प्रेरणेचीं दोन रुपां- रवीन्द्रबाब आनी मनोहरराय

भांगरभूंय | प्रतिनिधी

लोककवी मनोहरराय सरदेसाय आनी ज्ञानपिठकार रवीन्द्र केळेकार नांवांच्या दोन म्हापुरसांची जल्मशताब्दी कोंकणी समाजान भावार्थान मनयली. शणै गोंयबाबान घाल्ल्या आर्विल्ल्या कोंकणी चळवळीच्या बुन्यादीचेर वणटी चडोवन तिचेर मान-सन्मानांचो कळस चडोवपी पिळगेचे ते दोगूय समर्थ फुडारी. कोंकणीच्या संघर्श पर्वाचे शिलेदार!
मनोहररायान आनी रवीन्द्रबाबान कोंकणी चळवळींत रायटर आनी फायटर म्हूण योगदान दिलें. तांणी आपल्या उतरांचींच शस्त्रां केलीं. एकल्यान वैचारीक साहित्याची जाल्यार दुसऱ्यान सर्जनशील साहित्याची निर्मिती केली आनी कोंकणी भाशेक राष्ट्रीय स्तरार प्रतिश्ठा दिवपांत मोलाचें योगदान दिलें.
शणै गोंयबाबान कोंकणी चळवळीक प्राण दिलो जाल्यार ह्या दोगांनीय तिका प्राणप्रतिश्ठा दिली. आपल्या जिवितांत साहित्य आनी वावरांतल्यान कोंकणी मनशां मदीं आत्मस्वर, आत्मविश्कार, आत्मसन्मान, आत्मविस्वास घडोवपाचो वावर केलो. रवीन्द्रबाब म्हणटाले, ‘तुमच्यांत एक प्राण आसा, एक आत्मो आसा. ताका एकनिश्ठ रावल्यार तुमी आकांताचे शक्तिशाली जातले’. विंगड विंगड राज्यांनी, विंगड विंगड धर्मांनी, विंगड विंगड लिपयांनी फांसपल्ल्या कोंकणी समाजाक एका धाग्यान बांदून दवरपाचो वावर दोगांयनीय केलो. ते म्हणटाले, ‘दोन शेवणीं घे आनी तांकां एकामेकां कडेन बांद. मागीर पळे दोगांकूय उडूंक येवपाचें ना. चार पाखां आसून लेगीत’. आमी एकचारान कोंकणी भाशेचे उदरगती खातीर वावरप हीच रवीन्द्रबाब आनी मनोहरराय हांकां खरीं आर्गां!
हे दोगूय म्हालगडे गांधी तत्वांनी भाराविल्ले. देखूनच विद्वत्ता आनी उंचेले मान-सन्मान फावो जावन लेगीत ते सामान्य जीण जगले. मनोहरराय म्हणटाले, ‘सपनांची पाखां लावन मनशान मळबांत उडचें… पूण सवण्यावरी परत जमनीर येवन मातयेक पांय लावचे’. आयचे पिळगेन ही वृत्ती आपल्या काळजांत मंत्र कशी जपपाक जाय.
दोगांयचोय स्वकर्तुबाचेर व्हड भावार्थ आशिल्लो. तांकां पुरस्कारांचो मोह केन्नाच जालो ना. मनोहरराय एकदां शिरसी शारांत आपल्या एका इश्टाच्या घरा गेल्ले. तांणी घराच्या दारार मारलें. एका माणकुल्या भुरग्यान दार उगडलें. मुखा वेली व्यक्ती त्या भुरग्या खातीर परकी आशिल्ली. मनोहररायांनी ताका आपलें नांव सांगलें. इतल्यान भितरल्यान त्या भुरग्याचे आवयन ‘दारांत कोण आयला वे?’ म्हूण प्रस्न केलो. जाल्यार हें भुरगें आवयक सांगता, ‘अम्मा, दारांत हळडुवो ताल्ल बेबो आयला वे’ म्हूण. एका परकी गांवांत, एका माणकुल्या भुरग्यान आपले कविते वेल्यान आपली वळख सांगप हो आपल्याक मेळिल्लो सगल्यांत व्हडलो पुरस्कार अशें मनोहरराय मानताले. साहित्य अकादेमीच्या पुरस्कारा वांगडा मेळिल्ले पयशे तांणी कोंकणी भाशा मंडळाक भवनाच्या बांदकामा खातीर देणगी म्हूण दिल्ले हें तांचें व्हडपण.
रवीन्द्रबाबांक काकासायब कालेलकारांचो सांगात लाबिल्लो. दोगूय जाण डॉ. लोहियांच्या संपर्कांत आयिल्ले. राष्ट्रवादी विचारांनी भारावन गेल्ले. गौतम बुद्ध, महात्मा गांधी, डॉ. आंबेडकर, लॅओ तोलस्तोय, स्वामी विवेकानंद, रामकृष्ण परमहंस, गिजुभाई बधेका, डॉ. लोहिया सारख्या कितल्याश्याच तत्वज्ञ तशेंच सर्जकांची वळख तांकांच लागून कोंकणी समाजाक घडपाक पावली.
रवीन्द्रबाबान आनी मनोहररायान कोंकणी भाशेक विविधतायेन आनी सर्जनशिलतायेन नटयली. मनोहररायांनी रामगिता रचली. ज्या काळार तंत्रज्ञान आयचेवरी विकसीत जावंक नाशिल्लें त्या काळार गितां रचप, तांकां चाली लावप, तांची याद धरप आनी सगलीं एके माळेन विणप हें आव्हान तांणी पेल्लें. मनोहररायांनी बालमानसशास्त्र मतींत दवरून उंचेल्या पांवड्याचीं बालगितां रचलीं. कोंकणी भुरगीं शरिरान आवयच्या दुदाचेर आनी मनान मनोहररायांच्या बालगितांचेर व्हड जातात अशें म्हणल्यार अतिताय जावची ना.
रवीन्द्रबाब आनी मनोहररायांक मनशाच्या आंगांतले गूण पारखुपाची तांक आशिल्ली. 8 ऑक्टोबर 1970 दिसा आपले दीसपटयेंत रवीन्द्रबाब बरयतात, ‘दामोदर मावजो आपल्यो कांय कथा घेवन आयिल्लो. गोंय स्वतंत्र जाले उपरांत जे नवे कथाकार फुडें सरले तांच्यांतलो तो एक. ताचे दर एके कथेंत कितें तरी आगळें आसता. एके कथे सारखी दुसरी न्हय. ताची साधना खंड पडनासतना चलत रावली जाल्यार तो कोंकणींतलोच न्हय तर कांय वर्सांनी देशांतलो एक व्हड कथाकार जावंक पावतलो. सामखो स्वयंभू कथाकार तो!’. एका ज्ञानपिठान दुसऱ्या ज्ञानपिठाची वळख कितल्या वर्सां आदीं केल्ली ती पळयात!
नवीनच बरोवंक लागिल्ल्या कवींची मनोहरराय सदांच तोखणाय करतालो. तांकां उमेद दितालो. आयचो हो सामान्य कवी फाल्यांचो असामान्य म्हूण नांवलौकीक मेळोवंक शकता म्हणपाचेर तांचो भावार्थ आसतालो.
मनोहरराय शिक्षणा खातीर फ्रांसाक आनी उपरांत नोकरे खातीर कांय काळ मुंबय शारांत रावले. रवीन्द्रबाब वर्ध्याक आनी मुंबय, दिल्ली शारांत रावले पूण गोंय आनी कोंकणी विशींचो तांचो मोग केन्नाच उणो जालो ना.
कविता म्हणल्यार मनोहररायां खातीर सर्वस्व. ‘कविता, काळजांतले गर्भकुडींतली देवता… काळीज दिल्यारच पावता’ अशें मानपा इतलो भावार्थ ते कवितेचेर दवरताले. दोन दीस कांयच वाचलें ना जाल्यार तिसऱ्या दिसा म्हजेंच तोंड हारशांत पळोवंक म्हाका लज दिसता अशें रवीन्द्रबाब म्हणटाले. दोगांचोय वावराचेर विश्वास. ‘दुसरे करतात ते हांव करतां, करूंक जाय म्हूण… दुसरे करिनात तें हांव करतां, केले बगर रावं नज म्हूण’ अशें रवीन्द्रबाबाचें तत्व आशिल्लें.
मनोहरराय आनी रवीन्द्रबाब ह्या दोगांचोय वावर आदर्श जावन पिळग्यान पिळग्यो कोंकणी समाजाक प्रेरणा दीत रावतलो. तरणे तशे दांडगे तुमी अजून कशे रावल्या ओगे… हड्ड्यांतले इंगळे आयज धगधगून जावं दी जागे म्हणीत तांकां अधिकारां खातीर जागे करीत रावतलो.
‘मेले उपरांत जांची कोण याद काडपाचो ना तांचीं ‘स्मारकां’ उबीं करप समजूं येता. पुणून जे जिते आसतनाच अज्रंवरपणाचे वाटेन चलत मुखार गेले, तांचीं स्मारकां कसलीं? प्रेरणेच्या रुपांतच ते उरतले. तांच्या स्मारकांची गरजूच ना’ अशें रवीन्द्रबाबान म्हणिल्लें तें खरेंच. मनोहरराय आसत वा रवीन्द्रबाब, दोगय प्रेरणेच्या रुपांतच आमचे मदीं सासणा खातीर उरतले.

अनंत अग्नी
9422439903