भुरग्यांचें मन जिखपी ‘उर्बा दिण्यो काणुल्यो’

भांगरभूंय | प्रतिनिधी

कोंकणी भाशेंत जो बरोवपी बालसाहित्य निर्मिती करता ताका वालोर म्हणपाचो. कोंकणी ही मौखीक भास म्हण फुडें सरली आनी हे मुखारूय मौखीक रुपांतूच तिचो चड सांबाळ जातलो. बालसाहित्य रचपा फाटलो हेतू आसा भुरग्यांची मनरीजवण करप आनी तांकां देख दिवप. हे देखींत, मनीस, जनावरां, सवणीं- जिवाणीं,  सैम, झाडां- फळां आनी वस्तू एकामेकां कडेन उलयतात, संवाद करतात. अश्या लिखीत बालसाहित्याची सुरवात सोळाव्या शेंकड्यांत जाली, अशें इतिहास सांगता. तरी अठराव्या शेंकड्यांत जॉन न्युबॅरी हाणें भुरग्यांचें पयलें आधुनीक मनरीजवणेचें पुस्तक उजवाडा हाडलें आनी मागीर ताणें 200 वयर पुस्तकां बरयलीं. आमचे भाशेंत इतलेंच घडूंक दोन- तीन शेंकडे गेले, तरी आमी फाटीं आसात म्हणचें पडटलें. अशे फाटभुंयेर केंद्र साहित्य अकादेमीचो ‘युवा पुरस्कार’ विजेतो पाद्र मायरन जेसन बार्रेटो हाणें आनीक एका नव्या बालसाहित्य पुस्तकाची भर घाल्ली वाचूंक मेळ्ळें. ताणें बरयल्ल्या ‘उर्बा- दिण्यो काणुल्यो’ पुस्तका खातीर ताका परबीं आनी शाबासकी! हें पुस्तक चंद्र- प्रकाश हे संस्थेन उजवाडायलां. ताका 52 पानां आसात. ताचें मुखेल चित्र बरोवप्यानूच चित्रायलां आनी ताचें मोल शंबर रुपया आसा.

पुस्तकाचो गाभो

‘उर्बा- दिण्यो काणुल्यो’ ह्या पुस्तकांत भुरग्यांक आवडटल्यो अश्यो ल्हान- ल्हान वीस काणुल्यो आसात. 

पुस्तकांतली पयलीच काणुली ‘हत्तीची दोरी’ मनाचेर पडिल्लो प्रभाव जिवीतभर कसो उरता ताची देख दिता. ‘बेब्यांचो जमो’ हे काणुलेंत उतरां आनी वागणुकेचो प्रभाव दाखयता. बरो आसा ताका सगळे मुखार व्हरतात, पूण वांकडो वागता ताकाय सांगाता व्हरूंक ‘हुशार गुरू’ हे एके उत्तम काणुलेंत उर्बा मेळटा. तशेंच बऱ्या आनी वायटा मदलें अंतर समजून बरेपण शिंपडावंक प्रयत्न करूंक पाद्र मायरन आपल्या काणुल्यां वरवीं उलो दिता.

‘सुकणीं आनी राजा’, ‘शिकार’, ‘दुडवांचें मोल’, ‘दुरगाक खिळे’, ‘राजा आनी माळी’ ह्यो काणुल्यो जिविताचीं मुल्यां सांगपी आनी आसा तातूंत खुशाल रावून जिवीत फुडें व्हरूंक वाट दाखयतात. जायते पावटीं मनीस आपणाचेर दुख आयलें म्हणटच पिरंगत रावता. आपल्या दुख्खाचेर आपणेंच वाट काडूंक नवी दिशा आपणावंक ‘जाणार मनीस’ ही काणुली बोध दिता. तशीच ‘रेडे’ ही काणुली. मुखार बरें मेळटलें म्हण आतां मेळटा तें सोडून दिवंक उपकारना म्हण सांगता. आस्त मनशाचें जिवीत इबाडटा आनी सगळें व्हगडायता हें ‘गिरेस्त शेतकार’ कथेंत वाचूंक मेळटा. ‘सांडलोलें घडयाळ’ हे एके उत्कृश्ट काणुलेंत, धांवपळीन कसलीय गजाल करचे सुवातेर शांत मनान विचार केल्यार परिणाम बरो जाता तें दाखयलां.  

‘अकबर-बिरबल’ काणुल्यां सारक्यो राजाक केंद्रबिंदू दवरून जायत्यो काणुल्यो ह्या पुस्तकांत वाचूंक मेळटात. ‘राजाची सोबीत धूव’, ‘राजाच्या दरबारांत’, ‘सुकणीं आनी राजा’, ‘गिरेस्त शेतकार’ ‘शेतकार आनी बांय’, आदी. काणुल्यो गिन्यान वांटपी आसात.  ‘दोग वाग’, ‘भुरग्यांचो प्रस्न, ‘गाढूं ’,‘सुकण्याक मारलें ’,‘तुज्या नांवाचो फुगो’,  आदी. काणुल्यो आत्मचिंतन करूंक लावपी आसात. 

काणी आकर्शीत करूंक इल्लो मीठ-मसालो घालून पात्रांची जिवीत यात्रा धुकलूंक बरोवपी यशस्वी थारला. ‘शेतकार आनी बांय’ हे काणुलेंत बांय विकता तो बांयतलें उदक सयत विकिना? हांगा पिशेपण काय शाणेपण दिसता?  ‘उंदीर आनी भाताचो कोडो’ हे काणुलेंत उंदीर पोटभर भात खाता आनी थंयच न्हिदता, जाल्यार घरांत आशिल्लें माजर ताचो बळी घेवंचें ना? लांडग्यान मेंढऱ्याची कात न्हेसून तांचे मदें रावप हें कसलें शाणेपण? पूण, भुरग्यांक विचार करूंक लावप हिवूय बरोवपाची एक कला आसा. ‘तिळगूळ खा आणि गोड-गोड बोला’ म्हणून सगळेंच गोड- गोड दिलें जाल्यार आंगांत मोटसाण येता जी फुडाराक विकृत थारता. म्हणून काणुल्यांतल्यान मिश्र विचार दिवप सामकें गरजेचें. 

‘बटाटो, तांतें आनी च्यावे पिठो’ हे काणुलेंत आनीक एक बरो बोध मेळटा. बटाट, तांतें आनी च्यावे पिठो गरम उदकांत घालतकच आपलीं रुपां बदलतात. बटाटो घट आशिल्लो तो मोव जाता, तांतें मोव आशिल्लें घट जाता आनी च्यावे पिठो विर्गळटा. म्हणजे मनशाचें जिवीत संकश्टांक, कश्टांक, अवघडायांक, प्रस्नांक फुडो करता, तांतूंत जैत मेळोवंक वागणूक बदलची पडटा. तशीच ‘चित्रकार’ ही काणुली. तातूंत देख अशी आसा, ‘लोक तुज्या चुकींक बोटां दाखयतात, पूण सुधरावंक फुडें सरनात. लोक उलयतात ताचेर न्हय पूण तूं करता ताचेर लक्ष घाल.’, ‘आयदन, फातर आनी माती’, ‘देवाची राखण’, ह्यो काणुल्यो ऑत्मीक विचारांच्यो. 

काळजांतले उमाळे

बरोवपी आपले काळजांतले उमाळे उदगारतना म्हणटा, “दर एक मनीस दुसऱ्यां कडल्यान शिकता आनी अणभवांतल्यान आपलें जिवीत प्रभावीत करता. भुरगें आपल्या आवय-बापायक पळेवन आपलें जिवीत आकारता आनी काणयो वाचून तांतुंतल्यान संदेश घेवन मेळयिल्ल्या अणभवान आपलो फुडार घडयता.  बालसाहित्य समाजीक मळार भोवच परजळटा आनी तें सांबाळूंक दर एका बरोवप्याची जबाबदारी. हें वळखून घेवन ’उर्बा-दिण्यो काणुल्यो’ हें म्हजें पुस्तक भुरग्यां पासत हांवें बरयलां.” 

खाशेलेपण

दर एके काणुलेंत भुरग्यांक देख मेळटा. भुरग्यांनी ह्यो काणुल्यो वाचून तांतूंतल्यान बोध घेतलो जाल्यार आपलें जिवीत प्रभावीत आनी देखीवंत करूंक तांकां संद उपलब्ध आसा. काणुल्यांक सोब सारकीं चित्रां आसात. पात्रां रुपान आशिल्लीं जनावरां आनी निर्जीव वस्तू लेगीत उलयतात आनी पात्रांक जिवाळ करतात. काणुल्यांनी खुशालकाय, भुरगेपणां, आव्हानां, वांकडे तशे बरे निर्णय, पश्च्याताप, बोध-उपदेश दिवपी विचार वाचूंक मेळटात. 

पुस्तकांतली भास

काणुल्यो सामके सादे भाशेंत सांगल्यात. मनशांची भास, मोनजातिची भास, झाडांची भास, राजांची भास अशे वेग-वेगळ्या तरांच्या भाशांचो अणभव घेवंक मेळटा.  बरोवप्यान भुरग्यांक आवडटली अशी शैली विंचून काडून  तांच्या मना प्रमाणें तयार केल्ल्यो काणुल्यो म्हणल्यार एक ठेवोच म्हणचो पडटलो. 

सोंपयतना…

कोंकणी भाशेच्या आंगणांत बालसाहित्याची अजून जायती भर पडूंक जाय. शास्त्र आनी अंत्राळांतलीं मोतयां चकचकूंक जाय. दर एके वस्तूक भुरग्यांचे नदरेन पळेली जाल्यार ती सुखूच सूख दिता, कित्याक भुरग्यांक दुख म्हणटात तें वळखूंक कळना. म्हणून आपल्या मना विरुद्ध घडटा तेन्ना भुरगें रडटा. आमकां भुरग्यांक हांसतीं दवरूंक जाय, म्हण आमी अदीक आनी अदीक बालसाहित्य निर्माण करीत रावूंक जाय. पाद्र मायरनान बालसाहित्यांत अदीक भर घालची अशी आमची नमळायेची मागणी आनी ताणें सरस्वतीच्या प्रतिभावंत आंगणांत खूब खूब फुडें वचूंक आमचे आवंडे.

– विन्सी क्वाद्रूस, 

९८२२५८७४९८