पुर्तुगेज इतिहासाचो नियाळ

भांगरभूंय | प्रतिनिधी

मुंबय सवायशें वर्सां तांचे सुवादीन आसतना खंयच्याच हिंदू राजान तांकां धांवडावपाचो यत्न केलोना, तशेंच हुंडो म्हूण मुंबय दिली तेन्नाय आक्षेप कित्याक घेतलो ना आनी…..

भूतकाळांत घडिल्ल्या घडणुकांचो तटस्थतायेन, निश्पक्षपातीपणान, आवेग-उद्वेग रहित, भावनाहीनपणान केल्लो संग्रह हो आदर्श इतिहास खरो, पूण सिद्धांतवाद, विचारधारा, राजकी रंगाच्या भिंगातल्यान पळयतात तेन्ना एकेच घडणुके कडेन पळोवपाचो इतिहासकारांचो आनी तो अभ्यासप्यांचो दृश्टीकोन विंगड विंगड आसूंक शकता आनी ताचे नुसार अर्थ, संदर्भ बदलतात. वर्तमानांत लोकशाय देशांत मत स्वातंत्र्य आशिल्ल्या कारणान जण एकलो आपल्याक मानवता तसो इतिहास सांगपाक सोदता, तें बरें आसा, फकत बाकिच्यांनी तो मानचो म्हूण तांणी आग्रो धरप, चेंपण हाडप, गुंडगिरी करप समा न्हय.
तीन वर्सां फाटी हुकुमशाह ब्लादिमीर पुतिनान युक्रेन काबीज करपा खातीर झुजाक सुरवात केल्ली आनी आयजूय 20% युक्रेन रशियेच्या सत्ते खाला आसतना अमेरिकेच्या राश्ट्राध्यक्ष ट्रंपाक हुकुमशाह पुतिना आड झूजपी युक्रेनच्या राश्ट्राध्यक्ष जेलनस्कींत हुकुमशाह दिसपाक लागला. सुभाषचंद्र बोस हे देशाचे पयले प्रधानमंत्री जावन गेले आनी सरदार पटेलाक इंग्लीश कळनाशिल्ली म्हूण तांकां प्रधानमंत्रीपद दिवंक नाशिल्ले असो इतिहास सांसद कंगना रणावतान टिवीचेर सांगलो. सरदार बॅरिश्टर आशिल्ले आनी पयल्या सार्वत्रिक वेंचणुके आदींच तांचो देहांत जाल्लो, अशें इतिहास सांगता. तर मतस्वांतत्र्य आशिल्ल्या देशांत पाचशे- हजार वर्सां आदींचे प्रसंग आनी संबंदीत इतिहासिक व्यक्तींक आपले विचारधारेक, राजकारणाक सोयिस्कर दिसता तशे तरेन आयचे राजकारणी, तांचे चेले जाय थंय, जाय तशे फिट करपाक शकतात.
हालींच्या दिसांनी गोंयांत पुर्तुगेज इतिहासाचे उजळणीक ओतो आयिल्लो दिसता. तशें पळयत जाल्यार गोंयांत हिंदू धर्म, जनजीवन, संस्कृतीचेर जाल्ले आघात आनी भोगिल्ले परिणाम पळोवन इतिहासांत कितें घडलां जावये हाचो कयास, तर्क सामान्य बुद्धीमत्तेचो गोंयकार लावपाक शकता.
1757 वर्सा ब्रिटीश राजवट भारतांत स्थापन करपाच्या कामांत प्लासिच्या (बंगाली नाव पलाशी) झुजांत मीर जाफर जसो इश्ट इंडिया कंपनीच्या रॉबर्ट क्लायव्ह हाका फितूर जाल्लो तशे विजयनगरच्या हिंदू राजान 1510 वर्सा आदिलशाहक धांवडावन गोयांत पुर्तुगेज सत्ता स्थापन करपा खातीर आफोंस दे अल्बुकेर्काक मजत दिल्ली आनी फुडलीं 450 वर्सा पुर्तुगेज राजवट गोंयांत उरली असो इतिहास आसा. काणकोणांत म्हज्या नांवाचें ‘पुर्तुगिजीकरण’ करून, पुर्तुगेज भाशेंत जल्म दाखलो दिवन आनी सांग्यार म्हजे भलायके खातीर वासिन दिवन पुर्तुगेज गेले. हे दस्तावेज कन्नड, उर्दू, मराठींत नात म्हणल्यार त्यावेळार तेन्ना तरी काणकोण, सांगे भागांत तरी दुसरी खंयचीय राजवट नाशिल्ली अशें म्हणुयेता.
1559 ते 1821 हो धर्मांतरणा खातीर अत्याचार, यातना दिवपाचो तांच्या राजवटीचो न विसरपा सारको क्रूर, काळोकीट्ट काळ. केरळ, कर्नाटकांत कोंकणी संस्कृताय तिगोवन दवरली म्हूण आमी जांची तोखणाय करतात तांच्या पुर्वजांनी पुर्तुगेजांच्या अत्याचारांतल्यान सुटका करून घेवपाक जीव मुठींत धरून गोंयच्यान धांव मारिल्ली. जे पुर्तुगेजांच्या तावडींत सापडले तांचो हिस्पाभायर छळ जाल्लो, जिणूय वगडावची पडिल्ली.
धर्मांतरा खातीर दबाव तंत्रांत सुरवेक बेदम बडोवप, उबें दवरप, उपाशी दवरप, तोंडात उदक ओतोवन गुदमरावप (अमेरिकन सी.आय.ए ताका वॉटर बोर्डींग म्हणटा), हात फाटल्यान बांदून हुमकळावप हे सगळे प्रकार जाले उपरांत धर्मांतराक न्हयकार दिलो जाल्यार गळो अंदून, गोळ दिवन, लासून मारून उडयताले.
नाझी, हमास, इझ्रायली मोसाद, सी.आय.ए, रशियन के.जी.बी हांच्या सिलेबसांत आसात ते सगळे यातना दिवपाचे आनी जीवेशी मारपाचे प्रकार पुर्तुगेजांनीं गोयांत वापरिल्ले. कुटुंबाचेर दबाव हाडपाक सानुल्यांच्या कुडीचे भाग तांच्या कुटुंबा मुखार कापून उडोवपाचो महाभयंकर अमानवी अत्याचार तांणी केला तो जगांतल्या इतिहासांतल्या यातना यंत्रणांत चडसो जाल्लो दिसना.
1560 ते 1774 मेरेन 16,000 लोकांची चवकशी जाल्ली. चवकशीचे दस्तावेज बरयताले. मुखार साक्ष मिटोवपाक पुर्तुगेजानीं ते नश्ट केले खरे, पूण सतराव्या शेंकड्याच्या शेवटा मेरेन अडेच लाख गोंयकारांत ख्रिश्चनेतर फकत वीस हजार परस उणे म्हणल्यार 10% टक्के उरिल्ले, हो त्या काळ्या इतिहासाची गवाय दिता.
रक्षण करपी खंयचीय हिंदू राजवट नाशिल्ल्यान 1560 वर्सा म्हजो पूर्वज सत्यवंत लाड हांच्या मुखेलपणा खाला कुटुंबांनी देव मंगेशाचे लींग घेवन अर्द रात्री अटंग रानांतल्यान, काट्या कुट्यांतल्यान कुठ्ठाळ सावन (कुशस्थळी) अंत्रूज म्हालांत (प्रियोळा) धांव मारिल्ली. फोंडा वाठारांत वसयिल्ल्या सगळ्याच देवळांची हीच काणी. 1566 मेरेन पुर्तुगेजानीं 160 देवळां मोडिल्लीं उपरांत 1569 मेरेन बार्देस, साश्टींत मेळून वट्ट 600 मायत देवळां लासून मातये भरवण केल्लीं हो मजकूर तांणी आपल्या राजाक धाडिल्ल्या संदेशात नमूद केल्लो आसा. हो अत्याचार 1821 मेरेन सगळ्या जातींच्या हिंदू गोंयकारांनी भोगला. धाकटुल्या गोंयांतली हजारांनी देवळां लासल्यांत, मोडल्यांत हें वास्तव. सर्व्हे करपाची गरज ना.
250 मायत वर्सा पुर्तुगेजांचो क्रूर धर्मांतरणाचो- जेहादाचो हिंसक नागडो नाच चालू आशिल्लो. खऱ्या अर्थान ‘गोवा मे हिंदू खतरे मे’ आशिल्ले तेन्ना स्वधर्मियांक वाटोवपा खातीर थळावे, शेजारचे, भारतांतले हिंदू राजवटींतले राजा, महाराजा, सम्राट घोड्यार बसून तरसादी वावडीत पुर्तुगेजांचेर तटून कित्याक पडले नात, असो प्रस्न पडटा. तशें घडिल्ले जाल्यार मुखारल्या चार- पांच गोंयकार हिंदू पिळग्यांची अत्याचार, छळ, हाल- अपेश्टांतल्यान सुटका जावपाची. तें घडले ना. घरा सावन 19,000 किमी प्रवास करून मुठभर सैनिकांच्या आधारान पुर्तुगेजांनी 450 वर्सा गोंयांत हुकुमशाय चलयली. 450 वर्सां भारतांतल्यो हिंदू राजवटी तांकां धांवडावपाक शकल्यो नात, नेहरूची वाट पळोवची पडली, हो खरो इतिहास. मागीर हिंदू राजवटीन गोंयांत किल्लो बांदलो, देवळां वाटायलीं, बांदलीं, पुर्तुगेजांक धमकी दिली ताचो इतिहास सांगत दस्तावेज, कागदपत्रां, पुरावे सादर करपाचो यत्न करप हाका व्हडलोसो अर्थ उरना.
धर्मांतर पुर्तुगेजांनीच सोंपयलें. धमकेक लागून न्हय. अठराव्या शतकाचे सुरवेक सॅबास्तियांव जुजे दे कार्व्हाल्य इ मेल ह्या पुर्तुगेज मार्क्विस ऑफ पॉमबाल हांणे धर्मांतराक विरोध करपाक सुरवात केली. स्पेनांतल्या धर्मांतरांक सम्राट नेपोलियन बोनापार्ट हाणें 1808 वर्सा आनी उपरांत 1814 वर्सा फ्रेंच राजान विरोध केलो. स्पेन, पुर्तुगालांत शिक्षित वर्ग, बुदवंतांचो धर्मसंस्थांच्या ह्या कर्मकांडाक विरोध वाडपाक लागलो. धर्मसंस्था दबावा खाला आयली. 1821 वर्सा पुर्तुगेज संसदेंत धर्मांतरण सोंपोवपाचो थाराव मंजूर जालो. पुर्तुगालांत प्रॉटेस्टंट, ज्यूंचे धर्मांतरण आनी गोंयांत हिंदूचे धर्मांतरण थांबलें. मुखारल्या वर्सांनी पुर्तुगेजांनी सरकार – प्रशासनांत लक्ष घालें. इंग्रजान भारतात इंग्लीश शिकोवन गुलाम चाकरमाने तयार केले तशे तशे गोंयांत पुर्तुगेज शिक्षित दोनीय धर्मींय थळाव्यांची प्रशासनांत अधिकारी कारकून, पुलीस पदांचेर भरती सुरू जाली. पूल, रस्ते, इमारती बांदल्यो. दुसरी खंयची समांतर राजेशाही गोंयांत आशिल्ली जाल्यार जमनी, संपत्तीचे कायदेशीर करार, प्रशासनीक वेव्हार पुर्तुगेज भाशेंत सांपडटात, ते इतर भाशेंत कित्याक नात, ताचो सोद लावचो पडटलो.
पुर्तुगेज हे वेपारी वृत्तीचे. आपलो वेपार वाडोवन नफो कमोवपा खातीर देशाचे पश्चिम दर्यादेगे वयल्या बंदरांचेर तांची नजर आशिल्ली. त्या खातीर मुंबय, वसई, कोंकण, गोंय, उल्लाळ, मंगळूर, कलिकत, कोचीन भागांत तांणी तळ ठोकून वसाहती स्थापिल्ल्यो. तांचें नौदल देशांत इतरांच्या तुळेन अत्याधुनिक आशिल्लें, वसाहतींची सुरक्षा करपा खातीर सैनिक बळ उणें आशिल्ल्यान देशाचे भितरले भाग पादाक्रांत करपाची तांची मनशा नाशिल्ली.
मुंबय 1534 ते 1661 मेरेन पुर्तुगेजांच्या ताब्यांत आशिल्ली. थंय तांणी धर्मांतरां केल्लीं. 1661 वर्सा पुर्तुगेज राजकन्या कॅथेरिन द ब्रागांजा हिचें काजार ब्रिटीश राजपुत्र चार्ल्स- 2 वांगडा जालें तेन्ना तांणी मुंबय ब्रिटीशांक हुंड्याच्या (दोत) रूपान दिली. मुंबय सवायशें वर्सा तांचे सुवादीन आसतना खंयच्याच हिंदू राजान तांकां धांवडावपाचो यत्न केलोना, तशेंच हुंडो म्हूण मुंबय दिली तेन्नाय आक्षेप कित्याक घेतलो ना आनी ती झोमून घेवपाचो यत्न कित्याक केलो ना, हाचेंय अजाप दिसता.
नेहरून पुर्तुगेजांक धांवडावन घालचे आदी तांकां भारतात उल्लाळची राणी अबक्क चौटा हिणें शेळो घाम काडिल्लो, असो इतिहास आसा. उडपी लागींच्या उल्लाळ बंदराचेर ताबो मेळोवपा खातीर वर्स 1525 ते 1570 मेरेन पांचदां पुर्तुगेजांनी केल्ल्या हल्ल्यांत राणी अब्बक चौटा हिणें तांकां पांचदां हारायिल्ले. तिणें तांच्यो नौदळाच्यो बोटी लासून उडयिल्ल्यो आनी तांचो जनरल जुआंव पिशोताक मारून उडयिल्लो. पुर्तुगेजांनी खंडणीची मागणी केल्ली तेन्ना तिने “तुमी खंडणी मागपाक चुकीच्या जाग्यार आयल्यात” अशे ठणकायिल्लें. पुर्तुगेजांनी तिच्या आदल्या घोवाक फितूर करून तिका अटक करून बंदखणीत घाल्ली. थंय सुटकेच्या प्रयत्नांत झुजतना तिका वीरमरण आयिल्लें. राणयेन तांकां पांचदां हारावन धांवडायिल्ले. देशांतल्या इतर खंयच्याच हिंदू राजांक तें जमलें ना.
इतिहासांत दोन दुस्मान देशांत जें कितें घडलां तें वास्तव बदलना, पूण काळा नुसार वर्तमानांत संबंद, संदर्भ बदलपाक शकतात. अमेरिकेन हिरोशिमा, नागासकीचेर बाँब उडोवन दोन लाख जपानी मारले, हो इतिहास, पूण आयज जपान अमेरिकेचो लागींचो इश्ट आसा. रशियेचो काल मेरेनचो दुस्मान अमेरिका आतां तांचो इश्ट जावपाचे वाटेर आसा. पाकिस्तानी अत्याचारांतल्यान मुक्तता दिवन भारतान बांगलादेश स्थापपाक मजत केल्ली, मात आयज आमका कुशीन काडून बांगला देश पाकिस्तानाक लागीं करता. इतिहासांत जांचेर अत्याचार जाले तांचे वारस त्या अत्याचाऱ्यांक संत मानपाक शकतात. गोंयांत जांचें धर्मांतर केल्लें तांचे वारस भारतीय नागरिकता सोडून पुर्तुगेज नागरिकता अभिमानान स्विकारून देश सोडपाक शकतात. तशेंच 1961 वर्सा नेहरून सेना धाडून 30 वरां भितर गोंय मुक्त केलें हो इतिहास कोणूच न्हयकारपाक शकनात, पूण गोंय मुक्त केल्ले खातीर तांकां स्रय दित गोंयांत तांचे पुतळे बांदिल्ले दिसनात. स्रय भलतेच खावन गेले. पुर्तुगेजांची निशाणी मिटोवपाची भाशा उलोवपी संस्कारी, राज्याच्या पर्यटनाक चालना दिवपा खातीर कार्नावालाच्या माचयेरूय दिसपाक शकतात. तेन्ना काळा नुसार इतिहासा कडेन पळोवपाची नजर बदलता. वाद घालून उपेग ना.
खरें तर सद्या गोंयकारांनी पुर्तुगेज इतिहासाचो वाद कुशीक दवरून घरांत घुसून धमकी दिवपी, बनावट दस्तावेज वापरून जागे बळकावपी, बुलडोझर वापरून घरां उडोवन कुटुंबांक घरा भायर काडपी, मुद्दाम गाडी आंगार चडोवन मारून उडोवपी परप्रांतियांच्या– नव्या पुर्तुगेज मानसिकतेच्या- विरोधांत एकठांय जावपाचो वेळ आयला.

दीपक लाड
पर्वरी