पडलीं. ह्या सगळ्यांचो आडावो महाबळेश्वर सैल हांणी आपल्या ‘निमाणो अश्वत्थामा’ ह्या पुस्तकांत घेतिल्लो आसा. 2009 वर्सा गोंय सरकाराच्या कला आनी संस्कृती खात्याच्या गोंयच्या लेखकांक आर्थिक आदार दिवच्या येवजणेंतल्यान श्रीशैल प्रकाशनान हें पुस्तक उजवाडायलां. सैमपुरसाक आनी सांतेर भूमांयक अर्पण केल्लो ‘निमाणो अश्वत्थामा’ आपल्या वांगडा सैमाच्या मोगांतल्यान आनी धर्तरेच्या फुडाराच्या हुसक्यांतल्यान अवतरिल्ल्यो मनीसबुडी, मळबपिशें, भूंयसुवात, सैमपुरूश, ताळणी, किडे, एके सावळेचें मर्ण, काळखा पलतडीं, गुणसुत्रां, आनीक एक हिमयूग अशो एकूण 11 सैमकथा घेवन येता.
सैलबाब हांणी ह्या झेल्यांतल्या साबार विशयांच्या माध्यमांतल्यान जल्म आनी मरणाच्या सत्याक हात घाला. लेखक वाचप्याच्या मनांत कसलेच तरेचो भंय निर्माण करना वा स्वप्नरंजन करिना, पूण भविश्यांत घडटले परिस्थितीची जाणीव करून दिता. भविश्याचो हुस्को उक्तायतना सैमाचो इबाड जाल्ल्यान मुखार येवपी संकश्टांची सुलूस ह्या बरपांतल्यान मेळटा. घडये हाका लागून सामान्य वाचकाक ह्यो कथा अंतर्मुख करतात. 2009 वर्सा लेखन केल्लें आसलें तरी 2105 वर्सा मेरेन लेखक आपली दुरदृश्टी व्हरता. कथांचे विशय पृथ्वेवेल्या दरेका मनशान पळयल्यात, अणभवल्यात, तांचेर भासाभास आनी चर्चा लेगीत केल्या. मनशाचें कितें चुकलें, खंयचे दिकेन वचूंक जाय आसलो तो खंयच्या दिकेन गेलो म्हणून हो संहार वांट्याक आयलो? हाचें 2105 वर्सा मनशाच्या भूतकाळांतल्या करण्यांच्या आदारान तिसऱ्या महाझुजाचें पातक पचोवपी ‘निमाणो अश्वत्थामा’ परिक्षण करता.
मनशाचे स्वार्थी वृत्तीचेर उलोवपी ‘मनीसबुडी’ ही एक उत्कृश्ट कथा म्हणूंक जाय. मनशाची स्वार्थी वृत्ती, ताणें मातयल्ले भ्रश्टाचाराचें कथन म्हणल्यार ‘मनीसबुडी’, जंय प्रशासन मड्याचे बदला पयशे दिता. देखून लोक भावनाशुन्य, भ्रमिश्टावस्थेंत मडीं उस्तितात. एक दीस एक सर्वभक्षी मोड येता आनी पुराय गांव नश्ट करता, सगळे कडेन मडींच मडीं. अशा परिस्थितींत मडें आसल्यार अर्थीक आदार मेळटलो ह्या अटीक लागून सगळे जाण कोण आपलो, कोण परखो म्हण पळयनासतना मड्यांचेर वेव्हार करपाक लागतात. एक राम जैसवाल आपल्या बापायचें मडें मेळना म्हण सांगून नरेश यादवाक मेळिल्ले अज्ञात मड्याचेर वाटपण करता आनी नरेशाक मेळिल्ल्यांतले थोडे पयशे रामाक दिवपाची कबलात दोगांय मदीं जाता. पयशे दिवपाक गेल्ले कडेन नरेशाक रामाचो जिवंत, दुयेंत बापूय दिश्टी पडटा. अशे तरेन पयशांक लागून, गरज म्हणून हे मनीस मनशां परस पयशांक चड म्हत्व दितात. ‘मळबपिशें’ ही कथा मनशाची शारिरीक उंचाय म्हत्वाची नासून ताच्या कार्याची उंचाय चड म्हत्वाची हो विचार आनी देख घेवन येता. जल्मा पसून मर मेरेन ‘जगपाक’ जाय हो विचार जो आपणायता, तोच हुस्क्यामेकळो जगूंक शकता हेंच सत्य. मनीस कितलोय गिरेस्त आसलो तरीय ताच्या मरणा उपरांत ताची याद हेरांक ताणें केल्ल्या कर्मांवेल्यानूच उरता हें शाश्वत सत्य लेखक मांडटा.
दोंगराची गिरेस्तकाय, ताचे फायदे अधोरेखीत करतासतना मनशाच्या हातांतल्यान जाल्ल्या ‘एके सावळेचें मर्णा’ची कारुण्यकथा वाचपाक मेळटा. एका काळार सैमाक पुजपी आनी ताचेर जगपी ‘सैमपुरुशा’चें वर्णन वाचप्यांक मंत्रमुग्द करता. मनीस सैमांतल्यान तयार जाला आनी परतून सैमांतच विलीन जातलो हें अटळ सत्य. मरणाचेर आदारिल्ली आनीक एक कथा म्हणल्यार ‘काळखा पलतडीं…’ तातूंत लेखक म्हणटा, “मरणा येदो व्हडलो गोंदळ संवसारांत दुसरो ना. देवाचोय ना. देव म्हाका तसो लागना. मरण लागता. मरणाचे भिरांतेनच म्हाका परत दिसता, मरण काळखाक आलतड पलतड आसता काय! मरण म्हणटा तें एक मोठ्ठो पूर्णविराम जाल्यार ताचे इतली खोशयेची गजाल दुसरी ना.” (पान 89) सैमांतली रूख-रुखावळ आनी मनशाचे स्वभावगुणांत आशिल्लें साम्य लेखक ‘गुणसुत्रां’ कथेंतल्यान अधोरेखीत करता. सुरवातेक एकेच पेशींतल्यान सृश्ट जल्मल्ली अशें मानताले. हेच पेशीचे कितलेशेच गूण मनीस, प्राणी आनी झाडां मदीं समानतायेन आयिल्ले आसूंक जाय. नासतना तांचे मदीं इतल्यो समानतायो दिसतल्यो व्हय? अशे तरेन दर एक कथा आमकां आमच्या मुळांच्या, सैमाच्या लागीं व्हरतात.
100 वर्सां उपरांत, अदमासान 2070 वर्सा येवपी ‘आनीक एक हिमयुगा’चें एक ढोबळ चित्र लेखक उबें करता. सैमाचो नाश आयज ज्या वेगान जावंक लागला, तें पळयल्यार हें हिमयूग रोखडेंच येतलें अशें दिसता. ह्या हिमयुगा वांगडा येवपी अॅसीडाचे पावसा पसून लेखक येन्नाच आमकां साधूर करता. सैम आनी मनशाचें अखंड नातें ‘ताळणी’ कथेंत शब्दबद्ध जाल्लें आसा. मनीस ज्या सैमाचें लुकसान करता त्याच सैमान ताका सोंसपाची जबरदस्त शक्त दिल्या हें सत्य स्नेहा आनी अभिनवाच्या माध्यमांतल्यान कळटा.
सैमाची शक्त दाखयता आसतनाच कांय विचार लेगीत ह्या संग्रहांतल्यान वाचप्यांचे भेटेक येतात. देखीक, मरण हेंच मानवी जिणेचें निमाणें सत्य, मनशाची कार्य करपाची क्षमता आनी गरजेवंताक आदार करपाची वृत्ती ताची खरी उंचाय ठरयता, आदी. पिळग्यान पिळगी एका ‘भूंयसुवाते’क आशेल्ल्या मनशाची व्यथा तशेंच एकटेपणांत जगिल्ल्या मनशाचें दुख्ख (किडे) पळयतकूच कितेंय जाल्यार लेगीत मनशाक निमाण्या खिणा मेरेन जगपा खातीर संघर्श करचोच पडटा हें सत्य सृश्टेवेलो कोणूच न्हयकारूंक शकना. ह्या सगळ्या कथांची आनीक एक खाशेलताय म्हणल्यार वाचता तितल्याय फावटी कथेंत एक नवो विशय, एक नवी बाजू दिश्टी पडटा.
अंत नाशिल्ल्या क्षितिजा मेरेन पसरिल्ली ही आमची भूंय. सुयेच्या तोंकायेदो बारीक जीव धरून मनशायेदो विशाल जीव हे भुंयेचो निवासी. अशा बारीक मोठ्या सगळ्या जिवांची दखल सैलान ‘निमाणो अश्वत्थामां’तल्यान घेतल्या. प्रदुशीत पर्यावरणांत आनी बदलिल्ल्या वातावरणांत मनीस आनी सैमाचो फुडार कितें ह्या कळवळ्यांतल्यान बरयल्ल्यो ह्यो सैमकथा. आपल्या साहित्यांतल्यान सैम आनी पर्यावरणाचो वेध घेतनाच सैमांतल्या दिव्यत्वाचो साक्षात्कार सैलबाब हांणी घडयला. सैम आनी मनशाक धरून लागशिल्ल्या फुडारांत जावपी भयंकर विध्वंसाचो हुस्को नकळत ह्या कथांतल्यान प्रकट जाला. आनी सद्द्याची संवसारीक परिस्थिती पळयतकूच हो विध्वंस मनीस जातीच्या वांट्याक येतलोच, घडये येवपाक लागला, अशें म्हणनासतना रावं नज.
शुभा बरड वेलींगकार
वेलींग, म्हार्दोळ, फोंडें
खिणाखिणाक ताज्यो घडणुको आनी तुमचे कडेन संबंदीत दरेक खबर मेळयात एका क्लिकाचेर! फेसबूक, ट्विटराचेर आमकां फॉलो करात आनी व्हाट्सएप सबस्क्रायब करपाक विसरूं नाकात.
