भांगरभूंय | प्रतिनिधी
गड्यांची जात्रा शेनवार 17 मे दीस सांजेचे 4 ते 6 मजगतीं जातली. ते निमतान विशेश.
परंपरा, सैमान नटिल्लो काणकोण म्हाल. हांगा जावपी सण– परबो, जात्रा, फेस्तां ह्या म्हालाची वेगळी वळख घडोवन दितात. पैंगीण वाठारांत जावपी ‘गड्यांची जात्रा’. ती ‘तीन वर्सांनी’ एक फावट जाता. म्हालवाड्या वयल्या श्रीबेताळ देवा कडेन संबंदीत ही जात्रा आसून, गोंय तशेंच गोंयां भायले लोक ती पळोवपाक हाजीर रावतात.
मुखेलपणान ही जात्रा ‘मे’ म्हयन्यांत जाता. तिथी पळोवन ही जात्रा थारयली नासता. श्रीबेताळ देवाचे दीस म्हणल्यार आयतार आनी बुधवार. मेच्या पयल्या आयतारा कोंडो फोडून उत्सवाची सुरवात जाता. ह्या दिसा सावन काणकोण म्हणल्यार पैंगीण, लोलयें आनी खरगाळ हांगां कसलेच मंगल कार्य, विशेश पुजा जात्रा सोंप मेरेन करीनात. पयल्या बुधवारा पयलो जागर जाता तो ‘दैत्या जागर’. ताका कोंड्याचो व्हड दैत्य करतात. ताचें तोंड आनी कान सुपा पसून करतात. दैत्या जागर करपा फाटलें कारण म्हणल्यार दैत्य हो महिशासुराचें रूप. तो लोकांक त्रास करतालो म्हणून ताका मारपाक देवी चंडिकेचें रूप घेता. ह्या जागराक दैत्याक वाजयत गाजयत चक्रा फातराच्या मुखार उबो करतात. पेरणी कुटुंबाचो दादलो देवीची साडी न्हेसता. ताच्या हातान तलवार आसता. उपरांत चंडिकेचें रूप घेतिल्ल्याचेर भार येता. कोंब्याचो बळी दिले उपरांत दैत्याक च्रका फातराचेर उडयतात. चंडिका त्या दैत्याचेर तरसाद मारता. उपरांत जमिल्ले दादले दैत्याक कोंड्यांनी मारतात.
दुसऱ्या बुधवारा जाता तो ‘चोरां जागर’. पेरणी कुटुंबाचे दोग दादले देवाची घांट आनी कयपंजी (एक आरत) आनी बारीक सारीक फळां चोरतात. देवळाचो काटकार आसता तो तांकां धरून हाडटा आनी शासन करता. पयलींच्या काळार ह्या चोरांचो बळी दिताले, एकट्याक सुळार चडयताले आनी दुसऱ्याक पुरताले. पूण आतां ह्या चोरांच्या जाग्यार कोब्यांचो बळी दितात आनी चोरांक सोडटात. हेर दिसांनी (दिसपेन्न) पेरणी जागर जाता. तोंडार देवांचे, राकेसांचे, जनावरांचे आनी मनशांचे मुखवटे घालून, सवंगां नाचोवन लोकांची करमणूक करपाचो प्रयत्न पेरणी जागरांत दिसता. बिरेस्तारा दीस गड्याक तेल लावप आसता. देवळाचे प्रातिनिधीक म्हाजन आसा ते गड्याक तेल घालतात आनी बाकीचे तेल चोळतात. फाट मोव जावपाक तेल लायतात. शुक्रार दीस फांतोडेर ‘दिवजां जागर’ जाता. श्रीपरशुराम पंचैग्राम आनी श्री बेताळाचे म्हाजन, कुळावी आनी जे सेवाजन आसात, ते सगले ह्या तीन वर्सांनी येवपी जात्रेक दिवजां पेटयतात. सादारण 500 मायज बायलो दिवजां घेवन भोवंर करतात. दर एका समाजा प्रमाण थारायिल्ल्या क्रमांकान दिवजांचो भोवंर वता.
शेनवारा दीस सकाळ फुडें गड्यांक बांदपाचो राठ (चक्र) वयर लाकडाच्या खांब्याक बांदतात. ते दोनूय खांबें सादारण सुमार 45 – 47 फूट उंच आसता. राठाच्या सकयल गड्यांक उबे रावपाक लाकडांच्या फळयांची माची तयार करतात. देवळा कडेन सगळीं तयारी जाले उपरांत गड्या जात्रेची सुरवात जाता. जात्रेचे मुखेली म्हणल्यार ‘चार गडे’. तातूंत म्हाल गडो आसता. खावटा ह्या गांवांत मुळवीर देवस्थाना कडेन गड्याचे स्थान आसा. थंय दनपारां गड्यांक जेवण वाडटात. जेवपा बशिल्ले कडेन बेताळा देवळा कडेन तयारी जाली म्हणून तांकां आपोवणें वता. गड्यांच्या स्थानार धोल वाजता. समज ते जेवतना तोंडा उंडी घाल्या लेगीत, जेवण थंयच सांडतात. तांचेर भार येता. ते उठून तुळशीक पांय मारतात. गड्यांची बायल्यो तुळशी कडेन बसून रावतात. उपरांत गडे भारा सयत आनी तांकां धरपी आसता, तांचे सयत वाटेर मेळपी सगळ्या देवांक नाल्ल दवरून पायां पडत बेताळा देवळा कडेन येतात. चारूय गड्यांच्या हातांत तरसाद आसता. श्रीनवदुर्गा देवळा कडेन मात्सो वेळ बसतात. बेताळा देवळा कडेन तयारी जाता. तयारी म्हणजे जात्रे संबंदीत ज्यो वस्तू लागतात (पिल्लखुचो, दोन तरंगा, दोन छत्र्यो, कऱ्हो, सांतेरीची मूर्ती, बेताळाचे खड्ग आनी टका) त्यो घेवन आशिल्ल्याचेर भार येता आनी बेताळाचे मुखेल तन्ना कडेन, जो बेताळाचो पोशाक घालून आसता ताची आनी गड्यांची गळाभेट जाता. ते एकामेकांक वेंग मारतात.
उपरांत चारूय गड्यांक बेताळा देवळा फाटल्यान बांय आसा, थंय वरतात आनी न्हाणयतात. न्हाण घालून तांकां कपडे घालतात. तकलेक फेटो, पीतांबर वा वालो न्हेसयतात, उजव्या हातांत तरसाद, दाव्या हातांत रूमाल आसता. ‘शेळगडे’ आसता तांकाय न्हाणयतात. शेळगडे म्हणल्यार देवाचे सेवाजन. गडे आनी शेळगडे नाचत आदिपुरूष देवळाक प्रदक्षिणा काडून, बेताळा देवळा कडेन येतात. थंय म्हालगड्यांच्या फाटीक गरें तोपतात. ते विशिश्ट लोक तोंपतात आनी तांका त्रास जावपाक नाका म्हणून तोंडात सुपारी घालतात. शेळगड्यांक पोटाक सूय तोपतात. म्हालगड्यांक नाचयतात आनी तांच्या बरोबर शेळगडे नाचतात. उपरांत म्हाल गडो आनी उरिल्ले गडे माडयेच्या निसणीच्या आदारान खांब्यार चडटात. एक -एक गड्याक भिजिल्ल्या वाल्यांनी बांदतात. पांय आनी दोनूय भुजां बांदतात. चार आऱ्याक एक- एक गड्याक बांदतात, पयली म्हाल गड्याक मागीर दुसरो, तिसरो आनी चवथ्या गड्याक बांदून जाले उपरांत राठ घुंवडायतात. म्हाल गडो आसता तो बेताळा देवा मुखार रावता. बेताळा देवळा वयले छप्पर मात्शे काडटात कारण बेताळा देवाचे दर्शन गड्याक जावंक जाय म्हणून. म्हाल गडो जमिल्ल्या लोकांक विचारता. ‘लोलयेकार आयले’ सकयल जमिल्ले लोक ‘हय’ म्हणून जाप दितात. मागीर तो ‘पैंगीणकार आयले’, ‘खरगाळकार आयले’ अशें म्हणटा. सकयले लोक ‘हय’ म्हणटात. राठ आसा तें घुंवडायतात आनी परत गडो आसा तो म्हणटा ‘खोशी जाले’ अशे म्हणून सकयले लोक ‘हय’ म्हणून जाप दिवन गड्याक घुंवडायतात. उपरांत तांका त्याच क्रमान सोडटात आनी थारावीक स्थाना कडेन वचून गरे काडटात. देवांचे दर्शन घेतले उपरांत म्हाजन, लोकांक वेंग मारून लोक तांकां ‘बरें केलें’ म्हणून मान दितात. अशे करून ही गड्यांची जात्रा सोंपता.
हो उत्सव 15 ते 25 दिसां मेरेन आसता. गड्यांची जात्रा सोंपले उपरांत आठ दिसांनी बेताळा देवळाचें शुद्धीकरण करतात आनी तिसऱ्या दिसा देवळांत रंगावली पुजा जावन उत्सवाची सांगता जाता.
रतिक पागी, काणकोण
70201 93476
खिणाखिणाक ताज्यो घडणुको आनी तुमचे कडेन संबंदीत दरेक खबर मेळयात एका क्लिकाचेर! फेसबूक, ट्विटराचेर आमकां फॉलो करात आनी व्हाट्सएप सबस्क्रायब करपाक विसरूं नाकात.
