भांगरभूंय | प्रतिनिधी
हालींच पेपराचेर एक खबर आयिल्ली. साळावले धरणा लागसार आशिल्ल्या एका गांवांतले उदकाचे नळ, ह्या वर्सा इतलो पावस पडून लेगीत सुके जाल्यात आनी लोक उदका खातीर वणवणटात म्हण. आमगेल्या शांतेबाबान ती गजाल वाचली आनी म्हाका म्हणूंक लागलो “ही खबर वाचल्या तुंवें?” हांवें म्हळें “हय”. शांतेबाबान मुखार म्हळें “कांय न्ही रे ‘पिक थंय भिक’!”.
“म्हणजे?”- हांव.
“पळय! हें साळावली धरण सगळ्या दक्षीण गोंयांत उदका पुरवण करता. पूण ज्या गांवांत हें धरण आसा थंयचे लोक उदका खातीर वणवणटात”. हांव शांतेबाबालें उलोवणे आयकतच उल्लों. कितली सोबीत कोंकणी म्हण ताणें वापरिल्ली! ‘पिक थंय भिक’ ह्या तीन उतरांनीं ताणें सगळी परिस्थिती म्हज्या मुखार दवरली. आमचें गोंयकारांचेंच पळयात. गोंयांत नुस्त्याचें खूप पिक येता. पूण बरें बरें नुस्तें पर्यटकां खातीर हॉटेलांनी वता आनी गोंयकारांच्या तोंडांत मात करबट! ‘पिक थंय भिक’ आनी कितें?
आतां आमच्या गोंयांत पळयात. वर्सां संकीनी लाखांनी पर्यटक गोंय पळोवपाक येतात. गोंय पळोवन धादोशी जावन वतात. पूण आमच्या मदल्या कितलेश्या गोंयकारांनीं आमचें सगळे गोंय सोडात, गोंयचीं म्हत्वाचीं पर्यटण थळां तरी पळयल्यांत ? पावसांत कितल्याशा गोंयकारांनी गोंयांतले घसघशे पळयल्यात? ‘पिक थंय भिक’ नाजाल्यार कितें?
स. गोपाळकृष्ण भोबे हाणीं गोंयच्या नुस्त्याचेर ‘मासे आणि मी’ हें मराठींतल्यान १९६६ वर्सा एक सोबीत पुस्तक उजवाडायलां. ह्या पुस्तकांतल्या ‘रांपण’ ह्या लेखांत ते एकेकडेन बरयतात ‘साळगांव, पर्रा गांवचे लोक फ़िरग्यांची शिरवीस क़रून गब्बर जावन रेफ़ोर्माद जाल्ले. रुपयाचो शेंवटो ते देड रुपयाक घेतात. त्याखातीर थंयच्यो नुस्तें विकपी बेन्नी (नुस्तें विकपी बायलो) सांगता त्या मोलाक नुस्तें घेतात आनी आमच्या गांवचें पिक पुस्सून साळगांव, पर्रा घेवन वतात. आमी फ़कत ‘आं’ करून वाऱ्याच्या झोता भशेन धांवपी त्या बेन्न्यांक पळयत रावतात; ‘पिक त्या गांवांत भिक’ ही म्हण तोंडात पुटपुटत सुक्या नुस्त्याचें हुमण करपाची ओर्द घरकान्नीक दिंवन वताक तेळीत बसतात’
पुतकेपारी सांग
पुर्तुगेजांनीं गोंयचेर साडेचारशीं वर्सां राज्य केलें. ह्या साडेचारशीं वर्सांत कोंकणी भास, कोंकणी लोकवेद, कोंकणी संस्कृताय, कोंकणी खाण- जेवणां हांचेर पुर्तुगेज भास आनी पुर्तुगेज संस्कृताय हाचो खूब प्रभाव पडलो. गोंय सुटकेवेळार तर शिकिल्ल्या गोंयकांराच्या तोंडांतल्या कोंकणी भाशेंत साठ टक्यांवयर पुर्तुगेज उतरां आसतालीं. देखीक ‘भितरल्या क्वार्तांत ना जाल्यार कत्रेलांत ज्युदयेच्या बोल्सांत पुडीची बोत्ल आसा’. हांतूंतली चार पांच कोंकणी उतरां सोडल्यार बाकीचीं सगळीं पुर्तुगेज उतरां म्हणपाचें वाचप्यांच्या नदरेक येतलें. आमच्या दिसपट्टया जिणेंत कितलीशींच पुर्तुगेज उतरां घोळटात. जशेपरी कदेल, मेज, जनेल आदीं. पूण थोड्या पुर्तुगेज उतरांक आमच्या कोंकणी भाशेन आपलें आंगलें अश्या तरेन चडयलां की तीं मुळचीं पुर्तुगेज उतरां म्हणपाचें पुर्तुगेजांक लेगीत कळचें नां.
एकदां खंय कांय पाखले फोंणे वाठारांत एका कुळागरांत गेले. थंय तांणी धवीच मिरसांग पळयली. हरशीं मिरसांग ही पांचवी नाजाल्यार तांबडी. ही धवी मिरसांग पळयतगीर थोड्यांक खावपाची रूच आयली. ती तांका इतली तीख लागली की रागा भरशीं ताणी ‘पुत-के- पारीव’ (बाळंत जाल्ली शिंदळकी) अशी पुर्तुगेजींतल्यान सणसणीत गाळ मारली. त्या गाळीवेल्यान ह्या मिरसांगेकच ‘पुतकेपारी सांग’ हें नांव पडलें. ‘पुतकेपारी’ म्हणपाक कठीण जाल्यान कांय कडेन त्या मिरसांगेक ‘पुर्तुगाली मिरसांग’ म्हणटात.
हात सुटूं, कुल्ली वचूं
ही एक कोंकणींतली अर्थपुर्ण म्हण. तिचे फाटली काणी अशी: एका मनश्यान खंय कुल्ली धरपाक खडपाचे खांचींत हात घालो तो ज्युस्तच कुल्लेच्या दांग्यांत सांपडलो. कुल्ली हात कसोच सोडना. तेन्ना तो म्हणूंक लागलो कुल्ली मेळना जाल्यार जाता पूण हात सुटल्यार पुरो. जेन्ना आपल्या जिवार संकष्ट येता तेन्ना आस सोडची पडटा. मराठींतली ‘भीक नको पण कुत्रा आवर’ हीवूय ह्याच अर्थाची म्हण.
कमरभर उदकांत……
‘कमरभर उदकांत बूडून काष्टी सुकी’. तुमी तुमच्या दोळ्यां मुखार एक चित्र हाडात. एकटो काष्टी मारून कमरभर उदकांत देंवता आनी जेन्ना तो वयर येता तेन्ना ताची काष्टी सुकीच उरता. हांसपाची गजाल न्हय? ह्या म्हणींतलो विरोधाभास पळयात. कितें सांगपाचे आसा तें सामके तुमच्या मुखार प्रसंगाचें चित्रण करून सांगलां. सगळें करचें करुन आपूण तांतलो न्हयच अशें दाखयता तेन्ना ही म्हण मारतात. आयज तुमचे मुखार जें राजकारणी लोक करतात तें ‘कमरभर उदकांत बूडून काष्टी सुकी’ चोच प्रकार न्हय?
कोलो पडलो उशेलांत!
“आरे सदा! त्या अमक्या -अमक्या आमदाराक ‘त्या’ खात्याचें मंत्रिपद मेळ्ळें मरे!” हांवें सदाक म्हळें. सदा वयल्यावयर केन्नाच उलयना. ताका खंयच्याय घडणुकेचो घडणुकेचो अभ्यास आसता.
“हय जाणां हांव! त्याच खातीर ताणें सरकाराक तेंको दिला न्हय रे? आरे! ताका खूप वर्सां वळखतां हांव. आदीं सावन ताका ह्या खात्याचो सोस. सादो आमदार आशिल्लो तेन्ना लेगीत तो त्या खात्यांत नाक खुपशितालो. आतां तर तो त्या खात्याचो मंत्री! शेकीं कितें ‘कोलो पडलो उशेलांत’! आतां उबें, आडवें खा!
त्या राजकारणाचें सोडात! म्हाका सदान वापरिल्ली ‘कोलो पडलो उशेलांत’ ही म्हण मात खूप आवडली. म्हज्या मुखार एक कोलो उशेलांत गेला. ताच्या सगळ्या वटांनीं ताच्या आवडीचे उशीकांडे आसात आनी तो कोलो ते उशीकांडे मेळत तसो चाबडायता अशें कितेंशें चित्र म्हज्या दोळ्यां सामकार उबें रावलें.
आनीकूय अश्यो कांय काणयो फ़ुडल्या अंकांत.
सखाराम शेणवी बोरकार
9923306751
खिणाखिणाक ताज्यो घडणुको आनी तुमचे कडेन संबंदीत दरेक खबर मेळयात एका क्लिकाचेर! फेसबूक, ट्विटराचेर आमकां फॉलो करात आनी व्हाट्सएप सबस्क्रायब करपाक विसरूं नाकात.
