पेद्रुबाब ः आदर्शांची खण

भांगरभूंय | प्रतिनिधी

आदर्शांची खण आशिल्ले एक गोंयकार पूत पेद्रुबाब कुर्रेय आफोंस हांची फाल्यां जयंती. ते निमतान विशेश………

नवे पिळगेक आदर्शा विशींची पोखळसाण जाणवता, ती कांय प्रमाणांत पेद्रुबाब कुर्रेय आफोंस हांचें जिवीत वाचले उपरांत पयस जातली. फाल्यां साश्टींत पेद्रुबाबाचीं 133 वी जयंती मनयतले. खरेंच, पेद्रुबाब आदर्शांची खण आशिल्ले एक गोंयकार पूत.

तांच्या वावराक जायतीं तासां. कोंकणी भाशा मंडळाचें ते पयले अध्यक्ष. तांणी सदांच मायभाशेचेर मोग केलो. तें सांगतालें: “कोंकणीत अदींक आनी अदींक चालंत म्हणल्यार गांवठीं उतरां वापरूंक जाय. तशें केल्यान वाक्यां अदीक अलंकारीक जातात. तांचो अर्थ अदीक स्पश्ट जाता.” तांणी शेतकी खात्यांत निश्ठेन सेवा करून शेतकारांक नवी दिकां दाखयली. पत्रकार, लेखक आनी समाजसेवक म्हूण तांणी आकांताचे योगदान दिलां. पावल दवरताले, थंय ते आपली छाप सोडटाले…!

जल्म आनी मुळावें शिकप

पेद्रु कुर्रेय आफोंस हांचे जिणेक, वावराक जायतीं तासां आसात. तांणी गोंयचेर उपाट मोग केलो. कोंकणीचो अभिमान बाळगिलो. गोंयचीं, आवयभाशेची उदरगत करपाक ते वावुरले, देखून आमी तांची देख घेवंची अशे लेखक अॅड. उदय भेंब्रे सांगतात. पेद्रूबाबाचो जल्म 29 जून 1892  दिसा बाणावले कुर्रेय आफोंस घरांब्यात जालो. आदल्या तेंपार क्रिस्तांव घराब्यांत पयलोच भुरगो जल्मतकूच ताका त्या दिसाच्या भाग्यवंतांचे (देवाचे ) नांव दवरताले.  जुनांत पेद्रु आनी पावलू हांच्या पवित्र उगडासाक परब मनयतात. देखून तांकां पेद्रु पावलू नांव दिलें आसुंयेता. ह्या घराब्यांत बुदवंत मनीस जल्मल्यात. तांची फांक संवसारभर आसा.  पेद्रुबाबान मुळावें शिकप गोंयांत केलें. उपरांत पुण्यां शेतकी विशयाचें उंचेंलें शिक्षण घेवन पदवी घेतली. मुळांतूच ते हुशार. तांकां भांगरांचे पदक फावलें. पयलो क्रमांक मेळ्ळो. ‘Roll of Honour of the College of Agriculture ” हे महाविद्यालयाचे पाटयेर तांचें नांव कोरातलां. त्या तेंपार फक्त दोग विद्यार्थ्यांक हीं भांगरां पदकां फावो जाल्लीं.

शेतकी मळार वावर

“म्हान मनशांच्या मनांत म्हान ध्येयां आसतात. तर हेरांच्या मनांत फकत इत्सा आसतात.” अशें विचारवंत वॉशिंग्टन आयर्विंग सांगता. पेद्रुबाबान म्हान ध्येयां दोळ्यां सामकार दवरून 1918  वर्सा गोंयच्या शेतकी खात्या भितर पावल दवरलें. पयली नेमणूक असोळण्यां ‘Administrator Rural’ अधिकारी म्हूण जाली. तेरा वर्सां तांणीं काम केलें. उपरांत तांकां 1939- 1949 मेरेन मडगांवाचे “Terceira Circunscricao Agricola ‘ चो मुखेली केलो. ही चाकरी निवृत जाय मेरेन तांणी उमेदीन केली. तांणी पाड्डेंच्या लोकांचे उदकांक लागून हाल जातात तें पळयलें. उदक मेळनाशिल्ल्यान शेतांचे पीक उणें येतालें. उपरांत तांणी “Canal de Paroda’ हो बंद कानाल नव्यान सुरू केलो. ह्याच उदका वरवीं पीक आनीक वाडोवपाक ते खूब कश्टले. असोळणें, आंबेली आनी वेळ्ळी ह्या गांवांतल्या भाटांनी नाल्लांची पिकांवळ वाडोवपाक सरकारी येवजण्यांचो लोकांक फायदो करून दिलो.

पेद्रुबाबाची श्रीलंकेची भोंवडी 

पेद्रुबाबाची बुदवंतकाय आनी शेतकी मळा वयलो आकांतांचो वावर पळोवन तेन्नाचे “Director dos Servicos de Agricultura e Florestas de Goa’ हांणी तांकां श्रीगणेशाची उपमा दिवून बुदवंत मनीस म्हूण पाचारलो. उपरांत 1923 वर्सा गर्वनर जनरल डॉ. जॅयमी दा मोरायश हांणी तांकां नाल्लांचे शिक्षण घेवपाक सिलोनाक (श्रीलंका) धाडलो. तांणी थंय नाल्लांची भाटां- बेंसां अभ्यासलीं. एक नियाळ बरयिल्लो. ताचेर तांणी नाल्लांचे लागवडीचेर ‘O Coqueir Producao, Industreis, Comercio.’ हें पुस्तक बरयलें. ताची तुस्त जाली. ह्या उत्कृश्ट वावराक लागून राज्यपालान तांकां उंचेल्या उतरांनी वाखाणलो.

पेद्रुबाब जाले नगराध्यक्ष

पेद्रूबाबान 1941 ते 1947 मेरेन ‘Presidente da Camar Muncipal de Salcete’ चे अध्यक्ष म्हूण वावर केलो. जापसालदारकेन तांणी हो समाजीक वावर तडीक व्हेलो. मडगांवचे जायते प्रस्न म्हणल्यार कोयर, पार्किंग वेवस्था, बागेची नितळसाण, पिवपाच्या उदकाचे पाट बांदप, गटारां आनी घाणयाऱ्या उदकाची वेवस्था, ऍन्टी रेबीस वासिनां असो देखदिणो वावर तांणी केलो. गोंयांत ‘देवी’ रोगाची धाम पातळिल्ली. तेन्ना तांणी वासिनां आनी हेर गरजेच्यो साधन सुविधा उपलब्ध केल्यो. मडगांव हें आर्दश शार जावपाक ते सदांच वावुरले.

भाशा मंडळाची स्थापना 

कोंकणी ही एक स्वतंत्र आनी गिरेस्त भाशा.  तिका मानाची सुवात फावो जावपाक ते एक खांबो कशे वावुरले.  1961 वर्सा पुर्तुगेजांतल्या तावडींतल्यान गोंय मुक्त जालें. उपरांत 1962 वर्सा  मडगांवां आठवी कोंकणी साहित्यीक परिशद भरली. तांच्या यत्नाक लागून कोंकणी भाशा मंडळ स्थापन जालें. 

तांणी खासा बसून कोंकणी भाशा मंडळांची रचना केली. तांच्या इश्टांनी तांकां तेंको दिलो. तांणी मंडळांची घटना मंजूर करून घेतली. पन्नास रूपया भरून मंडळ रजिस्टर्ड केलें. ह्या पासत तांणी मुंबयच्या भाशा मंडळा कडेन जायतो पत्रवेव्हार केलो. तांकां कायद्या भायर आनी अर्दकुटीं केल्लीं कामां कशींच खपनाशिल्लीं. तांणी जिणेंत शिस्तीचें सदांच पालन केलें. देखून तांकां कोंकणी भाशा मंडळाची स्थापना जाले उपरांत पयलेअध्यक्ष म्हूण पाट फावो जालो.

स्तोत्र पुस्तकाचें भाशातर

पेद्रुबाबान कोंकणी भाशेंत ‘स्तोत’ म्हणल्यार “पिडेंतलीं स्वादीक फळां” ह्या प्रार्थना पुस्तकाचे भाशांतर केलें.  हें पुस्तक देवाचे भक्तीचेर आदारिल्ले आसा. पेद्रुबाबाचे जाण्टेपणांत दोळे वाचताले परकीं भाशेंत, पूण काळीज सुस्कारतालें कोंकणी मायभाशेक. तांणी स्तोत्रां ह्या पुस्तकाचीं सुमार धा भाशान्तरां केली. 

तांच्या पुस्तकांतलीं कांय स्तोत्रां अशीं आसातः

1. ‘जसो तुजेर आमचो विश्वास सर्वेश्वरा, तशीं आमचेर तुजी प्रीत’… पानः 33-22

2. सर्वेश्वरा, तूंच म्हजी दिवटी, म्हज्या काळोखांत म्हजो देव, म्हजो उजवाड…. पानः 18-28

3. आपल्या सेवकांच्या आत्म्यांक सर्वेश्वर तारण दिता. तांच्या गोपांत आसरो सोदतल्यांक तो केन्नाच ख्यास्त दिना… पान: 34-35

पत्रकारितेच्या मळार योगदान

पेद्रुबाबाचेर 16-02-1965 दिसा ‘सत’ दिसाळ्याचे संपादक फेलिसीयानो कार्दोज हांणी अग्रलेख बरयिल्लो. तांतुतले कांय अंश.

‘पेद्रुबाब पुर्तुगेजींतल्या ‘ए विदा’ ह्या मडगांव सावन येवपी दिसाळ्याचे संपादक आशिल्ले. तांचे फ्रॅन्च, पुर्तुगेज, लाटीन, कोंकणी आनी इंग्लीश भासांचेर प्रभुत्व आशिल्लें. ह्या भासांनी ते बरोवपां करताले. तांचे लेख उंचेल्या पांवड्या वयले आसताले. केन्ना-केन्नाय ते तिकसाणीची टीका करताले. पुतुर्गेजांनी आमची वाट लायली. हें चिंतून तडफडटालें, पूण गळसणून वचनाशिल्ले.

लिखणेची तरसाद घेवन वावुरताले. आपणाले सगले ताकीं सयत पुर्तुगेजांचो बुरखो पिंजून उडोवंक वावुरले. पुर्तुगेज राजवटीच्यो साखळ्यो तोडून उडोवपाक तांणी गुपीतपणान जायतो वावर केला. खास करून सालाझारशाहींतल्या वर्सांनी जेन्ना ते ‘ए विदा’ चे संपादक आशिल्ले. तांकां लेखणीच्या आदारान पुर्तुगेज जुल्मा कडेन जायतें झुजचें पडलें. पूण ते केन्नाच बागवले नात आनी भियेलेय नात.  ताच्या थीरपणाक लागून गोंयच्या पुर्तूगेज खबरापत्रां मदीं ‘ए विदा’ नेमाळें खेरीत परंपरे प्रमाणें विणिल्लें.  

गोंय  फॉबॉड्डार जालें 

1961 तली गजाल. गोंय पुर्तुगेजाच्या शेकातळांतल्यान मुक्त जाल्लें. हांव तेन्ना सुमार 24 वर्साचो तरणाटो. तो देखावो अजून म्हज्या दोळ्यां खार उबो आसा, गुरुनाथ केळेकार सांगतात…. 

‘स्वातंत्र्या उपरांत रोकडीच भारत सरकाराचे उपकार मानूंक घेतिल्ली पयली सभा. मुक्त गोंयांत मडगांवांत गोंयकारांनी गर्दी करून भरिल्ली पयली जमात. आकांताची गर्दी. अध्यक्षस्थानार आशिल्ले पेद्रु कुर्रेय आफोंस….

फॉबॉड्डार जालें ! ‘तांणी दोनूय हात उबारून उलोवपाक सुरूवात केली. सत्तर वर्सा पिरायेचो हो जाण्टेलो खोशयेच्या उमाळ्यान तरणो जावन गर्जेलो, – ‘खोंट मारून धांवडायले, ‘फॉबॉड्डार जालें !….’ ताळयांचो गडगड जालो. मुदरेर थीक कशीं हीं उतरां. ‘फॉबॉड्डार जालें !..’ पेद्रुबाबांच्या तोंडातसून हीं उतरां फकत ताळयो मेळोवपा पासत भायर सरूंक नाशिल्लीं. फोंडार माती घालूंक फकत पेद्रुबाब येवंक नाशिल्ले. 

आयज पुर्तुगेज ना. आमी तें सगलें विसरल्यात. त्या दुस्मानाक धांवडावन आमी जोड मेळयल्या. ती आमचें भितरुच झगडपाची. आयज आमी सिंतीद वगडायलां. पुर्तुगेजां कडल्यान जायत्या जाणांनी पिडापीड सोंसली. सगल्या गोंयकारांनी भोगावळी भोगल्यो. पेदुबाबांनी म्हातारपणांत पुर्तुगेजां कडल्यान जायतें जांच भोगले. हें भोगप, हें सोंसप आगळेच आशिल्लें. ते जाकां भोगलें ताचें वेग ताकाच समजुचेले… ‘फॉबॉड्डार’ जालें  !..

भलायकी इबाडली

पेद्रुबाब खूब प्रामाणीक. केन्नाच ते दुडवांच्या फाटल्यान लागले नात. हुशार मतींचे आनी घट्ट उगडासाचे ते मनीस आशिल्ले. तांणी सदांच शिस्तीक मान दिलो. अशें म्हणटात ‘एका बऱ्या मनशाक रोखडीच पिडा लागता.’ पेद्रुबाबांक एक पिडा जाली. तांच्या गळ्याक जाल्या कांक्रांक लागून तांची भलायकी दिसान- दीस इबाडत वताली. निमणें दीस तांणी मडगांवच्या ऑस्पिसियुंत सारले. ह्या वेळार तांचे घरकान्नीचो खुबूच आदार लाबलो. तांच्या गळ्या खाला बुराक करून खाण दिवपा खातीर वादी घाल्ली. तांचे ते स म्हयने खर कश्टाचे गेलें. अखेरेक 14-02-1965 दिसा सांजे वेळार तांकां देवाचें आपोवणें आयलें. पेद्रुबाब संवसाराक अंतरले !

विशाल सिनाय खांडेपारकार 

8080622370