भांगरभूंय | प्रतिनिधी
पु र्विल्ल्या भारतांत शिकप आनी शिकोवप करता आसतना मौखीक शिक्षणाचेरय बरोच जोर दिल्लो आसतालो. जाका लागून म्हणुया आमचे मदीं कथांची, पदांची, ओवियांची तशेंच नाटक नाटकुल्यांचीं संस्कृती बरे तरेन रुजोवन येवंक पावली. सुरवेक भारतीय साहित्य संस्कृत भाशेंतच तयार जातालें. हें साहित्य गुरू कडल्यान शिश्यां मेरेन तर ऋशी मुनी कडल्यान तांच्या अनुयायी मेरेन पयलीं पावतालें. उपरांत अनुयायां कडल्यान सामान्य जनते मेरेन पावता म्हणसर उतरांची भरसण तशेंच कांय उतरां गळून पडटालीं. खरें म्हणशात तर वेद पुराणांची रचणूक म्हणल्यारच पयल्या भारतीय साहित्याची रचणूक जावन आसा. जी सुमार 1500-1200 इसा पयलीं अस्तित्वांत आयली अशें आधुनीक जाणकार मानतात.
सुमार पयल्या शतमानाचे अखेरेक दोन ग्रंथ ‘रामायण’ आनीक ‘महाभारत’ संस्कृत भाशेंतल्यानच आमकां मेळ्ळे. जाचे रचेता आशिल्ले महर्षी वाल्मकी आनी वेद व्यास. रामायणान मनीसजातीक मर्यादा पुरशोत्तम श्रीराम दिलो. तर दुसरे वटेन असत्याचेर सत्याचेंच जैत ही देख घालून दिली. महाभारत म्हणल्यार माणकां मोतयांची खण. भारतीय चिंतनाचो एक कल्परुख. महाभारतांत जिवीत, धर्म, राजनिती, समाज, देश, ज्ञान विज्ञान अशा साबार विशयांचे देणे आसा. जाचे पसून दरेक भारतीयान देख घेवन आपली जीण सावरचे खातीर प्रामाणीक यत्न करूंक जाय.
पयल्या कांय शतमानांत आमच्या भारतांत तामीळ भासांतल्यान उंचेल्या पांवड्या वेलें साहित्य तयार जावंक लागिल्लें. पाचवे तें इकरावे शेतमान लागता म्हणसर कन्नड आनी तुळू साहित्य परजळूंक लागलें. ताचे उपरांत मराठी, बंगाली, हिंदी उर्दू आनी फारसी ह्या भाशेंतल्यान दर्जेदार साहित्य निर्माण जावंक लागलें. त्या मुस्तींतले लोक संस्कृत भास हीच देवाची आनीक ऋशी मुनींची भास म्हूण मानपाकय लागिल्ले. मध्य युगांत पावल दवरता म्हणसर ‘भक्ती चळवळीक’ नेट आयिल्लो. ह्याच काळांत संत कबीर आनीक तुळशीदास सारकिल्ल्या भक्ती मार्गार चलतल्या अनेक कवींक आनी लेखकांक लागून तत्वज्ञानाच्या काव्यान साहित्याची सुरवात जावंक पावली असो बोध जाता. ल्हवू ल्हवू करून शास्त्रीय संस्कृत फाटीं पडूंक लागली. हिंदीची बोली अवधी, मराठी आनी ब्रज ह्यो भौसांच्यो भासो आपली मान वयर करून दिश्टावो दिवंक लागिल्ल्यो म्हणटा म्हणसर ह्या भासांनी आपलें स्थान पक्के केलें अशें म्हणूंक बरोच वाव आसा.
चिंतन मनन करीत जाल्यार भारतीय बरेच हुशार आशिल्ले ही गजाल सिद्ध जाता. ते भायर ते कुशल वेव्हार करपी आनीक कश्ट करपीय आशिल्ले हातूंत दुबावना. कागद आनीक छापखानो नासतना लेगीत त्या वेळार ह्या साहित्यकारांनी आपले खाशेले कुशळटायेन ‘हाताळें’ तयार करून दवरिल्ल्याचें अनेक सोद विद्वानांच्या हाताक लागिल्लें आसात. हाचे वेल्यान तांचे कुशळटायेचो थाव आमी घेवपाक शकतात. मनशाचे उक्ते जाल्ले उमाळे सभ्यतेचो इतिहास म्हणूं येता. वेगळ्यावेगळ्या रुपान ते उमाळे आमचे मुखार प्रकट जायत आसतात. जाका आमी उमाळ्यांच्यो कुरवो म्हणूं येता. त्यो चित्रां रुपान तर केन्ना उतरां रुपान आनीक केन्ना ध्वनी रुपान लेगीत आमचे मुखार प्रकट जायत आसतात.
हालींच्या तेंपार त्यो व्हिडियो रुपान सर्रास पळोवंक मेळटा. खरें म्हणशात तर ह्या म्हालवजारच आमी आमचो इतिहास जाणा जवंक पावले. ह्याच इतिहासा वरवीं आमच्या म्हालगड्यांनी भोव मोलादीक भर साहित्यांत घाल्या अशें म्हणल्यार अजापाची गजाल जावची न्हय.
16 व्या शतमानांत तुळशीदास हांणी हिंदी रामायणाचो अणकार करून ‘रामचरितमानस’ ह्या नांवान ह्या ग्रंथाक भौसा मेरेन व्हरून पुण्य जोडपा सारको व्हड वावर केलो अशें म्हणूं येता. उपरांत 19 व्या शतमानांत ‘रामायण’ आनीक ‘महाभारत’ घरा घरांत व्हरपाचें काम रामानंद सागर तशेच बी. आर. चोपडा हांणी केलें. त्या काळा वेल्यो ह्यो दोन टी. व्ही सांखळ्यो म्हणल्यार भौसाचो जीव की प्राण जावन आशिल्ल्यो. आपलें जिवीत सोबीत सुंदर करतलो जाल्यार येता ते परिस्थितीक तोंड कशें दिवचें ही देख आधुनीक पिळगेक घालून दिवपाची तांक आशिल्ले अशें हे ग्रंथ म्हूण परत एक फावट सिद्ध जावंक पावलें.
भारतीय भासांनी बरोवपी कितले तरी समकालीन कवी आनीक लेखक विदेशी भाशेंत लेगीत दर्जेदार साहित्य रचताले. तांतूंतले एक रविंद्रनाथ टागोर. ते बंगाली आनी इंग्लेज भाशेंत बरयताले. तांणी आपल्या बंगाली साहित्याचो इंग्लेज अणकार बरे पैकीं केल्लो वाचूंक मेळटा. तांच्या ‘गितांजली’ ह्या काव्यसंग्रहाक 1913 ह्या वर्सां नोबॅल पुरस्कार फावो जाल्लो. हो पुरस्कार मेळोवपी ते पयले भारतीय जावन आसात. विचारवंतांच्या अदमासा प्रमाण समकालीन भारतीय साहित्याची सुरवात जावन सुमार देड शेतमाना वयर पुराय जावन गेल्लीं आसा. जातूंत वेगळेवेगळे साहित्य प्रकार केळोवचो यत्न व्हड प्रमाणांत साहित्यकांनी केल्लो आमकां पळोवंक मेळटा.
स्वतंत्रताये उपरांत भारतांत कितलिंशींच मोडां आयलीं जाका लागून समाजीक, राजनितीक तशेंच अर्थीक जिणेची घडी विस्कळीत जायत गेल्ली. ती निस्तारून लावचे खातीर केल्ले प्रयत्न लेगीत तोखणायेक पात्र थारतात. हाचे मुखेल कारण साहित्यकांची लिखणी जावन आसा. वयर वर्णन केल्ल्या सगल्या मुद्यांचेर ह्या समकालीन साहित्यकांनी भरभरून साहित्याची निर्मणी केल्या. ती अणभवांचेर आनीक तत्वांचेर आदारिल्ली साहित्य कृती जावन आसा हातूंत दुमत ना. हिंदी, मराठी, गुजराती, बंगाली, कोंकणी, तमीळ, तुळू, कन्नड अशा वेगळ्यावेगळ्या प्रादेशीक भाशांचोय तांतूंत आस्पाव जाल्लो आसा. आतां ही साहित्याची पालखी आमचे पैकीं कोणे तरी आपल्या भुजार घेवंक जाय. ती मुखार व्हरूंक जाय तेन्नाच आमची मायभास हिमालयाचे तेंगशेर बसून पर्जळूंक लागिल्ली आमकां पळोवंक मेळटली.
एच मनोज
9822441417
खिणाखिणाक ताज्यो घडणुको आनी तुमचे कडेन संबंदीत दरेक खबर मेळयात एका क्लिकाचेर! फेसबूक, ट्विटराचेर आमकां फॉलो करात आनी व्हाट्सएप सबस्क्रायब करपाक विसरूं नाकात.
