भांगरभूंय | प्रतिनिधी
बदल ही अनिवार्य क्रिया. विश्व सदांच बदलत आसता. सैम बदलता. समाज बदलता. जगांत एकच शास्वत आसता, तो म्हणजे बदल. न्हंयेचें उदक व्हांवत आसता म्हणून ते सदांच नितळ उरता. एकाच जाग्यार उरल्यार ताचें घाणयारें कोंड जाता. तोच नेम मनीस समाजाकूय लागू जाता. समाज सदांच बदलत आसता आनी तो बदलत उरपाक जाय. कारण बदलांतल्या विकास घडत आसता. काळ- वेळ कोणाक थांबना ते प्रमाणें बदल कोणाक रावना. पूण तातूंतल्यान समाजीक परिवर्तन कशें घडोवन हाडप हेंच व्हड आव्हान थारता.
सैमीक नेमा प्रमाणें बदल घडत उरतात. पूण भौतीक विश्वाच्या ‘जडत्व’ (Inertia) म्हणजेच ‘अचकीत बदलाक विरोध करप’ ह्या गुणा प्रमाणें समाजय ते तरेन वागता. ते प्रमाण समाजांत अचकीत बदल घडोवन येवपाक खर विरोध जाता. समाजाचे वागणुकेचो खोलायेन अभ्यास केल्यार दिसून येता की समाज भौतीक बदल रोकडेच आपणायता, पूण वांगडा समाजीक परिवर्तनाक आपणावन घेना. ते खातीर समाजाची मानसिकताय बदलप गरजेचें जाता. डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर म्हणटात, ‘परिवर्तन विचार आनी समाजीक बदल आपसूक जायनात. ते खातीर संघर्श करचो पडटा.’ जर तशें घडिल्लें तर महात्मा फुले, डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर आनी हेर समाज सुदारकांक समाजीक न्याया खातीर चळवळ उबारपाची गरज पडची नाशिल्ली. सांगपाचो मुद्दो म्हणल्यार समाजीक प्रगती खातीर बदला वांगडा परिवर्तन घडोवन येवप चड गरजेचें आसता आनी तें आपसूक घडून येना.
समाजांत मुखेल करून दोन प्रभाव सदांच सक्रीय आसतात, ते म्हणजे ‘अर्थीक सत्ता’ आनी ‘समाजीक व्हडपण’. तशें पळयल्यार हे दोनूय वेगळे म्हणप समा जायना. हे प्रभाव एकमेकां कडेन पूरक अशेच वावूरतात. भारतीय समाजांत तर जाती वेवस्थेच्या नांवा खाला अर्थीक आनी समाजीक उच्च- नीच अशे पांवडे तयार करून दवरिल्ले आसात. वयल्या जातीन दुश्ट नीत वापरून समाजांतले अर्थीक आनी समाजीक वाठार बचक्यांत घेवन दवरल्यात. आमच्या संविधानांत दलीत वर्गाची अर्थीक परिस्थिती सुदारची म्हणून आरक्षण प्रक्रिया राबयली. ते खातीर हजारांनीं वर्सां वंचीत दवरिल्ल्या समाजाक ‘अर्थीक सुरक्षा झोनां’त हाडून तांचो समाजांतलो दर्जो वाडोवचो अशें उदारतायेचें धोरण आशिल्लें. ताच्या फाटल्यान मुखेल करून समाजीक परिवर्तनाचो हेत आशिल्लो, पूण वयल्या जातीचें प्रतिनिधीत्व करपी राजकी आनी प्रतिगामी संघटनांनी आरक्षणा विशीं पद्धतशीर तरेन समाजाची दिकाभूल करपांत यश मेळयलां.
समाजांत बदल घडपाक ‘अनुकूल’ आनी ‘प्रतिकूल’ अश्यो दोन विरोधी प्रक्रिया एकाच वांगडा चालू आसतात. समाजीक, अर्थीक आनी हेर परिस्थितींचेर तें आदारून उरता. सवर्ण जातीचे लोक आपलें व्हडपण सोडपाक केन्नाच तयार नासतात. कशेंय करून समाजांतली आपली सुवात तिगोवन दवरपाक खंयच्याय पांवड्यार वचपाक तयार आसतात. जल्मा वयल्यान आयती मेळिल्ली वयली सुवात कोणाक नाका जाल्या. अशें आसतनाय आपलें आसन केन्ना कोसळून पडत हो भंय ह्या वर्गाक सदांच सतायत आसता. ते खातीर सकयल्या पांवड्या वयल्या जातीचें अर्थीक आनी मानसीक शोशण चालू दवरून तांचे पांय ओडपाचे यत्न चालूच आसतात. ते खातीर एका तरेची यंत्रणा पडद्या आड रावन काम करीत आसता. ते खातीर सकयल्या जातीक समाजीक आनी अर्थीक सुरक्षिताय मेळोवपाक संघर्श करचो पडटा.
आधुनीक काळांत सगलीं अर्थीक आनी समाजीक सुत्रां विज्ञान तंत्रज्ञानाच्या हातांत गेल्यांत. तरी सुरवेक विज्ञानीक बदल घडोवपाक बरेंच झूज दिवचें पडलें हें आमी जाणात. युरोपांतल्यान विज्ञानाच्या आरंभ जालो, पूण थंयच विज्ञानाक विरोध जालो. मुखेल म्हणजे आज त्याच राष्ट्रांनी विज्ञानाच्या आदारान प्रचंड प्रगती करून दाखयल्या. अर्थीक प्रगतींत तीं खूब फुडें पावल्यांत. कारण त्या समाजान भौतीक बदला वांगडा समाजीक वैचारीक परिवर्तन घडोवन हाडपाक फुडाकार घेतलो. दुर्दैवाने भारतांत तशें जावंक पावलें ना.
विसाव्या शेंकड्यांत भारतांत स्त्री शिक्षणा खातीर व्हड लढो दिवचो पडलो. कालांतरान विज्ञान- तंत्रज्ञानाच्या प्रगती खातीर उद्देग- धंदे वाडले. बायलां नोकर्यो करपाक लागल्यो. बायलांक उत्पन्नाच्या नव्यो संदी निर्माण जाल्यो. म्हयन्याचे पाळीवेळा तीन-चार दिसांचो विटाळ पाळपी बायलांक अर्थीक लुकसान भोगचें पडपाक लागलें. तेन्ना विटाळ सारक्यो चुकीच्यो रिती सोडून दिल्या बगर पर्याय उरलो ना. पूण त्योच बायलो देवस्पण करपाच्या वेळा वा धर्मीक कर्मक्रियेच्या वेळा मात विटाळ पाळटात. ते खातीर कसलेंच अर्थीक लुकसान जायना. सांगपाचो मुद्दो म्हणल्यार, विज्ञाना खातीर समाजीक परिस्थिती बदल्ली, पूण त्याच समाजान विज्ञान दिश्टी मात पयस दवरली. ते खातीर विज्ञान युगांत अपेक्षित केल्ली मानसिकता मात बदल्ली ना.
तीच मानसिकता जाती- भेद व जाती वेवस्थे विशीं दिसून येता. उद्देगीक क्रांती खातीर परंपरेन आयिल्ल्या उद्देगांचे यांत्रिकीकरण जालें. कारखाने, शिक्षणाचा प्रसार, शारीकरण अश्या बदलांतल्यान जाती वेवस्था आपोआप ना नपश्चात जातली अशी आस्त निर्माण जाल्ली. पूण प्रस्थापीत सवर्ण जातीन अर्थीक आनी समाजीक संस्था आपल्या हातांत दवरून सकयल जातीक दाबून दवरपाक येस मेळयलें.
आधुनीक विज्ञान- तंत्रज्ञाना खातीर परिस्थितींत बदल जायत रावतले आनी ते प्रमाणें लोकांच्या मानसिकेंत ल्हवू ल्हवू परिवर्तन जायत उरतलें. तरी ज्या नेटान विज्ञान तंत्रज्ञानाची उदरगत जाता ते तरेन समाजीक मानसिकता फुडें वचना. विज्ञानीक बुद्धीच्या नेटान वचपाक समाजीक बुदवंतकाय उणी पडटा. तेच वांगडा समाजांतलें आपलें प्राबल्य उणें जायत म्हणून शोशण करपी घटकाक बदल नाका जातात. हे सगलें परिवर्तनाच्या आड येत उरता. निमाणें सांगपाचें म्हणजें अर्थीक आनी समाजीक वर्चस्व संपादन करपाचो हो लढो जे मेरेन चालू उरता ते मेरेन समाजीक परिवर्तनाची चळवळ चालू उरतली आनी तशी उरपाक जाय.
विज्ञानदूत श्रीकांत शंभू नागवेंकार
9096512359
खिणाखिणाक ताज्यो घडणुको आनी तुमचे कडेन संबंदीत दरेक खबर मेळयात एका क्लिकाचेर! फेसबूक, ट्विटराचेर आमकां फॉलो करात आनी व्हाट्सएप सबस्क्रायब करपाक विसरूं नाकात.
