ब्रह्मांडरुपी आवय, गाय…!

भांगरभूंय | प्रतिनिधी

गांवांतल्या एका घरांत एक जोडपें आनी तांचो आठ वर्सां पिरायेचो भुरगो आशिल्लो. घराची राखण करच्याक म्हणून तांणी एक सुणोय पोशिल्लो, दोगां दुसऱ्यालीं माजरांय बी येवन तागेरूच रावतालीं आनी ती तांचीच जाल्ली. घरा कुशिकूच गोरवांचो गोठो, तातूंत एक गाय, एक पाडो आनी तांचे बाय, म्हणल्यार पाडकूल. तें जावन आठ दीस जाल्ले.
भुरग्याचें नांव तेजस, तेजसचें आवयचें नांव तारा आनी बापायचे नांव तुकाराम आसलें. सुण्याचे नांव मोती. माजरांक ती म्यावूच म्हणटालीं. दोगांय माजरां एकसारकीं दिसतालीं. दोखून तांकां वेगळीं अशीं नांवां दवरूंक नाशिल्लीं. गायक तांणी यशोदाई अशें नांव दवरिल्लें, जाल्यार पाड्याक सरज्याच म्हणून उलो मारताली आनी तांच्या बायेचो म्हणल्यार पाडकुलाचो पयरूच बारसो जाल्लो. ताचें नांव गौरी अशे तेजसच्या सांगण्यानूच तांणी दवरिल्ली. असो ताचो घराबो, सगलीं सांगातान रावतालीं. तेजस शाळेंत चवथेच्या वर्गांत शिकतालो. तेजसचो बाबा तुकाराम सरकारी नोकरी करतालो. आवय तर सदांच घरा, घरचें काम करून आपलें घर सांबाळटाली. मोती सुणो मनशाळो दारांत बसून आसतालो. कोणूय अनवळखी आयलो जाल्यार रोखडोच तांकां भोंकतालो. गाय गोट्यांत राणी कशी आयती बसून खाताली, पूण ताच्या बदलाक मात भरपूर दूद दिताली. पाडो म्हणून कितें करतलो बेकारूच बावडो आसतालो, कोणूय केन्नाय गरज पडल्यार झोताक बांदूक ताका व्हरतालो.
तारा ह्या दिसांनी सदांच सकाळीं गायचे दूद काडटाली, सोयऱ्यां शेजाऱ्यांगेर शेर, पावशेर दूद व्हरून दिताली. दुदाच्या बदलाक कोण नाल्ल, कोण मिरसांगो, सोलां अश्यो घरांत वापरता तश्यो वस्तू दिताल्यो, कांय जाणा पयशेय दिताले.
एक दीस सकाळीं सकाळींच गोट्यांत गाय हांबेता तो आवाज तेजसच्या कानार पडलो आनी तेजसची न्हिदमोड जावन तो उटलो. उटून चलत गोट्यांत पावलो. तांणी पळयलें आई गायचें दूद काडटाली. इतल्यान तारा दूद काडून मोकळी जाल्ली. दुदाची मटकी घेवन तारा उटून उबी रावतनाच तिणें तेजसाक पळयलो.
” आरे बाबा तूं हांगां कित्याक आयलो…? आयज आयतार मरे तूं बेगीन कित्याक उटलो.” अशें म्हणीत दुदाचो मटको कमरेर घेवन तेजसचो हात अपल्या हातांत घेवन ती घरचे वटेन चलूंक लागली. घरच्या फाटल्या दारांतल्यान ती घरांत भितर सरली, फाटल्यान तेजसूय भितर सरलो. भितर सरना फुडें तेजसान आवयक विचारलें.
” आई तूं सांगताली न्हय गे, गाय आमकां दूद दिता म्हणून..? भुरग्याचो सोबीत आवाज आवयच्या कानार पडलो.
“हय रे बाबा दिताच गाय आमकां दूद, हें कितें… हें गायनूच दिल्लें दूद न्हय.” आवयन मोगान आपल्या भुरग्याक सांगलें.
” तें दूद गायन खंय दिला आई…? तें तर तुवें वोडून वोडून काडला, हांवें पलयला.” भुरग्याची ती उतरां आयकून आवयच्या काळजांत खच्च जालें. पळोवक गेल्यार भुरग्याचेय उलवप सारखे आशिल्लें. भुरग्याक सांगतना आमीच तांकां चुकीचें सांगता. खरें म्हणल्यार गाय स्वताहून आमकां दूद दिना तें आमकांच काडचें पडटा.
“हय पूता सारकें तुजें, गाय स्वताच दूद दिता ते आपल्या स्वताच्या भुरग्याक. आमकां तें काडून घेवचेंच पडटा पूण तातूंत तिची मान्यताय आसता.”
“पूण आई तिका दुखना तर गे दूद काडटना…?”
“दुखता आसतूय पुता…! आनी दुखता पासून जाल्यार ती सोंसता, तिका ते सोंसचेंच पडटा. कित्याक तर, गाय ही एक आवय जावन आसा. आपल्या भुरग्याचीच न्हय तर पुराय संवसाराची आवय. प्रत्येक आवयचे कर्तव्या आसता आपल्या भुरग्याक दूद पियोवपाचें. आनी भुरग्याचें कर्तव्य त्या दुदाचें रीण फारीक करपाचें. आवय आपलें कर्तव्य बरे तरेन पाळटा, पूण कांय भुरगे मात आपलें कर्तव्य विसरता. आपल्या भुरग्यांचें पोट भरून मनशाच्याय भुरग्यांचे पोट ती भरता. इतले हें बळ देवान तें आवयक दिल्ले आसा आनी ती आवय जावन आसा गाय.” आवयन आपल्या पुताक सगळें समजावन सांगलें. पूण पुताच्या मनांत बरेच कितें आसलें हें आवयक जाणवलें. इतलें सगलें उलयता असतनाच आवयन च्या- नाश्तो केलो. बशयेंत घालून तेजसान भायर वरून मोतीक दिलो. दोगाय माजरा म्यांव म्यांव करून तेजसच्या फाटल्यान आयली, बाबाय बी ब्रश करून जेवचे कुडींत पावलो. आनी मागीर सगल्यांनी च्याय नास्तो केलो.
घरांत कसलोय धार्मीक उत्सोवाचो दीस वा खोशयेचो दीस आसूं जेवणा पयलीं देवाक, गायक आनी कावळ्याक पान दाखोवंक केन्नाच विसरनाका हें आवयन आपल्या पुताक पयलींच सांगून दवरिल्लें. तेन्ना कसल्याय धार्मीक उत्सवा दिसा पानार जेवण वाडटना तेजसाक त्या तिगायचीय याद येतालीच.
अशेच पयर संवसार पाडव्याच्या उत्सवाक दनपारज्या जेवणा पयलीं आवयन तीन पानां वाडलीं. तेजसच्या बाबाक सांगलें देवाचें पान देवाकुडींत दवरूंक, कावळ्याचें पान घरार दवरूंक आनी गायचें पान दिवंक आवय पान घेवन स्वताच गेली फाटल्यान तेजसूय धांवलो. गोट्यांत गाय अनी पाडो कुशीक कुशीक आशिल्ली. आवयन पाड्याक चल रे सरज्या फुडें म्हणून फुडें धाडलो. सरज्या फुडें वताच आवयन पान गाये म्हऱ्यान दवरलें तें पळोवन तेजसान अवयक विचारलें.
“आई सरज्याक कित्याक धांवडायलो गे…?”
“गायेचें पान तो खावचो नाशिल्लो.” आवयन जाप दिली.
“तें पान गायकूच कित्याक दिता गे, पाड्याक कित्याक दिना…?” तेजसान एक कटीण प्रस्न विचारलो. आनी ताची जाप आवय कडेन नाशिल्ली पूण हांकां कितें तरी सांगचेंच पडटलें आनी कितेंय सांगूनय उपकारचें ना. आवयन थोडो विचार केलो आनी म्हणलें.
“तें पळय गायेचें जेवन जालें, आतां सरज्याकूय जेवंक दिवंक जाय. आनी आमकांय बी जेवची आसा न्हय…? आमी जेवल्या उपरांत बाबाक विचारुया गायकूच कित्याक पान दिता तें.” अशें म्हणून ती ताका घेवन घरा आयली. सरज्याक जेवण दिलें मोतीकूय वाडलो आनी म्यांव म्यांवच्या वांगडाच तीं तिगांय जेवलीं. आयचो दीस असोच सरलो, रातच्या जेवणाच्या वेळार तेजस आवय खुणा करून सांगतालो की दनपारची ती गायची गजाल बाबाक विचार म्हणून आनी आवय खुणा करून तेजसाक सांगताली तूच विचार म्हणून. तें पळोवन बापायक प्रस्न पडलो, हांचें आवय पुताचें आयज हें कितें चल्ला. पूण तीं तशें कांय विचारूंक पावलीं ना.
रातच्या जेवणाचो कार्यक्रम सोंपल्या उपरांत, न्हिदच्या वेळार तेजसाक सुचलें की बाबाक विचारचें म्हणून.
“बाबा, तुमकां एक विचारपाचें आशिल्लें.” तेजसान म्हणलें.
“कितें विचारता…? विचार…!” बाबान सांगलें.
“कसल्याय धार्मीक कार्याक आमी जेवणा पयलीं देवाक, गायेक आनी कावळ्याक नैवेद्याच्या रुपान पान दाखयता. गायेक जें पान दिता तें गायकूच कित्याक, पाड्याक कित्याक दिना?”
तेजसान आपल्या मनांतलो प्रस्न एकदाचो विचारलो आनी जाप आयकूपाचे उत्सुकतायेन रावलो.
“हिंदू धर्मांत गायेक पवित्र मानली वता, तिका देवतेचें एक रूप अशें मानता. गायेच्या शरिरांत तेत्तीस कोटी देवाचो राबितो आसता. आनी गायेक आमी जो नैवेद्य दाखयता, जें जेवणाचें पान आमी तिका जेवंक दिता तें जेवण जेवले उपरांत तेत्तीस कोटी देवांक ते पावता आनी तेत्तीस कोटी देवांचो आशिर्वाद
आमकां मेळटा. देखून तें पान फकत गायेकूच दिवचें आसता.” बापायन पुताक समजावन सांगलें. मदींच आवयन तोंड घातलें.
“आतां समजलें न्हय कित्याक दिता तें पान गायेक…?”
“हय आई…! नमस्कार करतां.”
” आतां म्हाका कित्याक करता नमस्कार…” आवयन हांसत विचारलें.
” तुका न्हय आई, ते पवित्र गायेक नमस्कार करतां. जी पुराय संवसारांतल्या भुरग्याची आवय जावन आसा, पुराय संवसारांतल्या आवयांची आवय जावन आसा. तेत्तीस कोटी देवांची आवय जावन आसा अश्या ब्रह्मांडरुपी आवयक म्हजो कोटी कोटी नमस्कार.

अविनाश कुंकळकार