पावसाच्या तालारबाय म्हजें नाचलें

भांगरभूंय | प्रतिनिधी

पावसाच्या तालार बाय म्हजें नाचलें. ..श्रीधर कामत हांणीं या गितांत भुरग्यांचें पावसांत भान विसरून नाचप अक्षरशा चित्रीत केल्लें. भिरीभिरी पावसांत बाय नाचता आनी ताका कुल्यार एक थापट फुलोवन भितर हाडपाचें सोडून, बापूय ताका तोखेता ! हें चित्र मोठे ओड लावपी.
गोंयच्या उटंगाराच्या पावसांत राजांगण आनी भायलें आंगण हीं जातात दोन तळीं. पोन्ने कादेन पिंजून ताच्यो कागदा व्हडीं करून त्या उदकांत सोडप, पूण दुसऱ्याच खिणांत त्यो उदकांत भिजून वचप हो नस्तो उद्योग करचे परस हुशार भुरगीं, जाण्टीं येवचे पयलीं उदकांत नाचून घेवपाक चड वतात. थंड थंड पावसा उदक आनी ताचो तांच्या पावलांक जावपी स्पर्श. जणू काय झेल पडला, पावसाच्यो चकचकीत धारो झेलापरस खंयच उण्यो नात. आमकां हांगां खंय झेल पळोवंक मेळटा? अशें दिसता, ह्या धबधब पडपी घोग्यापोंदा ल्हवूच वचून उबें रावचें. मम्मा किंळच्यो मारतली. मारू. म्हाका एकदा तरी तिचो दोळो चुकोवन घोगो माथ्यार घेवूंक जाय…
पावसांत नाचूंक सोडल्यार सगळीं भुरगीं खुशाल. “नाच रे मोरा आंब्याच्या वनात“ या गितांत तुझी- माझी जोडी जमली रे म्हणपी भुरगें मोराचें इश्ट जाता. दोगांकूय पावस आवडटा. मोर आनंदान मोरपिसां हालोवन हालोवन थरथरावन तांचो पिसारो फुलयता. भुरगें म्हणटा म्हाकाय पावसांत इंद्रधोणूच्या आर्कापोंदा, कमानीपोंदा नाच करूंक जाय. काळ्याकाळ्या कापसावरी पावशी कुपां, कुपां कडेन झगडी करपी वारो, आनी ताळी दिवपी वीज कोण्णाची पर्वा ना. आमी दोगाय नाचया.
फामाद कवियत्री माया खरंगटेन तर, “यो पावसा मात्सो, तुका दिता हांव पयसो; म्हजो पयसो धाकटो पूण ना रे तो खोटो” अशें पावसाक आश्वासन दिवपी कवन रचून सासणाची नोंद केल्या. मराठीतलें “पाऊस गीतांत’’ पैसा झाला खोटा पाऊस आला मोठा.. आनी मागीर, सर आली धावून आणि मडके गेले वाहून अशी भुरग्यांक ओऽऽ करून हांसपाची संद दिल्या ती सगलीं भुरगीं मोठ्यान म्हणटात.
“पयसो” आनी “पावस’’ या दोनूय उतरांतलें साम्य घडये भुरग्यांक भावता आसत. देखून कविक या दोनूय उतरांचो संगम करून बालगितां स्फुरतात.
“पड रे पावसा पड, घसघशांनीं पड’’ या कवितेंत आमी गोंयकार दिसपट्टे उलयतात तीं उतरां येतात. म्हणून ती आमकां तोंडपाठ जाता. बायल आनी भुरग्यांक सतावपी नळ्या-खळ्यातलो कोयर व्हावन पयस कर अशी आोर्द भुरगीं पावसाक सोडटात. “पावसा, फुडल्या दारा आनी फाटल्या दारा उदक-उदक कर. दोनूय कडेन पड’’ अशे तो सांगता तेन्ना मुमुरखेंच हासूंक येता. कारण श्रावणांतल्या पावसाक अशीच आपालिपा करपाची आवड आसता. घराच्या फुडल्यान पावस शिरशिरता म्हूण रस्तो ओलो, तुळस ओली पूण फाटले वटेचान पावस नाशिल्ल्यान कावाथो मात सुकोच!
हेच कवितेंत फुडे भुरगीं इतली पावसा फाटल्यान पिसावतात की, ताका बुराक मेळत जाल्यार घरांत भितर लेगीत सर अशी घरातल्या जाणट्यांची परवानगीं घेनासतनाच सांगून सोडटात. भुरग्यांचें निर्व्याज मन या साद्या उतरांनी प्रतिबिंबीत करपाची तांक या कवितेंत वळीवळींनीं दिसता. सगल्या पावसगितांनी आनी कवितांनी कुपां, बिजूल (वीज), ढगांचो कडकडाट आनी गडगडाट हांचे वर्णन केलां. सगळ्यात पावसगितांनी आनी चड काळजाक लागीं वर्षा रूतू – मिर्ग लागलो की काळजाक सूऽ.
आमी शेतकामती, म्हणूनच तर आमच्या बालगितांनीं आमी पावसाक यो अशें आवाहन करतात. आमकां भायर खेळूंक जाय अशी सबब फुड्यांत हाडून पावसाक वच अशें आमचीं बायबाबू सांगिनात. कितलोय पडलो तरी पावसाचेर उबगनात अशें संस्कार जाण्टीं भुरग्यांचेर करतात. भुरग्यांक तीं शेत रोयतात त्या सुवातेर घेवन वतात. माथ्यार खोळ घेवन, फाट बागोवन, हांसत्या तोंडांन शेतांत भात रोयतात ते शेतकामती दादले आनी बायलो दाखयतात. आमी मुळचें कृषीप्रधान हें दाखोवपाचो यत्न करतात. भुरगींय दोळे विस्कारून थंड, प्रसन्न शेतावारें आपल्या फुफुसांनीं भरतात. पोपटी कोराचें शेत दोळ्यांनी भरून घेतात आनी घरा परततात. शेताच्या मेरेर रोयिल्लो गच्च विलूद तर तांका कोम्या शेकरें कशें दिसता..
आताचो पावस भुरग्यांक खोशी वाट्टाच, तो तर पावसाचो धर्मूच. तेचबरोबर, भुरग्यांक पावस कसो पडटा ते विज्ञान शिकयता. तांकां बालगितांतल्यांन, काणयांतल्यान बाष्पीभवन (Evaporation) तशेंच पावसाचें चक्र (रेन सायकल) हाचेविशीं म्हायती दिल्या. म्हणून आता गडगड मारलो जाल्यार भुरगें तो आवाज विशिश्ट अशा वा-याच्या परीणामांक लागून अशें सांगता. बिजूल लक्क जाली जाल्यार, प्रकाश आवाजा परस वेगान प्रवास करता, हें तो दोळे मोटे करून सांगता.
उटंगाराचो पावस येता तेन्ना “अग्गबाई, ढग्गबाई” या बालगिता बरोबरूच दर्या, तळीं, न्हंयो, बांयों, झेल – हांचे उदक, बाष्पीभवनाक लागून वयर वता. फुडे तांचीं कुपां (ढग) तयार जातात. वारें, तापमान आनी उदक हांचे समीकरणान पावस पडटा.. या गिन्यानाची साखळ ताचे तकलेंत घोळटा.
सैमा कडेन खऱ्या अर्थान नातें जोडूंक सुरवात जाता. पूण खंयूय उदकाचें कोण पळयतकूच भुरग्यांची पावलां शिवशिवतात. कोणांत भितर पांय बुडोवन उडक्यो मारप आनी “मडीऽ पडल्स” करत रावप ही तांची मज्जा. जाण्टी मागीर हाताक धरून तांकां भायर ओडपाचो निश्फळ यत्न करतात ते वेगळे.

स्मिता तिंबले