बातमी कशी बरोवची?

भांगरभूंय | प्रतिनिधी

अभ्यास, संशोधन नासल्यार बातमी पोके कुल्लेवरी जाता. विश्वासार्ह स्रोतां कडल्यान म्हायती घेवंक जाय.

लींसराक माध्यमांचो स्फोट जाला. पायलेक पंचवीस माध्यमां. रेडीयो, टीव्ही पेपर आऩी समाजीक माध्यमां. बेगीबेगीन वागा बोबे आयिल्ले भशेन लोकां मेरेन बातमी पावोवपाची ताकतीक. सर्त. तातूंत मागीर ती बातमी डिस्टॉर्ट जावन अर्दकुटी पावली तरी कोणाक पर्वा आसना. आकाशवाणी आनी दूरदर्शन हीं सरकारी माध्यमां विश्वासार्हता जपतात.
बरी बातमी बरोवप ही एक कला आनी शिस्त. तातूंत हुशारीय लागता. भाशेचेरूय प्रभुत्व लागता. जे वेगवेगळे मुद्द, घटिताचेर आदारीत माहिती आपणे पुंजायल्या ते स्पश्टता आऩी अचूकते सयत लोकां मेरेन बेगीन पावोवप हो बरे बातमेचो पयलो मुळावो मानदंड.
बातमेचो पयलो शब्द सावन निमणो शब्द मेरेन वाचप्याक खिळोवन दवरप ही बातमीकाराची कळाशी. कशें मांडटा तें म्हत्वाचें. भाशा आनी शैली म्हत्वाची.
अभ्यास, संशोधन नासल्यार बातमी पोके कुल्लेवरी जाता. विश्वासार्ह स्रोतां कडल्यान म्हायती घेवंक जाय. फस्ट हॅण्ड निवेदनां म्हत्वाच्या मानेस्तांच्या मुलाखतींतल्यान घेवंक जाय. तेन्ना बातमी घसघशीत जाता. नाजाल्यार तातूंत वजन उरना. जमयल्ल्या मसाल्या पसून केल्ली बातमी बरोवन धाडचे पयलीं म्हायतीची सत्यासत्यता पारखून पळोवंक जाय.
बातमेची सुरवात परत्या केल्ल्या पिरामिडा भशेन आसची. सगळ्यांत पयल्या भागांत वा दोन परिच्छेदांत खंय, केन्ना, कितें, कशें, कोणें हें स्पश्ट येवचें. गांव वा वाडो बरयलोना जाल्यार तें अर्दकुटें जाता. कशें घडलें, कारण कोण हें अर्दवट बरयलें जाल्यार बातमेक अर्थ उरना. मदल्या भागांत संदर्भ, तपशील, जबाबदार मनशांची वक्तव्यां हांचेर भर आसचो. निमण्या भागांत म्हणजे शेपडेंत हेर संकीर्ण म्हायती जी आसल्यार जाता, नासल्यारूय जाता, गरजेची न्हय असली माहिती दिवची.
बातमेचो माथाळो सणसणीत ओडलायणो आसचो. तातूंत उमळशीक वाडोवपी रसायन आसचें. केन्नाय म्हण येवची. कारण बातमी कोंकणींत वता. पेपर आसूं वा टीवी. हालींच एका खाजगी चॅनलाचेर एक सोबीत माथाळो आयकलो आनी चुकांच्या राशींनी जीव हरशीं त्रासतालो तो सुखावलो. धादोस जालो. शेणिल्लें गोरूं करमळेच्या तळ्यांत – खुनी सांपडलो, हो माथाळो आशिल्लो. ह्या माथाळ्याक लागून हांव बातमी आयकूंक लागलों. शेणिल्लें गोरूं करमळेच्या तळ्यांत सांपडटा अशी म्हण आसा. खुनी सगळ्यांत पयलीं बार्रांनी, लिपपाच्या सुवातांनी वा शिंदकळेच्या सुवातांनी वता हें मतींत घेवन पुलिसांनी थंय धाडी घाल्यो तेन्ना खुनी एका शिंदळकेच्या वस्तींत सांपडलो…. हांगा उमळशीक वाडोवपी म्हणीक लागून बातमेचो इम्पॅक्ट वाडलो.
बातमेंत खूब खेपे रिपोर्टर आपलें वैयक्तिक मत लादता आऩी बातमेचो बॅलन्स म्हळ्यार तोल हालता. तिरायताच्या नदरेन घडणुके कडेन पळोवन ताची विस्कटावणी करची.
सोर्स म्हळ्यार स्रोत दिता आसतना तो कोण, खंयच्या संस्थेचो खंयच्या हुद्द्यावेलो कसलो पदाधिकारी तें स्पश्ट करचें. दुबाव आसल्यार तें निश्चित करून घेवचें. मागीर ताचें वक्तव्य दिवचें.
बातमी गुटलायतना म्हळ्यार सोंपयतना निमण्या परिच्छेदांत फुडें कितें जावं येता ताचेर मात्सो उजवाड घालूं येता. कितें तरी बातमेंतल्यान वाचकाक घेवंक मेळटलें अशे तरेन विचाराचें पिशोल मारून बातमेची अखेर करची.
आपणे दिल्ली बातमी कितल्या लोकांच्या रूचीची हाचें भान रिपोर्टराक जाय. ती सामकीच नवी आसा काय कितें, ती आगळीवेगळी आनी अजापीत करपी तांकीची आसा काय कितें हाचीय जाण रिपोर्टराक आसची.
बातमीदारान वाचन चालू दवरचें. तातूंतल्यान ताका भाशा केळोवपाची कळाशी आत्मसात करपाक मेळटा. एक देख दितां. बीबीसी खबरांसंस्थेचो वेबसायट दिसपट्टो वाचचो. तातूंत इंग्लीश वा हिंदी वा मराठी बातम्यो पळोवच्यो. चार चार वळींचे चार पांच परिच्छेद तातूंत आसतात. ते कितले सोपे सुटसुटीत भाशेंत बरयल्यात ते पळोवचे. बातमी म्हळ्यार साहित्यीक अलंकारीक भाशेचें टिपण न्हय. संपर्क भाशा ही सोपी आसूंक जाय, दुसऱ्याक सहज समजूंक जाय. आकलन जावंक जाय. बातमेंत गुळगुळावण्यो कोंताक येना. म्हळ्यार अदमासपंचे कितेंय मदींच ठोकून दिवंक फावना. आंकडे आनी तथ्यां रिपोर्टरान तपासूनच दिवंक फावो. नाजाल्यार ती आंकडेवारी दिवची न्हय. चुकीची मात नाका. अचूकता ही खूब गरजेची. बातमी शेळी उपकाराना. ती ताजी आसपाक जाय. हालींसराक बातमी आपणे सगळ्यांत पयलीं दिवपाक एक जिवघेणी सर्त लागिल्ली दिसता. सगळ्यांत पयलीं आपूण लोकां मेरेन पावयतलों अशी माध्यमांची चडाओड लागता.
बातमेंतली भाशा जितली रूचीक, आकर्शक, बरी कोंकणी तितली ती प्रभावी. शैली बरी परिणाम सादपी जाय. रिपोर्टर घडणूक थळार वता – ती राजकीय बसका जावं वा मोटो अपघात जावं, सगळी म्हायती कश्टांनी एकठांय करून हाडटा पूण ती विणपाक, रचपाक, घडोवपाक तो उणो पडलो जाल्यार बातमी सणसणीत जायना. ती मांडपाची घटी रिपोर्टरान सरावान, वाचनान, चिंतनान, आवडीन वाडोवंक जाय. सिनियर पत्रकारां कडल्यान विद्यार्थीपणान शिकूंक जाय.
आकाशवाणी खातीर बातमी बरयतना ती ल्हान वाक्यांची जाय. वाचपाक सोपी आनी आयकतल्याक आयकूंक सोपी. लांब वाक्य बरयल्यार वृत्तनिवेदक वाचतना धांपेता खरशेता. टीव्हीचेंय तशेंच. वाक्यां चड लांब उपेग ना. पेपरां खातीर बातमी 10-12 शब्दांचें एक वाक्य अशे तरेन आसूं येता. कारण थंय फाटल्यान घुंवन परत परत वाचूं येता. रेडीयो टीव्ही खातीर ही रिवायंड सुविधा आसना.
बातम्यांतलीं उतरां कोरांतिल्ल्यो बावल्यो कश्यो येवच्यो. एकेक शब्द वेगळांव नजो असो भाग जावन. एकेका शब्दाक 500 रूपया पडटात अशें समजून रिपोर्टरान ते वापरचे.
बातमी वेगवेगळ्या तरेची आसता. राजकीय आसता. अर्थशास्त्रांतली वा बॅंकींग वाठारांतली आसूं येता. शिक्षण, गुन्यांव, सरकारी धोरणां, लोकांक जावपी वेगवेगळे तरेचे दगदग, खेळ, हवामान पावस, अकस्मात घडिल्ली वेगळेच तरेची बातमी. विधानसभा वार्तांकन करतना ती उतरावळ खबर आसूंक जाय. पत्रकार परीशदेक वतकच बातमी कितें लीड सुरवात करून बरोवची हिवूय एक कला आसता. त्या त्या तरेची बातमी बरयतना तातूंतल्यो बारीकसाणो आपणाक खबर आसच्यो. नाजाल्यार ती बातमी उथळ जाता. देखीक – बुद्धीबळांतली बातमी बरयतना जर ओपनिंग, एन्ड गेम, ग्रॅण्डमास्टर ह्यो गजाली खबर नासत जाल्यार ती बातमी पचपचीत उखलापी जाता. कायद्याची बातमी बरयतना कोर्टान दिल्ल्या निवाड्याचो आपरोस चार वळींनी दिवंक कळूंक जाय. कसलो अर्ज, खंयच्या न्यायालयांत, फुडली सुनावणी केन्ना अशे सगळे तपशील तशे तरेचे बातमेंत येवंक जाय. ह्या कायद्याचें मळ जालें.
रिपोर्टरान सदांच सजग रावचें. भोंवतणी कितें घडटा हाचो होव घेत रावचें. ताका जितलें खबर आसता तितली ताचे बातमेक घटाय येता. ती वाचप्याक दिसता.
तोरांचे लोणचें करून बुयांवांत घालें म्हणटकच आजूच खावपाची रूच आयली तरी तेन्ना तें खालें जाल्यार पूर्ण रूच लागना. तें करमेवचें पडटा. धीर जाय. थारो जाय. बरी बातमी बरोवपाचें तंत्र हातार बसपा खातीर बातमीदारान अणभवान करमेवचें मुरचें पडटा!

मुकेश थळी
फोंडें