भांगरभूंय | प्रतिनिधी
(सगलें कुटुंब त्या उपरांत एकठांय रावपाक लागलें. ह्या पेट्याचें नांव आमी दवल्लें ‘हेमल’. प्रकल्पांत जल्मल्लो वागाचो हो पयलो पेटो…. मुखार चलता….)
हेमलाच्या जल्मा खातीर आमी ‘वागिणीचें दुद पिवपी’ थरले. आमचे कडेन फकत ‘वागिणीचें दुद’ ही संकल्पना खबर आसा; पूण आमकां त्या दुदाचोय अणभव घेवपाक मेळ्ळो. ह्या पेट्याक पिवयतना जें दुद सकल गळटालें तें एकठांय करून फकत उत्सुकतायेन आमी ताची रुच घेतिल्ली. पूण तेन्ना आमचेकडेन कॅमेरो नाशिल्ल्यान ‘वागिणीचे दुद पिवपी आमी’ अशी ह्या प्रसंगाची याद कांय आमकां दवरपाक मेळ्ळीना.
फुडें मागीर 1986 वर्सा नेगलाक सोरपान घास मारलो आनी अचकीत तो मेलो. ताच्या मरणान आमकां खूबच दुख्ख जालें. त्याच वेळार आलापल्लीक एक पँथर आसलो. ताका नेगली खातीर प्रकल्पांत हाडपाचें थारायलें. हो ‘राजा’ तेन्ना एका वर्साचो आसलो. 35 -40 किलांचो आसत. ताका रानअधिकाऱ्यान बांदून दवरिल्ल्यान तो आक्रमक जाल्लो. हांव ताका एका पांजर्यांत घेवन गेलों आनी ताची सांखळ सोडली. ताका घेवन आयिल्लो अधिकारी अजापांत पडलो. पयल्याच दिसा ‘ सांखळी काडनाकात, थोडे दीस रावात,’ म्हणपाक लागलो. हांवें म्हणलें, “ प्राण्यांक सांखळेन बांदून दवरपाक म्हाका आवडना. ताकाय आवडना जातलें. तुमी भायर वचून पांजर्याचें दार बंद करात.” ते सट्टकन भायर आयले आनी तांणीं दार धांपलें. भितर राजा आनी हांव, दोगूच उरसे. तो पांजर्यांत फेरे मारतालो आनी हांव ताच्या फाटीवेल्यान हात भोंवडायतालों. रानअधिकारी चकासूर जाल्लो.
इतलो हो आक्रमक वाग आनी तो म्हाका कांयच कशें करना, हो प्रस्न ताका पडलो. खरें तर हातूंत कसलीच युक्ती नासली. प्राण्यांवेल्या विस्वासान आनी अणभवाच्या नेटार हांवें हो निर्णय घेतिल्लो. म्हाका खबर आसलें, की आलापल्लीक जायते मनीस पळयिल्ल्या राजाक म्हजी कांयच पर्वा आसपा ना. ताचें सगलें लक्ष शेजारच्या पांजर्यांत आशिल्ल्या नेगलीचेर आसतलें. जालेंय तशेंच. शेजारच्या पांजर्यांत आशिल्ल्या नेगलीचो वास तो घेत रावलो. मागीर तांकां एकठांय सोडटकच दोगांनीय थोडी गरड घाली, बोवाळ केलो, फाटलाव केलो. पूण मागीर दोगांनीय एकामेकांक स्वीकारलें. तो तिच्या परस ल्हान आशिल्ल्यान तिका कांयच करूंक शकना आसलो आनी नेगली संवयेची आशिल्ल्यान ती ताका कांय दुखापत करची ना, हाची म्हाका खात्री आसली. पूण, ही गजाल सामकी खरी की वळख- पाळख नासतना, राजाच्या पांजर्यांत कांयच घेनास्तना वचप, हो हांवें घेतिल्लो ‘चान्स’ आसलो. तो म्हजेर उडी घेवंक शकतालो. पूण स्वतावेल्या आनी मुखेलपणान प्राण्यांवेल्या विस्वासान हांव हें धाडस करूंक शकलों.
‘मुन्ना’ नांवाचो आनीक एक बिबटो आमचे कडेन आसलो. आरती वांगडा तो शाळेंतय वतालो. तें वर्गांत वतालें आनी हो थंयच भायर बसून रावतालो. ताची शाळा सुट्टकच ताच्या बरोबर घरा येतालो. खंयच्याय भुरग्याक ताणें केन्नाच त्रास केलो ना. हो सांगात आरती तिसरेक पावता मेरेन उरलो. फुडें मात तो मोटो जालो. ल्हान भुरगीं ताका पळोवन भिवपाक लागलीं. ताका लागून आमी मुन्नाक शाळेंत धाडप बंद केलें. सुरवातेचे ल्यूसी आनी बेन हे दोन बिबटे सोडले तर आमचे कडेन आयिल्ले सगळे बिबटे बरे तरेन जगले. राजा आनी नेगलीक जाल्लीं सात-आठ पिलां आमी भायर दिलीं; मात तातूंतलीं कोणुच जगलीं नात. चार-आठ वर्सांत मरून गेलीं. आमचे कडेन प्राणी निरोगी उरतात, हें सिद्द करपी ही गजाल. हे पेटे मेले पूण तांचो बापूय मात आमच्या प्रकल्पांत बरींच वर्सां जिवीत उरलो. वागाचें आयुश्य सादारपणान पंदरा वर्सांचें, पूण राजा चोवीस वर्सां जगलो. ह्या बिबट्यांनीं आमकां चडच माया लायली. ताका लागून प्रकल्पांत दोन-तीन बिबटे दवरपाची प्रथा चालू उरली आनी तशी संवकळच सगळ्यांक लागून गेली.
बिबट्यांक हांव ज्या सोपेपणान म्हज्या जिवीताचो वाटो करूंक शकलों, तसोच जिवाण्यांकय करपाक पावलों. आमच्या कडेन सोरपां विशीं गैरसमज चड आसात. जिवाणें पळयलें की लोक पयलीं ताका मारतात आनी मागीर ताका वळखपाचो प्रयत्न करतात. सगळींच जिवाणीं विखारी आसनांत. नाग, काणेर, घोणस, फुरशें, आग्या काणेर हीं खरीं विखारी जिवाणीं. कोब्रा म्हणल्यार नाग, हो एकलोच फोणो उबारपी. दिवोड विखारी आसना, पूण तो विखारी म्हुणून आमचे कडेन समज आसा. पांय पडल्यार एकादीं तो कोणाकय चाबलां आसतलो आनी त्या मनशाक एलर्जी आशिल्ल्यान पुळयो आयल्यो जातल्यो. मागीर तीच खबर सगळे कडेन पावली जातली. दिवोड शेपडे कडच्यान घास मारता, असोय एक समज आसा. पूण तेंय खरें न्हय. सोरोप डाव धरता, हो एक सर्रास फामाद जाल्लो गैरसमज. डाव धरपा इतली सोरपाची स्मरणशक्त आसनाच. तो केन्नाच तुमचो फाटलाव करना. खंयचेंय जिवाणें आपुण जावन पयलीं हल्लो करना. ताका त्रास जाल्यारच तें आपल्या राखणे खातीर चाबता. आपल्याक चाबिल्लें जिवाणें विखारी काय बिनविखारी हें पळोवचें पयलींच तो मनीस भंयान अर्दमेलो जाता.
आमचे कडेन एकदां सोरपान घांस मारपाची केस आयली. मनीस शितीदांत नासलो. तोंडाक फेस बी आयिल्लो. ताका करपाक अँटिव्हेनम इंजेसांव घेतलें आनी मागीर सहज म्हणलें, “ खंयचें जिवाणें चाबलां, तें पळयिल्लें ?” ताच्या बरोबर आशिल्ले लोक मारिल्ल्या जिवाण्याक घेवन आयले. तर तें बिनविखारी आसलें. हांवें इंजेसांव कुशीक दवरलें, कारण ताची गरजच नासली. तो मनीस बेसुद्द जाल्लो फकत भंयान. ह्या अणभवान म्हज्या मनांत पक्कें जालें की प्रत्येकाक जिवाणें वळखूंक कळपाक जाय. अशें दिसपाचें आनीक एक कारण म्हणल्यार ल्हानपणांसावन हांवें मोट्या प्रमाणार जिवाण्यांक मारतना पळयलां. आनंदवन उबें करतना लेगीत गैरसमजांतल्यान दिसलें जिवाणें की मारलें, हें तंत्र पाळटाले. ताका लागून हेमलकसाक येतकच सुरवाती पसूनच जिवाणें धरपाचें आनी तें विखारी की बिनविखारी हें सोदपाचें तंत्र हांवें शिकून घेतलें.
(मुखार चलता)
प्रकाशवाटा (मूळ लेखक : डॉ. प्रकाश आमटे)
देविदास गजानन नायक
98505 35051
खिणाखिणाक ताज्यो घडणुको आनी तुमचे कडेन संबंदीत दरेक खबर मेळयात एका क्लिकाचेर! फेसबूक, ट्विटराचेर आमकां फॉलो करात आनी व्हाट्सएप सबस्क्रायब करपाक विसरूं नाकात.
