भांगरभूंय | प्रतिनिधी
कथा, कादंबरी, कविता, नाटक हे कोंकणींतले ‘प्रस्थापीत’ साहित्य प्रकार. ह्या प्रकारांचीं असंख्य पुस्तकां उजवाडाक आयल्यांत. हाचे भायर कोंकणी साहित्यांत चरित्र, आत्मचरित्र, निबंद, प्रवासवर्णन, हालींच्या काळांतले दिसपटी, उगडासपटी ह्याय प्रकारांनी मोलाची भर घाल्या. नाट्य प्रकारांमदीं एकपात्री, एकांकी, नभोनाट्यां, नाटकुलीं हेय प्रकार आसात. नाट्य प्रकार आशिल्ले कारणान ते क्वचीत पुस्तक रुपान प्रकाशीत जातात. हातूंतलोच एक प्रकार म्हळ्यार आपउलोवप. चड प्रमाणांत शाळा, विद्यालय – महाविद्यालयाच्या विद्यार्थी सर्तींनी आपउलोवपाचो जाता. आपउलोवप म्हळ्यारच एकपात्री. नाट्यांत, आपउलोवप म्हळ्यार एकाच पात्रान आपले विचार उक्तावपा खातीर, केन्ना केन्नाय दुसऱ्या पात्राक वा प्रेक्षकांक थेट संबोधीत करपा खातीर सादर केल्लें भाशण. तातूंत मांडिल्ले मुद्दे, विशय, विचार सगळ्यांक लागू जातात.
भारती शेणवी कुंकळ्येंकार हांचो ‘फुलवाती’ हो आपउलोवपांचो संग्रह. गांव तशी भास ह्या तथ्या अंतर्गत लेखिकेन वेगवेगळ्या कोंकणी बोलयांचो वापर ह्या आपउलोवपां खातीर केला. लेखिका तत्कालीन समाजमन चड प्रमाणांत मांडटा. तेच वांगडा सैम आनी भलायकी, विद्यार्थी, नव्यो सुनो, शिक्षण, हुंडो अशा साबार विशयांतल्यान लेखिका व्यक्त जाता. केन्ना स्त्री तर केन्ना पुरूश हें वकतव्य करता. मावशीबाय, ताईबाय, व्हनीबाय वा वैनी हांकां उलो मारत आपउलोवप सुरू जाता. प्रस्न – जापेंतल्यान विशयाची मांडणी जाता. आपउलोवपांतली उलोवपी एखाद्या विशयाचेर एक तर खोशी नाजाल्यार दुख्ख, समाधान नाजाल्यार निराशा व्यक्त करता. शेवटाक आपणाक खंय तरी वचपाक जाय, वा कोण तरी आपली वाट पळयता अशा स्वरान आपउलोवप सोंपता. सगळ्या आपउलोवपांचें हेंच स्वरूप आसा. अपेक्षा पुराणीक हांच्या संकल्पनेंतल्यान पुस्तकाचें मुखचित्र सजलां – फुलवाती, चंद्रज्योत. जे तरेन फुलवात एका दमान पेटून वता, तेच तरेन ह्या आपउलोवपांनी लेखिका कसलेच तरेची दोट्टी भुमिका बाळगिनासतना आपलो विशय एका दमान सांगता. लेखिका जें सांगपाक सोदता ताचो एकूच अर्थ वाचप्यां मेरेन पावता. ताचो प्रभाव सरळ वाचप्याच्या मनाचेर जाता.
घरांत आयिल्ले नवे सुनेचेर लेखिका प्रकर्शान बरयता. एक काळ असो आशिल्लो जेन्ना नवी सून हुं ना चूं करिनासतना आपल्या मांयचें सांगणें आयकताली. आपल्याक जी वागणूक आपल्या मांयन दिल्ली, तशीच वागणूक ती आपल्या सुनेक दिवंक सोदता. इतलेंच न्हय तर सून म्हणून आपूण जशी वागिल्ली, तशेच तरेचीं वागणूक तिका आपणाले सुनेकडल्यान अपेक्षीत आसता. मांय – सुनेचो हो वेव्हार पांयगूण, सुनबायेच्यो गजाली, अपुरबायेची सून, केगया मांय, हांव सून हाडटां ह्या आपउलोवपांतल्यान मांडला. तेन्ना लोक हुंडो मागतालेय चड आनी दितालेय चड, कारण तातूंत तांची समाजीक प्रतिश्ठा जोडिल्ली आसताली. कमी दिलो जाल्यार ताचे त्रास सुनेक सोंसचे पडटाले. ‘केगया मांयं’तली सून हुंडो कमी दिल्ल्यान मांय त्रास करता म्हण लग्नाच्या चार दिसांनी कुळारा पांचपर्दनाक गेल्ली ती परत येच ना. ह्या हुंड्याची कळ सोंसची पडटाली ती सुनेच्या बापायक. ह्या संबंदान ‘हुंडो’ आपउलोवपांतलो बापूय समाजांत सगळ्यां मुखार बुदवंतकायेचीं उतरां मांडटा. “खरें गे तुजें. पूण काडून काडून दिवपाची गे ती चली? फुडलो फाटलो विचार ना. ना हांव हुंडो मागतल्या चलयाक चली दिवचों ना. म्हाका म्हज्यो चलयो आंकवार उरल्यार जाता. हांव तांकां बळीचो बकरो करचों ना. मांयच्या तोकसांवाक ताकां दवरचों ना. केन्ना जाता तेन्ना जावूं. गरीब जाल्यार जाता. हांव संसार करतल्याच चल्याकडेन म्हज्या धुवांचे लग्न करतलों.” (पा.
31, 32) पालकांनी हुंड्या परस आपल्या धुवांक म्हत्व दिवंक जाय, तांचोच
विचार करपाक जाय असो संदेश हो बापूय दिता.
चडशीं आपउलोवपां अस्तुरेच्या वाणींतल्यान सांगिल्लीं आसात. संवसार करतना अस्तुरेक सामान्यपणान ज्यो गजाली चड बादतात, त्योच आपउलोवपाचे विशय जाल्यात. घरकाम धरून भुरग्यांचो अभ्यास आनी घोवाची देखरेख हातूंतच बायलेचो अर्दो दीस वता. गांवावेल्यो गजाली ह्योच तिचे खातीर करमणुकेचें साधन आसतात. कोणाच्या घरांत कितें शिजता तें बायलो एकामेकांक व्हाळार कपडे धुवपाक गेल्ले कडेन वा मुद्दाम दुसऱ्याच्या घरा वचून कळयतात. वेंचणूक, शेजान्न, म्हारगाय, उपोशण, संकष्टी, पडवेवयल्यो गजाली हीं आपउलोवपां देखी पासत दिवं येतात. तातूंतले तातूंत सून जर चड शिकिल्ली वा नोकरी करपी आसली जाल्यार मांयक तें अस्तुऱ्यां वता, तिका नसाय जाता. प्लास्टीक हटाव, एड्स, रानवटी भाज्यो, भुरग्यांचो गांवठी दोतोर, मुलाखत, वायंगणो हीं सैम आनी मनशाचे भलायकेचेर मार्गदर्शन करपी आपउलोवपां. आयज समाज आनी वेळ – काळ फुडें पावला खरो पूण अजून लेगीत कांय गांवठी वखदां, उपाय आनी खास करून भाज्यो मनशाक जावपी सामान्य पिडा पयस करूंक शकतात. हॉस्पिटलांतल्या वखदां परस गांवठी वखदां बरीं. दोतोराच्या वखदान दोन दिसांनी बरो जाल्लो मनीस परत दुयेंत जावंक शकता. गांवठी वखदान सात दिसांनी मनीस कायमचो बरो जावंक शकता. इतलेंच न्हय तर मुद्दाम जावन योगा करपाक बसचे परस घरांतलीं सगळीं कामां केलीं जाल्यार मनशाचें आंग घोळटा, आंग घटमूट जाता आनी निरोगीय उरता.
ह्या आपउलोवपांचीं कितलींशींच खाशेलपणां आसात. “बाय भारती कुंकळ्येंकारान ‘फुलवाती’ हो आपउलोवपां झेलो बरोवन कोंकणी साहित्यांत मोलाची भर घातल्या. भारतीचे लिखणेक विनोदाची धार आसा. म्हणून समाजांतल्या धोंगा – पोंगाचेर बारकायेन नदर दवरून ताचो फावो थंय उपेग करपाक ताका कळटा.” (माया खरंगटे). लेखिकेन स्वता सांगलां त्या प्रमाण वेगवेगळ्या कोंकणी बोलयांचो, देखीक कारवारी, साश्टी बोलयांचो
वापर केल्ल्यान तांचें भाशेचेर
आशिल्लें प्रभुत्व आनी संवकळ नदरेक भरता. ती निकटें आपउलोवप बरयना तर तातूंतल्या प्रसंगांतल्यान व्यक्तिचित्रण करता.
साबार समाजीक आनी मानसीक घडामोडींची फाटभूंय दिवन मानवी स्वभाव गुणांचेर उजवाड घालता. बदलत चलिल्ली समाजजीण आनी मानवी मुल्यां लेखिकेन चित्रीत केल्यांत. आपउलोवप जरी नाट्य प्रकार आसलो तरी तत्कालीन काळाचें दस्तावेजीकरण तातूंतल्यान जालां. केन्ना केन्नाय मनीस स्वताच कडेन उलयता, स्वता कडेन आपल्या कामांची वळेरी निश्चीत करता, वा स्वताच्या स्वभावाची पडताळणी करता. ताका लागून ताची स्मरणशक्ती वाडटा, बौद्धीक विकास जाता. हीं आपउलोवपां जितलीं मनशाचे व्यक्तिमत्व विकासांत भर घालतात तितलींच कांय गजालींचेर आमचें मार्गदर्शनूय करतात. खास करून माणकुल्यां खातीर बरयल्लीं आशिल्ल्यान ल्हान पिरायेचेरूच तीं भुरग्यांक फुडारा खातीर तयार करतात. देखून साहित्यांत आनी सामान्य मनशाचे जिणेंत हें पुस्तक मोलादीक आसा.
शुभा बरड वेलींगकार
खिणाखिणाक ताज्यो घडणुको आनी तुमचे कडेन संबंदीत दरेक खबर मेळयात एका क्लिकाचेर! फेसबूक, ट्विटराचेर आमकां फॉलो करात आनी व्हाट्सएप सबस्क्रायब करपाक विसरूं नाकात.
