फुगडीचें वर्चस्व

भांगरभूंय | प्रतिनिधी

फुगडी गोंयभर तशेंच कोंकण वाठारांनी पळोवपाक मेळटा. मंगळागौर, ललितपंचम, चवथ ह्या सणांनी फुगडी नाचताना बायलां आमकां दिसतात. गोंयांत धालो आनी चवथी दिसांनी वेगळ्या वेगळ्या प्रकाराची फुगडी गोंयचीं बायलां खेळटात.

पुर्विल्ल्या काळांत दादल्यांचें वर्चस्व आशिल्लो समाज आशिल्लो आनी त्या समाज वेवस्थेंत बायलांचेर खूब निर्बंध अशिल्ल्या कारणान नाच, गायन आदीं हेंच तांचे मनोरंजन करपाची साधनां जालीं, आनी हेंच आयज लोकगीत आनी लोकनाच म्हणून फामाद आसात. धालो, देखणी वा फुगडी हे गोंयांतले फामाद बायलांचे लोकनाच.
फुगडी गोंयभर तशेंच कोंकण वाठारांनी पळोवपाक मेळटा. मंगळागौर, ललितपंचम, चवथ ह्या सणांनी फुगडी नाचताना बायलां आमकां दिसतात. गोंयांत धालो आनी चवथी दिसांनी वेगळ्या वेगळ्या प्रकाराची फुगडी गोंयचीं बायलां खेळटात. फुगडी नाचाक कसलेंच खाशेलें न्हेसवण आसना. जें सद्दां कपडे घालतात तातूंतच आमी नाचपाक शकतात. फुगडेंत बायलां गायतात, अभिनय करतात आनी नाचतात. हें सगळें गोलाकार रावून वा एका वळीन रावून एकामेकांक पळोवन नाचतात. फुगडेंत वापरतात तीं नाचाचीं पावलां, बायलां घरांतलीं कामां वा वावर करता तेन्ना ती कितें अणभवतात ताचेर आदारून आसतात.
फुगडेंत वाद्यांचो उपेग जायना फक्त गाणे म्हणून ती खेळटात. फुगडी नाचताना गायिल्लीं गितां देव-देवता, समाजीक जिणेचेर वा थळाव्या वाठारांनी मेळटात त्या फळां फुलांचेरूय आदारिल्लीं आसतात. गोंयांत चड करून कोंकणी आनी मराठी भास उलयतात आनी ताका लागून फुगडीचीं गितां लेगीत कोंकणी आनी मराठी भाशेंत आसात.
गोंयांत 27 फुगड्यांचेे प्रकार (आडवी फुगडी, उबी फुगडी, दोशी फुगडी, झेम्माडो, कटी फुगडी, कळशी फुगडी) आसात. गोंयच्या बाराय तालुक्यांनी फुगडी खोशयेन खेळटात. पूण आमी जर फुगडीचीं गितां व नाच बारीकसाणेन पळयत जाल्यार एकूच फुगडी खूब तरांनी म्हणटात व नाचतात तें आमकां कळून येता. अमक्या प्रकारचे फुगडेक अमकेच गीत गावपाक जाय अशें थारायिल्लें आसना. जें गीत ताळ्यार बसता तें घेतात. तुमी तुमच्या स्वताच्या फुगडीचीं गीतां लेगीत तयार करपाक शकतात.
सगल्यांक उमेद आसातच फुगडी घालपाची. आतां आनी चवथीचे दीस, सगल्यांचे घर हांसपाक, नाचपाक खेळपाक लागतलें ह्या उमेदीच्या खिणांनी आमोरेचेर सगळीं घरांतलीं मनशां मेळून गणपती मुखार फुगडी खेळपाक खूब मज्जा येता नी? आनी एकामेकांची फकांडां करीत फुगडी घालप ही एक वेगळीच उमेद आसता. हे खातीर थोडीं फुगडीचीं गीतां रेखाटपाचो यत्न हांवें केला.
1) हातांत छत्री वाखडी टोपी दादा रेल्वेचा स्टेशनावरी दादा रेल्वेचा स्टेशनावरी ॥ 2 ॥
शंबर रुपये पगार घेतले दादा काय केले इतले पैसे, दादा काय केले इतले पैसे ॥ 2 ॥
गरीबा घरची मुलगी आणली तिच्या नाकाला पीलीं, तिच्या नाकाला पीलीं ॥ 2 ॥
हातांत छत्री वाखडी टोपी दादा रेल्वेचा स्टेशनावरी दादा रेल्वेचा स्टेशनावरी
शंबर रुपये पगार घेतले दादा काय केले इतले पैसे, दादा काय केले इतले पैसे
गरीबा घरची मुलगी आणली तिच्या कानाला रिंगा केली, तिच्या कानाला रिंगा केली
हातांत छत्री वाखडी टोपी दादा रेल्वेचा स्टेशनावरी दादा रेल्वेचा स्टेशनावरी ॥ 2 ॥
शंबर रुपये पगार घेतले दादा काय केल इतले पैसे, दादा काय केल इतले पैसे ॥ 2 ॥
2) झेम्म झेम्म झेम्माडो ॥2॥
माझा पोरसान आम्माडो
शेजान्नी बाई मात्शी हींगसर यो
तुजो म्हातसो राजू दी
म्हाजो राजू जरतलो गे
मांय म्हाका बोलतली गे,
झेम्म झेम्म झेम्माडो ॥ 2 ॥
3) गाडी चालली गुंगराची वाट पाहे डोंगराची ॥ 2 ॥
पहिल्यादां गाडीत बसले मी आज ॥ 2 ॥
कोंकणात आहे माहेर माझं
आई बप्पा दर्याचा
मला संवय बंदराची
वाट पाहे डोंगराची ॥ 2 ॥
गाडी चालली गुंगराची वाट पाहे डोंगराची ॥ 2 ॥
4) फाटल्या दारा, फुडल्या दारा
जिरे पेरला, जिरे पेरला
कित्याक गों जिर्या किल्लना ना? किल्लना ना?
मांय म्हाका बोलीना बोलीना ॥ 2 ॥
फाटल्या दारा, फुडल्या दारा
जिरे पेरला, जिरे पेरला ॥ 2 ॥
कित्याक गो जिर्या किल्लना ना? किल्लना ना?
मांव म्हाका बोलोना, बोलोना
फाटल्या दारा, फुडल्या दारा
जिरे पेरला, जिरे पेरला ॥2॥

दिशा केरकार
[email protected]