बाप्पाय ना, पुडवेंय ना

भांगरभूंय | प्रतिनिधी

हाताक फकत बापायचें पुडवें सांपडलें. पूण त्याच वेळार आनीक एक उदकाची झोत आयली आनी हागेल्या हातांतलें तें पुडवेंय घेवन गेली.

बाप्पाय ना पुडवेंय ना ह्या म्हणी फाटली काणी अशी:- एक फावट एका कुटुंबांतलो एक बापूय आनी पूत दर्यार खा रें उदक न्हांवंक गेल्ले. आदल्या काळार हाडांचे सांदे बी दुखूंक लागले जाल्यार जाण्टीं मनशां एप्रिल- मे म्हयन्यांत दर्यार वचून न्हांवन येतालीं. दर्याचें खारें उदक न्हालें तशें तें शरीरांतल्या रगताक बरें पडटा असो एक समज. तसोच हो एक बापूय आपल्या सांगाताक पूताक घेवन खारें उदक न्हावपाक गेल्लो. न्हातां न्हातां एक मोट्टें ल्हार आयलें आनी त्या बापायक आडवो उडोवन ओडून घेवन गेलें. पूत थंय लागींच उबो आशिल्लो. उदकाचे झोती बराबर बापूय व्हांवन वता तें ताणे पळयलें, आनी बापायक धरपाक हात घालो. पूण बापूय ताचे हाताक लागलो ना. हाताक फकत बापायचें पुडवें सांपडलें. पूण त्याच वेळार आनीक एक उदकाची झोत आयली आनी हागेल्या हातांतलें तें पुडवेंय घेवन गेली. निमणे बाप्पाय व्हांवन गेलो आनी पुडवेंय व्हांवन गेलें. हे गजाली वेल्यान ही ओपार आयली.
हालींच पयशे दिवन नोकऱ्यो घेवपाचें स्कॅम भायर सरलां. जांणी नोकरे खातीर पयशे दिल्ले तांची अवस्था आयज ‘बाप्पाय ना आनी पुडवेंय ना’ अशी जाल्या. पैशेय गेले आनी बाबड्यांक नोकरीय ना. जेन्ना खंयच्याय व्यवहारांत मनशाक हेंवूय ना आनी तेंवूय ना अशी परिस्थिती जाता तेन्ना ही ओपार मारतात.
शेळे आंगार फुगांव
अशें म्हण्टात कीं फुगांव येवंचे पयलीं जोर येता आनी आंग तापता. फुगांव येवपाचें ते एक लक्षण आसता. पूण अशें कांयच लक्षण नासतना जेन्ना फुगांव येतात तेन्ना ती एक अजापाची गजाल थारुंक येता. ह्या म्हणीचो खरो अर्थ आपलो कसलोच गुन्यांव नासतना आंगार बगलांट येवप. ह्या म्हणीच्या फुडें आनीक एक भाग लायिल्लो साष्टी वाठारांत आयकूंक मेळटा. ‘वाटेवेलें केस्तांव, शेळे आंगार फुगांव’. म्हळ्यार नस्ती गजाल आपल्याचेर ओडून घेवप.
सुंकावेलो काडून समुद्रा पाळां मेजूंक बसयलो
ह्या म्हणी फाटली काणी अशी… एक राजाचो मेवणो आसलो. ताका जंय दवरता थंय तो पैशे खातालो. आपल्या बायलेचो भाव म्हण्टगीर ताका कामावेल्यान काडप राजाक शक्य नासलें. म्हणून जंय पैशे खांवक मेळनात अश्या जाग्यार म्हळ्यार ताका दर्याचीं ल्हारां मेजूंक धाडलो. त्या राजाल्या मेवण्यान राजान आपल्याक ल्हारां मेजूंक धाडला, तुमकां थारायिल्ल्या वेळाभायर व्हडीं दर्यांत हाडूंक मेळचीं नात अशें सांगून तो नुस्तें पागप्यांकडल्यान आनी व्हडेकारांकडल्यान पैशे घेवपाक लागलो. सबावाक वखद ना अशें सांगपी ही म्हण. (सुंक- जकात)
तिरुआकालें रायतें
तिरवीण म्हणून एक बायलमनीस आसली. सगळो गांवचो लोक तिका तिरुआका म्हण्टालो. तिरुआकाचो घोव भुरगेपणांनच भायर पडिल्लो. तिरुआकाच्या माथ्यार पदर आयलो. तिरुआका सामकें रुच्चीक जेवण करतालें. तिगेल्या हातचें हरव्या मिरसांगेचें रायतें तर तोंडांतल्यान सोडूं नज जातालें. तिरुआका करतां करतां साप्प जाण्टें जालें. ताच्यान कांयच नज जालें. पूण जातासर ताणे मिरसांगेचें रायतें करुन लोकांक खावोवंचें. पूण जाण्टें जाल्ल्यान तागेलें रायतें जातासर खूप वगत जातालो. पूण रायतें मात रुच्चीक. कांय लोकांल्या हातचो जिनस रुच्चीक जाता पूण ताका खूप वेळ लागता तेन्ना ही ओपार मारतात.
दर्या तुजें घस्स. म्हजें घस्स !
एक झगडाळ बायल आसली. कसलेंय निमित्त काडून ती दुसऱ्यांकडेन झगडटाली. जेन्ना कोणच झगडपाक मेळनाशिल्लो तेन्ना ती दर्यादेगेर वचून दर्याकडेन कडेन “तुजें घस्स (दर्याच्या ल्हारांचो आवाज) म्हजेंय घस्स”, अशें म्हणून झगडटाली. झगडाळ बायलांक लेखून ही म्हण मारतात.
आपो आवय
आपो म्हणून एक भुरगो आशिल्लो. ताची आवय खूप बरी मनीस आसली. पूण तिका बेठोच हुस्को करपाची वायट संवय आसली. ती आपले तर्क वितर्क लडयताली आनी आपल्या सांगाताकच दुसऱ्यालोय जीव आबालार करुन घेताली. नस्त्याच कारणा खातीर, गरजेभायर नस्तेच तर्क वितर्क काडून जीं मनशां हुस्के घेवन बसतात आनी आपले जिवाक सुख ना तें ना दुसऱ्याच्या जिवाकय सुख ना करुन उडयतात तांका ही ओपार मारतात.
मोडिल्ल्या खुरसाक चेंपें कोण काडटा?
ही एक कोंकणींतली एक फामाद म्हण. ह्या म्हणीचो अर्थ असो की जो अधिकार वगडायिल्लो मनिस आसता ताका कोण मान दिना. सत्ता आनी अधिकार आसतनां मनीस तोऱ्यान वागता. मान सदांच त्या अधिकाराक वा सत्तेक आसता, मनश्याक न्हय हें ते-ते मनश्यान जाणा जावंक जाय. आमी सत्ता आनी अधिकार वतगीर वा व्हडल्या- व्हडल्या हुद्द्यावेले लोक बसपगारी जातकीर तांका कोणच मान दिना हें आमी दिसपट्टे पळयतात. ताचेवेल्यान ही म्हण आयल्या.
सुंगटाचे पदार्थ
एक गरीब घराणे आशिल्लें. घरांत चौगां मनशां. आवय बापूय आनी दोग भुरगीं. घोवाची जोड सामकी टामटीम. जोडटा ती जोड घर खर्चाक पावना आसली. पूण घरची बायल मात सामकी संवसारीक. तिणे कुंड्याचो मांडो करुन संवसार चलोवंचो. पूण कोणाकूच आपले परिस्थितीची जाणविकाय करुन केन्नाच दिली ना. सदचो संवसार चलोवंक तिका व्हडली तकालस घेवंची पडना आसली. पूण घरांत अकस्मात सोयरे आयल्यार मात तिचे नाखयां णव येताले.
एक दीस अशेंच घडलें. तांगेर अकस्मात एक सोयरो दनपारच्या कडार भितर सरलो. त्या दिसा तांगेर फकत सुंगटांचो एक वांटो हाडिल्लो. बाबडेन शीत आनी सुंगटांचे हुमण केल्लें. जेवणार सोयऱ्याक वाडपाक आनी कसलोच जिनस नासलो. पूण ही बायल मोठी शिटूक. तिणे दवलो घेवन त्या हुमणांतलीं सगळीं सुंगटा गाळून काडलीं. सोयऱ्याच्या पानार घालपाक मेज्जून चार सुंगटां तिणे हुमणांत सांडलीं. मागीर तिणे इल्लो कांदो चिरलो. आनी सोयबी घालून इल्लें सुंगटां सुकें केलें. उपरांत त्या सुक्यांत कांय सुंगटां दवरलीं आनी तांतलींच चार मोठी सुंगटां काडून तीं तव्यार चरचरीत बरीं तळली. हे भशेन तिणे सोयऱ्याची बरे तरेन सरबराय केली आनी घरब्यावेलो आयिल्ली वेळ बरे भशेन निभायली. मनशाचे हात मोटवे आसतात तेन्ना ताका ताडी माडी करुन इज्जतीर उदक घालचें पडटा आनी जेन्ना कोणूय तशें करता. तेन्ना ही ओपार मारुन त्या मनशान ताका- मिठाक, अब्रूचे -अब्रून गांठ घाली अशें म्हणपाक ही ओपार मारतात.
फुडल्या भागांत तुमकां आनीकूय म्हणी फाटल्यो काणयो वाचूंक मेळटल्यो.

सखाराम शेणवी बोरकार
9923306751