भांगरभूंय | प्रतिनिधी
(त्या सांजेर आमी थंय न्हंयांचो त्रिवेणी संगम पळयलो आनी झाडा पोंदाच विसव घेतलो. पल्लो पेटोवन खबऱ्यो मारीत बसले. थंयच चूल मांडून जेवण केलें. जेवले आनी न्हिदले… आतां मुखार…)
भामरागडाच्या ह्या राबित्यांत आमी आशीकुशीच्या गांवांनी भोंवले. थंयच्या आदिवासींनी सामके गरजे पुरते कपडे घाल्ले किंवा तेय घालूंक नाशिल्ले. बारीक, हाडकुटे आंगाचे ते, आमची गाडी गांवांत भितर सरली की रानांत पळुन वताले. जनावरां मनशांक भितात म्हूण खबर आसलें, पूण मनीसय मनशाक भिता हाचें अजाप दिसतालें. एखादो रावलोच आनी आमी ताचे कडेन उलोवपाचो येत्न केलो तर भाशेची अडचण येताली. तेन्नाच्या भामरागडाची ही अशी स्थिती आशिल्ली.
निमाणें तिसऱ्या दिसा आमी परत वचपाचें थारायलें. वतना बाबान म्हळें, “तुमी हांगची परिस्थिती पळयिल्लीच आसा. हांगां मनीस मनशाक भिता. कुपोशण, उपासमारी आसा. ह्या लोकांचो भायल्या जगा कडेन कांय संबंदच ना. आतां आनंदवनाचें काम मार्गाक लागलां. तेन्ना म्हजी इत्सा आसा की आतां हांगां काम करपाचें.”
बाबा तेन्ना 56 वर्सांचे आशिल्ले. हांव 22 वर्सांचो. सर्वसादारपणान मनीस साठांचेर निवृत्त जाता. आनी आतां ह्या पिरायेचेर बाबांन हे नवें काम आंगार घेवप, तेंय अशा अडचणींच्या वाठारांत, हें कांय बरें दिसनाशिल्लें. पूण बाबांक विरोध करतले कसो ? ताणीं एकदां एखादें काम थारायलें की जालें. मागीर हांवें सट्ट करून तांकां म्हणलें, “ ह्या पिरायेचेर तुमी जर हें सुरू केलें तर हांव तुमच्या बरोबर रावतलों!” बाबांन उकतेपणान जरी आमकां तशें कांय म्हणूंक नासलें, तरी तांच्या मनांत अशेंच कितें तरी आशिल्लें. देखून ते खूब खुशाल जाले.
हो निर्णय हांवें उत्स्फूर्त घेतिल्लो. पूण तो भावनेच्या भरांत घेतला अशें मात् नाशिल्लें. बाबांच्या बरोबर काम करपाचें, हें पयलींच थारायिल्लें. आमी दुसरें कितेंय करतले अशें बाबांक, ताईकय दिसनासलें. नागपूरासारख्या शारांत रावन आनी मेडिकल कॉलेजांत साडेचार वर्सां काडुनय वेगळें कितेंय करचें, खूब पैशे जोडचे, अशी भावनाय केन्ना आमच्या मनांत उदेलीना. आमी ज्या साद्या वातावरणांत वाडले ताचो इतलो प्रभाव आमचेर आशिल्लो की हाचे परस दुसरें आयुश्य जाय अशें केन्नाच दिसलेंना. त्या तरनाट्या पिरायेचेर लेगीत ना. बाबांक मजत करप, हें नक्कीच आसलें, मागीर ती आनंदवनांत करूं वा भामरागडाक करूं, असो स्पश्ट विचार ह्या निर्णया फाटल्यान आशिल्लो.
तेन्ना मेरेन आनंदवनांतलें काम बरे भशेन चलतालें. पूण भामरागडाक आमचें कांयच काम नासलें. थंय पुरायपणान नव्यान सुरवात करपाची आसली. थंय प्रत्यक्ष गेल्ल्यान आनी राविल्ल्यान हें काम कितलें कठीण आसा हाची झलकय पळोवपाक मेळिल्ली. तरीय, वा देखूनच, हांगां म्हज्या मजतीची चड गरज आसा अशें म्हाका दिसलें आनी हांवें तो निर्णय घेवन उडयलो.
हांवें उपरांत खंय तरी वाचलें की बाबांच्या साठाव्या वाडदिसा प्रकाश तांचेकडेन गेलो आनी सांगलें, “आयच्या दिसा तुमकां भेट म्हणून हांव म्हजे हातच दितां.” आनी मागीर भामरागडाक काम करपाचो निर्णय तांकां सांगलो. खरेपणीं तशें कांय जालेंना. बाबा कवी आशिल्ले आनी जायतेदां काव्यांतय उलयताले. पूण तांचो हो गुण म्हज्या भितर अजिबात ना. म्हाका अशें उलोवप केन्नाच जमलेंना. ताकालागून घडलें तें सामकें सादें, सरळ. बाबांक ह्या वाठारांत कांय काम करचें अशें दिसतालें. तांची भलायकी आनी पिराय पळोवन ही नवी जापसालदारकी हांवें म्हजे कडेन घेतली इतलेंच. ह्या थारावान आपल्या जिवीताची दिका थारता आनी ही वाट बरीच अडचणीची आसा हाची जाणविकाय म्हाका नाशिल्ली अशेंय ना. पूण बाबांक- ताईक अशाच परिस्थितीतल्यान वाट काडटना पळयिल्ल्यान आसत वा जुवानपणाक लागून आसत, ताचें व्हडलेंशें चेपण आयलेंना इतलें नक्की.
ह्या वेळार आमची इंटर्नशिप चालू आसली – आनंदवनांतच. इंटर्नशिप खंयच्या तरी गांवांत करची पडटा. आनंदवनय खेडेंगांव आशिल्लें. देखून आमी थंयच काम करतात, अशें सांगून आनंदवनांत राविल्ले. मागीर परिक्षेचो निकाल लागलो. आमी दोगुय पास जाले. ह्या उपरांत खरें तर हांव रोखडोच भामरागडाक वतलो आसलों ; पूण थंय काम करूंक अजून जागो मेळूंक नासलो. तेन्ना वसंतराव नायक मुखेलमंत्री आसले. बाबांन तांकां विनंती केली की भामरागड वाठारांत 50 एकर तरी जागो मेळचो. त्या खातीर गरजेचीं सगळीं कागदपत्रांय आमी तयार करून धाडून दिल्लीं. मुखेल मंत्र्यानीं संबंधित अधिकाऱ्यांक आमकां जाय ती सुवात दिवची, अशें सांगिल्लें. ताका लागून जागो मेळपाची वाट पळोवपा खेरीज म्हज्या मुखार पर्याय नाशिल्लो. पूण बाबांची गजालच वेगळी. भामरागड वाठारांत काम करपाचें ताणीं इतले मनांत घेतिल्लें की परत 1971 वर्सा लागींलागीं पन्नास तरनाट्यांचो पंगड घेवन ते ह्या वाठारांत गेले. सगळ्या राज्यांतल्यान आयिल्ले हे तरनाटे थंय आठ- धा दीस रावले. हांचे मदलेच अजित मळकर्णेकार, नागेश हटकर हे सुरवेक बाबां वांगडां काम करूंक लागले.
ह्या मदीं बाबांक इंग्लंडाक वचपाची संद मेळ्ळी. सरकारान कांय सामाजिक आपवावुरप्यांक इंग्लंड- अमेरिकेची परदेस भोंवडी घडोवन हाडपाचें थारायलें. तांतूत बाबांचेंय नांव आसलें. ते पयलीं तयारच नासले. आनी त्याच वेळार तांकां मानेचें दुखप (सर्व्हायकल स्पॉन्डिलायटीस ) सुरू जाल्लें. तांकां मान- दुखेन भयंकर त्रास जातालो. त्याखातीर ह्या निमतान थंयच्या दोतोरांक भलायकी दाखोवपाक मेळटली, म्हणून आमीच तांकां आगरो करून धाडले.
अप्पासायब पंत तेन्ना इंग्लंडांत हायकमिशनर आशिल्ले. बाबा तांगेरच रावले. दोतोराक दाखयतकच ताणीं ऑपरेशनाचो सल्ला दिलो. ऑपरेशन करप गरजेचें हें कळतालें ; पूण बाबा थंय एकलेच आसतना तें कशें करप? ताईक धाडपाचें म्हळ्यार तिच्या तिकेटीचो खर्च कसो करप ? मागीर मधुभाई पंडित नांवाचे आनंदवनाचे ट्रस्टी आशिल्ले. ताणीं मार्ग काडलो. ‘बाबा आमटे भलायकी निधी’ म्हण ताणीं बँकेंत खातें उगडलें आनी परिस्थिती सांगून लोकां कडेन मजत मागली. म्हयन्या भितर एक लाख रुपये जमा जाले. सामकें शाळेंतल्या भुरग्यांनी लेगीत एक रुपयो पासून मजत दिली. ह्या निधी खातीरच ताईक इंग्लंडाक धाडप शक्य जालें आनी बाबांचें ऑपरेशन जांवक पावलें. बाबांच्या कामा विशीं दोतोरांक कळतकच ताणीं ऑपरेशनाचे पयशे घेतलेनातच, वेल्यान खूब मजत केली.
तुमी कितेंय बरें करतात जाल्यार सगळ्या थरांतले लोक तुमच्या फाटल्यान उबे रावतात , हो अणभव ह्या निमतान आयलो आनी खूब बरें दिसलें. बाबा इंग्लंडाक आसतनाच सरकारा कडल्यान पत्र आयलें की तुमच्या थारायिल्ल्या प्रकल्पा खातीर भामरागडा लागीं हेमलकसा हांगां जागो आसा, तो पळयात. बाबा नाशिल्ल्यान आमचो इश्ट विनायक तराळे आनी ट्रस्टी पावडे वकील हांच्या बरोबर ती सुवात पळोवपाक गेलों. पयल्या नदरेंत ती सुवात आमकां उपेगाची दिसलीना. तशें थंय सगळें रानच आशिल्लें ; पूण थंयच्यान 2- 3 किलोमीटरांचेर न्हंय व्हांवताली. आनीक मागीर चितलें की आतां ही सुवात ‘नाका’ म्हणली तर परत दुसरी सुवात केन्ना मेळता कोण जाणा! निर्णय आमकां घेवपाचो आशिल्लो. देखून आमी सरळ ‘हय’ म्हणलें. आमच्या ह्या हयकारान जागो मेळतलो हें नक्की जालें, पूण खरेंपणी तो हातांत येवपाक दोन वर्सां लागलीं. सरकारी कामां कशीं जातात हाची बाबांक पुराय जाणविकाय आशिल्ली. देखून हयकारा उपरांत जागो मेळटा मेरेन बरोच काळ वतलो हें तांकां खबर आसलें. त्या मदीं फकत वेळाचो उपेग जावचो म्हण हांवें पोस्ट ग्रॅज्युएशन करपाचें थारायलें.
(मुखार चलता…)
प्रकाशवाटा (मूळ लेखक : डॉ. प्रकाश आमटे)
देविदास गजानन नायक
98505 35051
खिणाखिणाक ताज्यो घडणुको आनी तुमचे कडेन संबंदीत दरेक खबर मेळयात एका क्लिकाचेर! फेसबूक, ट्विटराचेर आमकां फॉलो करात आनी व्हाट्सएप सबस्क्रायब करपाक विसरूं नाकात.
