बायलांचे उदरगती खातीर एकठांय वावरुया

भांगरभूंय | प्रतिनिधी

विंगड विंगड भाशांतल्या लेखकांनी आपल्या पुस्तकांतल्यान वेगळ्यामळांचेर सक्रीय रितीन आपलो शेक गाजोवपी बायलांची वळख दाखोवपाचो यत्न केला. बायलेक ‘मेणा परस मव आनी वज्रा परस कठीण’ ही देणगी मेळ्ळ्या. आवय, धूव, भयण, बायल, मोगी, इश्ट, अन्नपूर्णा, लक्ष्मी आनी अनंतकाळाची आवय अशीं बायलांचीं जायतीं रुपां आसात.
समाजांत वावुरतना जायत्या बायलांची वळख जाल्ली आसूंक जाय. तांचें काम आमी लागींच्यान वाचलां वा पळयलां आसतलें. बायलांच्या जिविताचेर आदारीत पुस्तकां वा ग्रंथ तुमी वाचले आसतले. अशा व्हड बायलांनी समाजा खातीर केल्ल्या विधायक कार्याचें अजुनूय अनुकरण जाता, तांकां केंद्रस्थानार घेवन समाज फुडें वता. खरें म्हणल्यार अशा बायलांचो आदर्श मतींत घेवन समाज बायलांच्या कार्यावळींनी सक्रीय वांटो घेतना दिसता.
8 मार्च हो आंतरराष्ट्रीय बायलांचो दीस. बायलांची याद आनी तांच्या वावराक चुकनासतना सगले कडेन आंतरराष्ट्रीय बायलांचो दीस मनयतात. संवसारांतले लोकसंख्येंत बायलांचो वांटो सुमार अर्दो आसा. आयचीं बायलां दर एका कामांत आनी मळार मुखार आसतात, दादल्यां वांगडा खांदाक खांद लावन, चुलीच्या आनी भुरग्याचे चवकटेंतल्यान भायर सरतात. जायते कडेन बायलांक चड वेळ काम करचें पडटा आनी रातपाळीकय काम करचें पडटा. बायलां फाटीं सरनात अशी आयची परिस्थिती आसा. ते खातीर भारत आनी संवसारभरांतलीं बायलां व्हड उंचायेर आनी पदांचेर पावल्यात.
‘बायलां’ ह्या विशयाचेर बरोवपाचें कारण म्हळ्यार भारतांत 8 मार्चाक आंतरराष्ट्रीय बायलांचो दीस मनयतात. ह्या निमतान दर वर्सा विंगड विंगड कार्यावळी घडोवन हाडटात आनी विंगड विंगड मळांचेर सक्रीय आशिल्ल्या बायलांच्या कर्तुत्वाचेर उजवाड घालपाचें काम करतात. भारतांत आंतरराष्ट्रीय बायलांचो दीस राष्ट्रीय बायलां दिसा कडेनय लागींचो संबंद आसा, जो नामनेची भारतीय कवी आनी बायलांचो हक्क वावुरपी सरोजिनी नायडूची जयंती दिसा 13 फेब्रुवारीक मनयतात.
ह्या वर्सा आंतरराष्ट्रीय बायलां दीस 2025 चो विशय आसा “सगल्या बायलां आनी चलयां खातीर : हक्क, समता, सशक्तीकरण”. फुडले पिळगेच्या तरणाट्या बायलांक आनी किशोरवयीन चलयांक सशक्तीकरण करपाचेर भर दिवन सगल्या बायलां आनी चलयांक समान हक्क, बळगें आनी संद उक्ती करपा खातीर कृती करपाची मागणी ह्या वर्साच्या विशयांत केल्या.
आयच्या लेखांत थोडीं इतिहासाचीं पानां चाळपाचो यत्न करप योग्य थारतलें. 19 फेब्रुवारीक आमी शिवजयंती मनयली. हालींच्या काळांत गोंयांत शिवजयंती व्हड प्रमाणांत मनयतात. छत्रपती शिवाजी महाराजांक हिंदवी स्वराज्य स्थापन करपाचें बाळकडू दिवन संस्कार करपी राजमाता जिजाबाई, घरांतल्या लोकांच्या मरणाचें दुख्ख कुशीक दवरून राज्यकर्त्याचे भुमिकेंतल्यान लोकांच्या हिताचें काम करपी पुण्यश्लोक अहिल्याबाई होळकर, घोवाच्या मरणा उपरांत शहंशाह अकबराच्या सैन्याक तोंड दिवपी राणी दुर्गावती, झांशीची राणी हांचें अतुलनीय झुजारी कुशळटाय सगल्या भारतीयांक खबर आसा.
वैजकी शिक्षण पुराय करून पयली बायल दोतोर जाल्ली आनंदी गोपाळ जोशी, ल्हानपणा सावन उंच भरारी घेवपाची सपनां पळोवपी कल्पना चावला, सुनिता विल्यम्स, संवसाराक दुख्खांतल्यान भायर काडपाक दीस रात एक करपी मदर तेरेसा, बायलांच्या शिक्षणा खातीर झगडपी सावित्रीबाई फुले, घोव बाबा आमटे हांचे वांगडा कुश्ट दुयेंतींची सेवा करपी साधना आमटे अश्या जायत्या प्रेरणादायी बायलांचो आदर्श आनी कार्य आमी सगल्यांनी पळयलां, वाचलां.खरें म्हणल्यार आंतरराष्ट्रीय बायलांचो दीस हो बायलांच्या समाजीक, अर्थीक, सांस्कृतीक आनी राजकी कर्तुबांचो उत्सव मनोवपी संवसारीक दीस.
तशें पळोवंक गेल्यार भारतांत बायलांनी विंगड विंगड मळांचेर म्हत्वाचें योगदान दिलां. हातूंत इंदिरा गांधी हांचें नांव घेवंक मेळटा. ती भारताची पयली बायल प्रधानमंत्री, जी आयजूय आपल्या बळिश्ट फुडारपणा खातीर आनी दूरदृश्टीक लागून फामाद आसा. आयच्या सध्याच्या युगांत भारताची पयली पूर्णवेळ बायल अर्थ मंत्री निर्मला सीतारामन हिचेंय नांव प्राधान्यान घेवं येता.
आमी सगल्यांनी शाळेंत आसतना सरोजिनी नायडूचो अभ्यास केला आसतलोच. एक नामनेची कवी, सुटके झुजारी आनी बायल हक्क वावुरपी जी भारतांतली पयली बायल राज्यपाल जाली. कवियत्री म्हूण तांणी केल्ल्या साहित्यीक वावराक लागून गांधी हांणी तांकां “नायटिंगेल ऑफ इंडिया” हें टोपणनांव दिलें. बाल कविता, देशभक्ती, शोकांतिका अश्या गजालींचेर आधारून तांणी कविता बरय बरयल्ल्यो. 1912 वर्सा उजवाडाक आयिल्लो “इन द बझर्स ऑफ हैदराबाद” ही तांची एक फामाद कविता जावन आसा.
सात दसकां परस चड काळ संगीत मळार सक्रीय आशिल्ली नामनेची पार्श्वगायिका आनी भारतरत्न पुरस्कार फावो जाल्ली स्वर कोकिळा लता मंगेशकराक कोण वळखना? लता मंगेशकारान आपल्या अमूल्य आकर्शणान आनी आपल्या स्वरांत चडांत चड शक्तीन भारतीय संगीताच्या इतिहासांत आपलें खाशेलें स्थान निर्माण केलां. मराठी चित्रपटां सावन बॉलिवूड गितां मेरेनचो ताचो प्रवास अप्रतीम आसा.
‘ऐ मेरे वतनके लोगों
जरा आँख में भरलो पानी
जो शहीद हुये हैं उनकी
जरा याद करो कुर्बानी …’
भारत-चीन झुजांत जीव व्हगडायिल्ल्या सैनिकां खातीर लता मंगेशकार हांणी 1962 वर्सा गायिल्लें देशभक्तीचें गीत पुराय देशवासियांक सैनिकांच्या बलिदानाची याद करून दिता.
बुकर पुरस्कार फावो जाल्ली लेखिका आनी समाजीक वावुरपी अरुंधती रॉय हिची प्रभावी बरपावळ आनी समाजीक न्यायाची वकालत करपा खातीर आयजूय फामाद आसा.
सायना नेहवाल ही बॅडमिंटन वस्ताद आनी संवसारीक क्रमवारींत पयले सुवातेर पावपी पयली भारतीय बायल. स खेपेची संवसारीक वस्ताद बॉक्सर आनी ऑलिंपिक पदक जैतिवंत मेरी कोम हिणें आपल्या निर्धारान आनी कुशळटायेन लाखांनी लोकांक प्रेरणा दिल्या. टॅनीस स्टार सानिया मिर्झा ही एक भारताची सगल्यांत येसस्वी बायल मनीस जावन आसा.
भारताची क्षेपणास्त्र कार्यावळ विकसीत करपाक म्हत्वाचो वावर करपी नामनेची शास्त्रज्ञ आनी अभियंता टेसी थॉमस हिका कोण विसरूंक शकता व्हय?
गोंयकार बायलांचो उल्लेख करपाक, स. दयानंद बांदोडकार हांच्या मरणा उपरांत मुख्यमंत्रीपदाची जापसालदारकी सांबाळ्ळी ती स. शशिकला काकोडकार हांचें नांव सगल्यांत पयली घेवचें पडटले. महाराष्ट्रवादी गोमंतक पक्षाची शशिकला काकोडकार ही एक मुखेल फुडारी आशिल्ली. दयानंद बांदोडकार हांच्या मरणा उपरांत शशिकला काकोडकार हांणी 1973 वर्सा गोंयचे मुख्यमंत्री म्हूण जापसालदारकी सांबाळ्ळी. उपरांत एप्रील 1979 मेरेन तिणें गोंयची मुख्यमंत्री म्हूण काम पळयलें. शशिकला काकोडकार ही खऱ्या अर्थान गोंयची आयर्न लेडी आशिल्ली. आपले राजकी कारकिर्दींत म्हत्वाचे निर्णय घेवन बायल आपले जिणेंत जायत्यो गजाली करूंक शकता हें तिणें सिध्द केलां.
जायत्या फुडाऱ्यांनी सामान्य मनशा खातीर शिक्षणाचीं दारां उक्तीं केल्लीं, तरी दर्जेदार शिक्षण घेवपा खातीर आयज मुखार येवपाची गरज आसा. खरें म्हणल्यार शिक्षण ही काळाची गरज जाल्या. शिक्षणाक लागून मनशां मदीं खूब बदल घडून आयल्यात. सावित्रीबाई फुले आनी ज्योतिबा फुले हांकां बायलांक शिक्षण दिवपाक व्हड अडचणींक तोंड दिवचें पडलें. तांणी केल्ल्या वावराक लागून आयज बायलां शिक्षण घेवन आपल्या पांयांचेर उब्यो आसात. ते आपलें जिवीत स्वाभिमानान जगतात. शिक्षण हें बायल सशक्तीकरणाचें एक बळिश्ट साधन. दर्जेदार शिक्षण दिवन आमी चलयांक तांची तांक वळखुपाक मजत करूंक शकतात आनी तांकां फुडारी, दूरदर्शी आनी बदलाचे प्रतिनिधी जावपाक सक्षम करूंक शकतात. कल्पना चावला आनी किरण बेदी हांणी आपली तांक वळखून आपलें काम केलां. राजकारण, साहित्य, विज्ञान, कला अशा जायत्या मळांचेर चलयांक करियर करपाक मेळटा. दरेक चलयेक आपली तांक वापरपाची आनी पुराय करपाची संद मेळटली अशें बायलांच्या विभागा खातीर एक व्यासपीठ तयार करपा खातीर आमी सगल्यांनी एकठांय येवन वावुरया.

श्याम अनंत गांवकार
कारापूर- सांखळी