पावसाच्या विचारांनी मन ओलें-चिंब करपी खंड- काव्य ‘पावसा मीर्ग’

भांगरभूंय | प्रतिनिधी

पुराय मन आनी स्वास अंतस्कर्णांत घुस्मटूंक लागतात तेन्ना काव्य हो प्रकार तनामनाक शांतताय आनी थाकाय दिता. वेग-वेगळ्या अणभवांतल्यान मधूर उतरांनी, गोड शब्दांनी बरयतल्यांक प्रेरीत आनी प्रोत्साहीत करता.

साहित्याचे वेग-वेगळे प्रकार वाचतना बरेंच कितें शिकूंक मेळटा. खूब वर्सां आदीं सर्गेस्त पियो फेर्नांडीस हाचें ‘‘म्हज्या मोगा खातीर’ हें पुस्तक वाचून एक विचार आयिल्लो, ‘एकाच विशयाचेर पुस्तकभर कविता बरोवंक जातात?’ ताची जाप मेळिल्ली तसलीं पौराणीक पुस्तकां आसात म्हूण. आतां जितेंद्र आर. फडतेचें ‘पावसा मीर्ग’ हो कविता झेलो हातांत पडलो आनी खंड-काव्य साहित्य प्रकाराचें आनीक एक दर्शन घडलें. पावसाच्या वेग-वेगळ्या आंगाक धरून बरयिल्लें हें पुस्तक भद्रकाली प्रकाशनान उजवाडायलां आनी तें ऍड्स प्रिंटर्सान छापलां. ताचें कव्हर बरोवप्यान स्वता चित्रायलां आनी मोल 150 रुपया आसा.  92 पानांच्या ह्या पुस्तकाच्या कव्हराचे फाटले वटेन बरोवप्याची वळख आसा. ह्या खंड-काव्या खातीर जितेंद्र फडतेक परबीं.  

फाटभूंय

जितेंद्राच्या पावसाचीं वेग-वेगळीं रुपां नियाळटना म्हाका वसंत पुरुषोत्तम उर्फ व. पु. काळे हाचीं उतरां याद जालीं.  तो म्हणटा, “पावस अनेक जाग्यांचेर एकाच वेळार पडत आसलो तरी, प्रत्येकाचें भिजप वेगळें आसता.” वाचप्याक वेग-वेगळे तरेन आपल्या उतरांनी भिजोवंक जितेंद्रान हें पुस्तक निर्मिलां. आनीक एक म्हण्णी आसा, “जर जिवितांत कितें मेळोवंक जाय, जाल्यार वाट बदल, हावेस न्हय.” पावसाचो अनंत आस्वाद दिवंक कवीन हें पुस्तक रचलां. पावस कसो आसता हाचो आगळो अणभव दिवपाचो कवीचो हावेस. एकाच विशयाचेर एक साहित्यीक कितली पखड धरुंक शकता हाची जाणविकाय बरोवप्याक करून दिवपाचो कविचो स्पश्ट आवंडो आसा. 

पुस्तकाचो गाभो

‘पावसा मीर्ग’ कसो मन-भुलवणो जाला हें सिद्ध करचे खातीर ‘आमोरी’ कवितेंतलीं जितेंद्राची उतरां घेतां,

“आमोरेचो असोच एक सांजवेळ 

रुप्या वत आनी पावसाचो खेळ

थिंगा वानरां-माकडांचो मेळ

वत आनी पावस, माकडांचो सुमेळ”

असो पावस आनी सैम ह्या कवितां झेल्यांत आपालिपा खेळटना वाचूंक मेळटा. कवीन तरांतरांच्या पावसाचो, रुपांचो आनी नवलांचो अणभव दिला. पावसाक लागून मनशांचेर, गोरवांचेर, जनावरांचेर, सवण्यांचेर आनी आख्ख्या सैमाचेर घडपी तरांतरांचे परिणाम कवी सुंदर उतरांनी चित्रायत वता.  पावसाचे सगळ्योच बाजू कवीन बारिकसाणीन नियाळ्ळ्यात आनी ते सुंदर तरेन सुटसुटीत शब्दांनी पर्गटायल्यात. उतरांचे मर्यादेंत रावून कवीचे खोल विचार वाचूंक मेळटात.   तिनसांजच्या वा फांतोडेच्या पावसाचें चित्र, पावसाक लागून उपरासतात ते अनेक प्रसंग कवी फावो त्याच उतरांनी दोळ्यां सामकार उबे करता. बऱ्याच कवितांनी रिधम सांबाळून कवितेंत आस्पाविल्ली सुंदरताय  सगळ्यांकूच आनंद दियत वता.

जितेंद्राच्यो कविता म्हणल्यार ताच्या काळजांत खोल घर करून आशिल्ले सैंमीक अणभव आसात. ह्या झेल्यांत पावस-सैंमाचें काव्य-शिल्पूच घडयल्ल्याचो आस्वाद मेळटा.  वाचप्याच्या भुरगेपणा वेले पावसाचे अणभव जितेंद्र जिते-जिवे करता.  पावस हो ताचो मूळ विशय जरी आसलो, तरीय पावसाच्यो भौरंगी बाजू ताणें आमचे मुखार दवरल्यात.  

ताच्या काव्याची शिरशिरी फकत वादळ आनी वाऱ्या पुरतीच न्हय, तर ती वास्तविकतेची खरसाण घेवन व्यक्त जाता.  खूब कडें सूख-दुख्खाक गंभीरतायेन झेलतना जितेंद्र सगळें विसरून कांय कवितांनी बरोच ‘रोमांटीक’ जाल्लो दिसून येता. ताच्या कवितांनी सुंदर सुरांची वळख जाता, कवितांनी ‘स्वराभास’ भाव-भावनांचो खेळ वाचूंक मेळटा. देखुनूच हो  ‘पावसा मीर्ग’ खुबूच सूख-दिणो आनी रुचीक जाला.

कवितेंतली भास

जितेंद्राचे कवितेंतल्यान पेडणेचे भाशेचो वास आनी सुगंध येता.  हें ताचे शैलीचें खाशेलेपण.  कवीन ह्या झेल्यांत विचारांचो कसलोच घुस्पागोंदळ केल्लो दिसना.  ताणें जें कितें उतरांनी रंगयलां, तें आमी सगळ्यांनी खूब पावटीं अणभविल्लें आसा, भिरांकूळ रूप घेवन भंयाण सूर घेवन आयिल्ल्या पावसाचें वर्णन वाचूंक मेळटा. तांतूंत सूर आनी आवाज, भाव-भावनांचो खेळ, कविची तडफदार नदर, सैम नियाळणी आनी पेरोवणी तसोच पावसाचो सुवास वाचूंक मेळटा. देखून ह्या पुस्तकांतल्यो चडश्यो कविता वाचतना खूब आनंद मेळटा आनी मनाचे ओलसाणीन भरपूर समाधान जाता.

प्रस्तावनेंतले उत्फर्के

पुस्तकाक प्रस्तावना बरयल्लो ज्येश्ठ साहित्यीक पंढरीनाथ डी. लोटलीकार म्हणटा, “कवी जितेंद्र फडतेन ‘पावसा मीर्ग’ हाचें इल्लें उदक बुडकुल्यांत भरून दवरपा खातीर म्हाका सांगलें; ‘….तुज्याच उतरांनी हो प्रस्तावनेचो बुडकुलो भरून दी….’  ते प्रमाणें जितेंद्राचें उतर राखूंक, तशेंच कवितेच्या मळार ताची उमेद वाडीक लागची ह्या हेतून हांवें प्रयत्न केला… पूण तुमी भिजून ओलीं-चींब जातलीं जाल्यार इल्ल्याश्या बुडकुल्यांतलें उदक पावचें ना.  ते पासत उदकाचें व्हडलें पिंप वो ड्रम जाय.  हो काव्यझेलो म्हळ्यार विचार, अणभव आनी सुंदरतायेच्या उदकान ओले-चींब भिजचो जसो कितें एक खोल ड्रम जावन आसा अशें तुमकां जाणवतलें.”

कवीच्या मनांतलें

कवी जितेंद्र आर. फडते आपलें मनोगत व्यक्त करतना म्हणटा, “साबार चिंतनां केन्ना-केन्ना मनशाच्या मेंदवांत गोंदळाचीं धुमशेणां घालतात.  तेच भशेन बऱ्या विचारवंताक वेग-वेगळ्यो विचार-शक्ती पुराय विरार करतात.  तरांतरांच्या अणभवांनी मन अस्वस्थ करून सोडटात.  पुराय मन आनी स्वास अंतस्कर्णांत घुस्मटूंक लागतात तेन्ना काव्य हो प्रकार तनामनाक शांतताय आनी थाकाय दिता. वेग-वेगळ्या अणभवांतल्यान मधूर उतरांनी, गोड शब्दांनी बरयतल्यांक प्रेरीत आनी प्रोत्साहीत करता.  अतिप्रसंगाक दारूण रूप धारण करतल्यांक काव्य साधनेंतल्यान त्या वेळार रक्षक जावन स्वता राखण करता.”

खाशेलेपण

जितेंद्राच्यो कविता छंदबद्द पद्दतीच्यो म्हणच्यो पडटल्यो.  ताच्या चडशा कवितांनी दोन ओळींचो वो चार ओळींचे परिच्छेद पळेंवंक मेळटात.  अशें करतना ताणें यमकाकूय दिशा दिल्ली आसा.  एकशें चोवीसांतल्या चौद्याहत्तर कवितांचेर चड भर दिवन पावसाचें रूप मात्शें इस्कुटावन सांगलां जाल्यार उरिल्ल्या 40- 41 कवितांनी ताणें चार ते स ओळीं भितर काव्याच्या नव-रसांचो आस्वाद चितारला आनी कोंकणी कविता इतल्यो ल्हान आसुनूय वाचप्याक आकर्शीत करूंक शकतात हें दाखोवन दिलां.

सोंपयतना…

‘पावसा मीर्ग’ ह्या कवितां झेल्यांत ‘पावस’ हो एकूच विशय घेवन, पावसाच्यो कविता उग्तावन वेग-वेगळ्या तरांनी तांतूंत अभिरुची दवरून त्यो अभिव्यक्त करचो जितेंद्रान यशस्वी यत्न केला.  तांतूंत पावसाचीं विवीध रुपां, विवीध खेळी आनी मस्ती घालून वाचप्याच्या मनाक संतोशाची ओलसाण दिवपाचोय यत्न केला. कवितेचेर ताचो बरोच अभ्यास आशिल्ल्याची खात्री जाता.  म्हणून जितेंद्रान कविता विशयांत अदीक भर घालची आनी कोंकणी कविता उंचायेर व्हरची अशी ताका विनंती आसा. तो एक कलाकार आशिल्ल्यान, कसब आनी कल्पकताय ताचे कडेन आसाच, देखून ताचें उरिल्लें साहित्य ताणें बेगोबेग सरस्पती दालनांत हाडचें असो आवंडो बाळगून फुडाराक ताका सगळें यश आवंडेतां.

– विन्सी क्वाद्रूस, 

९८२२५८७४९८