भांगरभूंय | प्रतिनिधी
(आमी दोतोर आशिल्ल्यान तपासणे घरान सुरवात केली इतलेंच, पूण दवाखानो बरो चलतकच आनी लोकांचो विस्वास मेळटकच आमकांय शाळेची गरज दिसपाक लागली…. आतां मुखार…)
ह्या पयलीं ह्या वाठारांत जिल्लो परिशदेच्यो एक शिक्षक शाळा आसल्यो; पूण तातूंत भुरगीं केन्नाच शिकपाक आयलींनात. तीं येवचीं अशे प्रयत्नय केन्ना जालेनात. ह्या शाळेंतले शिक्षक भायल्यान आयिल्ले आसताले. पगार घेवपाक तांकां अहिरी वा नागेपल्लीक वच्चें पडटालें. ते पगार घेवपाक गेले की धा-पंदरा दीस थंयच आसताले. तांणीं परत येवपाचें तर ट्रकान वा चलत येवपा खेरीज पर्याय नासतालो. ताका लागून ते बेगीन येनाच आसले. पूण त्या खातीर कितेंच फरक पडना आसलो. कारण तशें पळोवपाक गेल्यार हांगच्यो शाळा सरकारी कागदपत्रांचेरच आसताल्यो.
शाळा सुरू करपाचें थारायतकच आमचे कार्यकर्ते गांवागांवांत गेले आनी “ तुमचीं भुरगीं शिकपाक धाडात ” अशी विनवणी करपाक ताणीं सुरवात केली. मुकुंद दीक्षित हो कार्यकर्तो ह्या कामांत सामको फुडाकार घेतालो. सुरवातेक आदिवासी तयार नासले. कशे आसतले? तांच्या दिसपट्ट्या आयुश्या कडेन ह्या शिक्षणाचो कांय संबंदच नासलो. हांगां जगपा खातीरचो संघर्श इतलो मोटो आसता की ल्हान भुरग्यांकय घरांत, रानांत खूब कामां करचीं पडटात. म्होंव एकठांय करप, खंयचें तरी सावद मारून जेवणाची वेवस्ता करप आनी परत रातच्या जेवणा खातीर सरभोंवतणी भोंवप, ल्हान भावंडांक सांबाळप, लाकडां हाडप, कणकेचे किल्ल सोदून एकठांय करप, हातूंत तांचो सगळो वेळ सरतालो. हीं सगळीं कामां केल्या बगर हीं मनशां जगूंकच शकनासलीं. पोटाची भूक भागोवपा खातीर इतलो वेळ तांकां कश्ट करचेच पडटाले. त्याच खातीर हो वेळ ताणीं शाळेंत पेड्ड्यार केल्यार, तांच्या पालकांक बरें कशें दिसत ?
पूण आमीय आमची जिद्द सोडलीना. तांकां खूब आग्रो केलो. तांकां बरोवपाक- वाचपाक कळपाक जाय, ताका लागून तांकां कोण फटोवचोना. हो आमचो मुखेल हेतू आसलो तरी माडियांक तशें सांगून उपेगाचें नासलें. कारण तांकां शिक्षणाचे फायदे खबरच नासलें. मागीर तांकां समजतलें अशा भाशेंत सांगपाक आमी सुरवात केली. ‘ ह्या भुरग्यांची जापसालदारकी आमी घेतात. तांकां बीं कशें रोवप, भाजी कशी रोवप- काडप, जमीन कशी कसप हें शिकयतले. वखदां कशीं वळखप, बँडेज कशी बांदप हेंय शिकयतले. तुमचो भुरगो शिकून परत आयलो की तो हें सगळें गांवांत शिकयतलो. तातूंत तुमचोय फायदो जातलो.’ अशें सांगतकच तांकां आमचें सांगणें थोडें- थोडें पटपाक लागलें.
हीं भुरगीं पयस- पयस सावन येवपाचीं आशिल्ल्यान आमकां आमची शाळा ‘निवासी’ करपाक जाय आसली. ताका लागून तांकां जेवणय हांगांच मेळपाचें आसलें. तशें आमी तांकां सांगलें. पूण “ शाळेंत आयल्यार जेवण मेळटलें म्हुणून भुरग्यांक धाडात ” अशें चुकूनय सांगलेंना. “ भुरग्यांक आमचे कडेन धाडात, कारण हांगां तांकां कितेंतरी नवें शिकयतले,” हेंच सांगपाचो आमचो प्रयत्न आसलो. निमाणें भुरग्यांक शेत, वखद हातूंतलें कितेंतरी कळटलें म्हुण तांकां शाळेंत धाडपाक कांय जाण तयार जाले. तपासणेघरा खातीर आमचें हें ‘ गुडविल ’ निर्माण जाल्लें ताचो आमकां खरेंच फायदो जालो.
1976 वर्सा शाळा सुरू जाली तेन्ना 25 भुरगीं येवपाक लागलीं. ही शाळा उक्त्यारच सुरू जाली. पावस आसल्यार घराच्या पडवेर आडोस पळोवन थंय शाळा चलताली. मागीर ‘ स्विस एड ’ संस्थेन शाळा बांदून दिली. ‘ऑक्सफॅम ’ संस्थेनय मजत केली. पूण सुरवातेक जीं भुरगीं आयलीं तातूंतलीं अर्द पळूनच गेलीं. एक म्हणल्यार तांकां एका जाग्यार इतलो वेळ बसपाची संवय नासली. त्या भायर घरची आनी रानाची तांकां चडच ओड आसली. ताका लागून तांकां हांगां करमना जालें. ह्या भुरग्यांचें खाशेलपण म्हण्ल्यार तीं मुळांतच निर्भय. तांकां रानाची भिरांतच नासली. एक फावट अशें जालें की शाळा सुरू जातकच एक भुरगो शिक्षकांक दिसलोना. ते भीले. आपल्या जापसालदारकेचेर आवय- बापायन ताका धाडलो. हो गेलो तरी खंय, हें तांकां कळ्ळेंना. शेवटाक ते सायकल चलयत 12-14 मैलांचेर आशिल्ल्या ताच्या घरा गेले, तर तो सुशेगाद घरांत खेळटालो. पांच- स वर्सांचो तो धाकलो भुरगो शाळेंत बरें दिसना आनी घरची याद आयली म्हुणून इतलें अंतर चलत, तेंय रानांतल्यान – घरा गेल्लो. सुरवेक आयिल्लीं भुरगीं जायतेदां अशें करतालीं. मदींच वा शाळा सुट्टकच घरा पळून वतालीं. रानांत वांस्वेलां- सोरप आसताले, पावस- हुंवाराचे दीस आसताले. पूण ह्या भुरग्यांक ताचें कांयच दिसनासलें. आमी मात हुस्क्यांत बुडिल्ले उरताले. पूण दुसऱ्या दिसा तांचे आवय- बापूय भुरग्यांक परत शाळेंत हाडून सोडटाले तेन्ना आमी हुस्क्यामेकळे जाताले.
उपरांत मात हळूहळू ह्या भुरग्यांक शाळेची गोडी लागली. ह्याच अदमासाक हेमलकसाक जनावरां येवपाक लागलीं. ह्या जनावरांक सांबाळपाची, जतनाय घेवपाची जापसालदारकी ह्या भुरग्यांचेर सोपयतकच हीं भुरगीं हांगां रावपाक बरीच मजत जाली.
(मुखार चलता)
प्रकाशवाटा (मूळ लेखक : डॉ. प्रकाश आमटे)
देविदास गजानन नायक
98505 35051
खिणाखिणाक ताज्यो घडणुको आनी तुमचे कडेन संबंदीत दरेक खबर मेळयात एका क्लिकाचेर! फेसबूक, ट्विटराचेर आमकां फॉलो करात आनी व्हाट्सएप सबस्क्रायब करपाक विसरूं नाकात.
