पुर्तुगेज उतरां वापरपाचो अट्टाहास कित्याक?

भांगरभूंय | प्रतिनिधी

आमचे कडेन सगल्या पुर्तुगेज उतरांक कोंकणी उतरां आसात. तीं वापरूया. घोळोवया. केळोवया आनी आमची कोंकणी अदीक गिरेस्त करपाचो यत्न करूया.

सदचे भशेन फांतोड पावली मारतालों. इतल्यांत एक टॅक्सी येवन म्हजे मुखार रावली. काळजांत कच्च जालें. हे लोक म्हजें अपहरण करूंकबी आयले नात मूं? म्हजें अपहरण करून म्हजे बायले कडल्यान ते खंडणीबी मागिनात मूं? पूण म्हजे बँकेंत 5 कोटी आसात हें अपहरणकर्त्यांक कशें कळ्ळें? अशे कितलेशेच विचार म्हज्या मनांत एकाच वांगडा घोळूंक लागले आनी काळजांत ओगीच कलकलूंकशें लागलें. 

हांव ते टॅक्सी मुखार उबो रावलों. इतल्यांत टॅक्सींतल्यान एक सादोसो मनीस भायर आयलो. अपहरणकर्ते आंगान धश्टपुश्ट आसतात अशें आयकल्लें. ताका लागून त्या मनशाक पळयतकच मातशें सू जालें. हे अपहरणकर्ते न्हय हाची खात्री जाली. तो मनीस घडये ड्रायव्हर आसुये.    

“सर, मंगेशीं खंय आसा?” त्या मनशान विचारलें. 

“मंगेशीं?” हांवें अजापान विचारलें. 

“हय सर. गुगल तशें दाखयता. म्हणून म्हज्या गिरायकांक हांवें हांगा हाडलें. तांकां मंगेशीं वचपाचें आसा.” ताणें म्हणलें. 

“हें हावसिंग बोर्ड. हांगा मंगेशीं ना. एक काम कर. असो मुखार वच. गाडी उजव्यान घे. चार रस्ते मेळटले. परत गाडी उजव्यान घे. हायवेचेर पावतलो. दाव्यान गेल्यार पणजे पावतलो. उजव्यान गेल्यार फोंड्यां. फुडली वाट तुका खबर आसतलीच.” हांवें सांगलें.

“हय. हय. हायवेचेर पावतकच हांव भियेना. ती फुडली वाट कळटा म्हाका. गुगलान सांगलें म्हणून हांगा पावलों. बरें. ओब्रिगाड.” ताणें म्हणलें. 

“कितें म्हणलें?” हांवें विचारलें. 

“ओब्रिगाड.” ताणें म्हणलें. 

“म्हणल्यार?” हांवें विचारलें. 

“ओब्रिगाड म्हणल्यार थँक्यू. पुर्तुगेज उतर खंय तें. म्हजो बापूय आपलें कसलेंय काम जालें की घरांतल्या नोकरांक अशें म्हणटालो. तें कानार पडटालें म्हणून म्हणलें. बापूय पुर्तुगेज शिकिल्लो. केन्ना – केन्नाय पुर्तुगेज उतरां उलयतालो. तीं कानार पडटालीं. पूण सर, चुकलें म्हजें?” 

“तुजो बापूय आसा?”

“ना. जालीं पांच वर्सां. अॅटॅक येवन गेलो तो. पूण कित्याक म्हणटा तूं?”

“तुजो बापूय उलयतना चुकतालो काय तूं चुकला तें म्हाका खबर ना. हांव पुर्तुगेज शिकूंक ना. पूण ताका ओब्रिगाड म्हणिनात. ताका ओब्रिगाद म्हणटात. हीं असलीं खबर नाशिल्लीं उतरां म्हणचे परस सरळ कोंकणीन उलय. देव बरें करूं म्हण. धन्यवाद म्हण. आभारी म्हण. उपकारी म्हण. दिनवाशी म्हण. अशें म्हणूंक जायना?”

“जाता. आयच्यान हांव पुर्तुगेज उतरां म्हणचों ना. सरळ कोंकणी उलयतलों. बरें सर. तुमचो हांव खूब खूब उपकारी.” ताणें म्हाका हात दिवन हांसून म्हणलें आनी सरळ टॅक्सींत वचून बसलो. टॅक्सी मंगेशीचे वाटेक लागली. 

पयरूय अशेंच जालें. देवीक अभिशेक करून आमी दनपरां जेवणाक भटाल्या घरा गेलीं. अभिशेका वेळार आमी धरून चार जोडपीं आसलीं. जेवणां जालीं. भटाच्या घरांतल्या सोप्यार बशिल्ले कडेन भटान आमकां सहज विचारलें, “कशें जालें जेवण? सगलें जेवण म्हजे बायलेन एकटेन केलां. हरशीं तिच्या आदाराक तिची आवय आसताली. पूण कालूच ती आपले धुवेगेर गेल्या. ताका लागून सगलें जेवण म्हजे बायलेकूच करचें पडलें.” 

“कितें? इतलें सगलें जेवण तिणें एकटेनूच केलें? कंपाझ मरे ती. तुमचे बायलेक खरेंच वाहलोर. तिणें घर मात बरें लिप दवरलां. कोणेंय तिचें हे लेसांव घेवपाचें. आंब्याचें सांसव म्हाका गोसताक गेलें. सातिस्वेत जालों.” म्हजे कुशीक बशिल्ल्या एका मनशान म्हणलें आनी भटान दिल्लें खावची पान ताणें तोंडांत घालें. 

ताचीं पुर्तुगेज उतरां सामकीं चुकिल्लीं. तो कसली भास उलयलो हें हांव सोडून हेर कोणाकूच कळ्ळें ना, म्हजे घरकान्नीक लेगीत. आमचे वांगडा आशिल्लीं दोन जोडपीं महाराष्ट्रीयन आसलीं. खुद्द भटाकूय ताचीं पुर्तुगेज उतरां कळ्ळीं काय नात हें खबर ना. ताचीं उतरां आयकून भटान फकत तकली हालयली. मातशें हांशिल्ले भशेन केलें आनी धन्यवाद म्हणून तो भितर गेलो. 

कांय वेळान एक – एक करून आमी सगलीं थंयच्यान कडसरलीं. पुर्तुगेज उतरां कातरिल्लो तो मनिसूय आपले बायले वांगडा भायर सरलो. भटाच्या घराचो हुमरो हुपतकच ताका हांवें हडकिलो आनी सांगलें, “सर, मातशें उलोवंक जाय आसलें.”

“सांग. उलय.” ताणें हांसून म्हणलें. 

“तुमी पुर्तुगेज शिकल्यात?” हांवें विचारलें. 

“ना रे बाबा. बापूय म्हणटालो पुर्तुगेज शिकल्यार बरें म्हणून. हांवेंच ना म्हणलें. आदींच म्हजे तकलेंत कोंकणी, मराठी, हिंदी, इंग्लीश आनी संस्कृत भाशांचें खतखतें आसा. तातूंत आनी पुर्तुगेज नाका. पूण कित्याक म्हणटा तूं?” 

“तुमी येदोळ उलयतना कांय पुर्तुगेज उतरां वापरलीं. पूण तीं चुकीचीं आसलीं.” 

“आँ! ताचें कितें जालां जाणां. हांव पुर्तुगेज शिकूंक ना. पूण घरांत म्हजो बापूय आनी काका केन्ना – केन्नाय पुर्तुगेज उलयतात. तीं उतरां कानार पडटात. तींच उतरां तोंडार आयलीं. चुकलें म्हजें?” 

“हय तर. पयली गजाल म्हणल्यार कापाझ हें पुर्तुगेज उतर. म्हणल्यार हुशार, चतूर, समर्थ. तुमी तें कंपाझ म्हणलें. व्हालोर म्हणल्यार तोखणाय, तुस्त करप. तुमी तें वाहलोर केलें. लिंप म्हणल्यार निवळ, नितळ, निर्मळ, स्वच्छ, शुद्ध. तुमी तें लिप केलें. लिसांव म्हणल्यार देख. तुमी तें लेसांव म्हणलें. घोस्ताक वचप म्हणल्यार आवडप, रुचीन खावप. तुमी गोस्तान म्हणलें. सातिश्फेत म्हणल्यार समाधानी, तृप्त, धादोशी, खोशी. तुमी तें सातिस्वेत म्हणलें.” 

“राव रे. एक सांग म्हाका, तूं पुर्तुगेज शिकला?” 

“ना. पूण म्हजो बापूय आनी आवय शिकल्या. तीं मदीं – मदीं पुर्तुगेज उलयतात. तांणी उलयिल्लीं पुर्तुगेज उतरां हांव पुंजायतां. शब्दकोश, अभ्यासकोश चाळून खरें पुर्तुगेज उतर सोदून काडटां. तातूंत म्हाका पुर्तुगेज उतरांचो शुद्ध आनी स्पश्ट उच्चार मेळटात. तीं उतरां हांव मनांत घोळयतां आनी पुर्तुगेज उतरां उलयतना कोणेय चुकीचो उच्चार केलो जाल्यार ताका त्या पुर्तुगेज उतराचो स्पश्ट उच्चार कसो करप तें सांगतां.” 

“वा! वालोर तुका. बरें येतां हांव. हे फुडें तुवें सांगिल्लीं पुर्तुगेज उतरांच वापरतलों. चुकीचीं उतरां वापरचों ना.” 

“देव बरें करूं तुमचें. असोच करता तो. पुर्तुगेज कळटा म्हणटा आनी कितेंय उलयता. म्हाका पुर्तुगेज कळना म्हणून ओगी रावचें पडटा. तो उलयिल्लीं पुर्तुगेज उतरां भितर बशिल्ल्या आमचे मदल्या कोणाक कळ्ळीं नात म्हणून बरें. नाजाल्यार ओगीच आमचें हांशें जावपाचें. बरें येतां. देव बरें करूं.” ताचे बायलेन म्हणलें आनी आपल्या घोवाचो हात धरून ती तरतरीत आपले गाडये कडेन गेली. 

गोंयांत पुर्तुगेजान 450 वर्सां राज्य केलें. पुर्तुगेजांच्या काळांत खूबशे लोक पुर्तुगेज शिकले. ताका लागून मदीं – मदीं सत्तरी हुपिल्ले कांय गोंयकार आपल्या उलोवपांत पुर्तुगेज उतरां वापरतात. पुर्तुगेज उतरां गोड आसतात, तीं आयकतना बरीं दिसतात हातूंत मातूय दुबाव ना. पुर्तुगेज शिकिल्ल्यांनी अवश्य पुर्तुगेज उलोवचें. पूण पुर्तुगेज शिकूंक नाशिल्ल्या तरणाट्यांनी आपल्या आवयबापायचीं पुर्तुगेज उतरां आयकून चुकीचीं उतरां मात वापरचीं न्हय. वापरपाचींच आसल्यार सारकीं वापरचीं. अर्थ समजून घेवन वापरचीं. 

म्हाका हय – न्हयशी याद जाता. सुनापरान्तांत आसतना आमी केन्नाय बातम्यांनी पुर्तुगेज उतरां वापरताले. एक दीस सर्गेस्त नागेश करमली आमच्या आॅफिसांत येवन तणतणलो. तांबडो जालो. 

“पुर्तुगेजांनी आमच्या गोंयांत 450 वर्सां राज्य केलें. आमी तांकां धांवडावन घालें. तरी पुर्तुगेज उतरां कित्याक वापरप? आमी सगल्या मराठी उतरांक कोंकणी उतरां तयार केल्यांत. तीं वापरात. तीं घोळयात. तीं कोंकणी उतरां वापरांत येवं दी. आमचे कडेन कोंकणी उतरांचें भांडार आसा हें आयचे पिळगेक कळूं दी. नाजाल्यार आमी पुर्तुगेज उतरां वापरत रावतले आनी कोंकणीचीं मोलादीक उतरां कुशीन पडटलीं, शेणटलीं.” नागेशबाबाचीं तीं पोटतिडकेन आयिल्लीं उतरां आमी मनार घेतलीं आनी तेन्नाच्यान निदान बातम्यांनी तरी पुर्तुगेज उतरां वापरपाचें आमी शक्यतो टाळ्ळें. 

आयज पुर्तुगेज शिकूंक नाशिल्ले तरणाटे आपल्या साहित्यांत सर्रास पुर्तुगेज उतरां वापरतात. फेसबुकार जाल्यार पुर्तुगेज उतरांचो पावस चालू आसता. तातूंतल्या कांय जाणांक ताचो अर्थ लेगीत खबर आसना. विचारल्यार बापूय तशें म्हणटालो, आवय तशें म्हणटाली, आजो तसो म्हणटालो अशें सांगून मेकळे जातात. बापायक, आवयक वा आज्याक ते त्या उतरांचो अर्थ विचारपाक वचनात आनी ताचो अर्थ समजून घेवपाची तांची इत्साय आसना. 

आयच्या लेखकांनी शुद्ध आनी स्पश्ट कोंकणी बरोवचें हो उद्देश मुखार दवरून गोवा कोंकणी अकादेमीचे वावुरपी समितीन कोंकणी प्रमाण लेखनाचे नेम ह्या नांवान सवी आवृत्ती उजवाडायल्या. 

हे आवृत्तींत कोंकणीन दीस आनी म्हयने कशे बरोवचें हें स्पश्ट बरयलां. तरी आसतना आमचे कांय लेखक बिरेस्ताराक ब्रेस्तार, फेब्रुवारीक फेब्रेर, मे म्हयन्याक माया म्हयनो कित्याक म्हणटात काय? नवोदीत लेखकांची दिशाभूल कित्याक करतात काय? आमचे कडेन सगल्या पुर्तुगेज उतरांक कोंकणी उतरां आसात. तीं वापरूया. घोळोवया. केळोवया आनी आमची कोंकणी अदीक गिरेस्त करपाचो यत्न करूया. 

– अतुल र. पंडित 

9623269013