पहलगामा उपरांत सायबर वॉरफेर

भांगरभूंय | प्रतिनिधी

फाटले जायतो तेंप एक्साचेर पाकीस्तानांत बंदी आशिल्ली पूण जे दिसा ऑपरेशन सिंदूर खाला हल्लो केलो, तेदेवेळारच पाकिस्तानान एक्सावेली बंदी काडली हाचे फाटलें कारण म्हणल्यार सायबर वॉरफेरच.

22 एप्रील 2025  हो भारतीयां खातीर एक काळो दीस. ह्या दिसा पहलगामांत बैसरन देंगणांत 26 निश्पाप भारतीय पर्यटकांची पाकिस्तानी आकांतवाद्यानीं गुळयो घालून निघृण हत्त्या केली. ह्या हल्ल्यांत मरण आयिल्ले कोणाचे घरकार, कोणाचे बापूय तर कोणाचे पूत आशिल्ले. भारत देशांतल्या अस्तुऱ्यांचे कुकूम पुसपी ह्या आकांतवाद्यांक ना नपयत करपा खातीर भारत सरकारान पावल उबारलें आनी पहलगामांत जाल्ल्या हल्ल्या खातीर जाप दिवपाक 6 आनी 7 मे 2025 चे मध्यान रातीं   ऑपरेशन सिंदूर ह्या नांवान प्रतिकारात्मक लश्करी कारवाय सुरू केली आनी तांच्या णव मुखेल आकांतवादी थळांचेर प्रिसिजन मिसायलान हल्लो करून तीं काबार केलीं.

ह्या हल्ल्यांत भारतान सशक्त लश्करी दळ, वायूदळ आनी नौदळ आघाडीचो वापर केलोच, पूण ते भायर दोनूय देशांनी नवे युगांतलें नवें शस्त्र वापरलें तें म्हणल्यार सायबर वॉरफेर. आर्विल्लें झूज आतां फकत जमनीचेर, मळबांत आनी दर्यापुरतें मर्यादीत ना, तर तातूंत आतां डिजिटल डोमेनाचो आस्पाव जाता जंय कथनां म्हणल्यार नेरेटीव, सिस्टम  आनी विस्वास हीं शस्त्रां म्हूण वापरूंक येतात हें वास्तव ह्या संघर्शांतल्यान उजवाडाक आयलें.

फाटले जायतो तेंप एक्साचेर पाकीस्तानांत बंदी आशिल्ली पूण जे दिसा ऑपरेशन सिंदूर खाला हल्लो केलो, तेदेवेळारच पाकिस्तानान एक्सावेली बंदी काडली हाचे फाटलें कारण म्हणल्यार सायबर वॉरफेरच. दोनूय राश्ट्रांनी सायबर हल्लो, म्हायती पसरावपाची मोहीम आनी सायकोलोजिकल ऑपरेशन्स (सायोप्स) ह्यो म्हायती झुजाच्यो रणनिती वापरल्यो, जे वरवी लोकांची मतां, राश्ट्रीय मनोबल आनी आंतरराश्ट्रीय धारणा हांचेर खोलायेन परिणाम जालो. सायबर वॉरफेरांत कित्याचो कसो वापर जाता आनी हे फावट भारत-पाक संघर्शांत तो कशे तरेन जालो हाचे विशीं मातशें खोलायेन पळोवया.

समाजीक माध्यमांचो वापर –

1. अधिकृत कथनांचो नेटान प्रसार करप – भारत आनी पाकिस्तान ह्या दोनूय देशांनी समाजीक माध्यमांचो उपेग करून कार्यावळींची अधिकृत आवृत्ती प्रसारीत केली. भारतीय वायुसेनेन “इंडियन एअर फॉर्स- रिस्पॉन्ड विथ रिजोल्व ऑल्वेज”नांवाचो एक व्हिडियो जारी केलो, जातूंतल्यान आपले सुक्ष्म प्रहार (प्रिसीजन स्ट्राईक) आनी प्रगत क्षमता दाखयली. ट्विटर, युट्युब आनी इंस्टाग्रामाचेर व्हड प्रमाणांत शेअर केल्ल्या ह्या व्हिडियोचो हेत भौशीक मनोबल वाडोवप आनी राष्ट्रीय बळगें दाखोवपाचो आशिल्लो.

हाचेर पाकिस्तानी लश्करी आनी सरकारी अधिकाऱ्यांनी भारताच्या दाव्याचेर वाद घालून आपली प्रतिकथा मांडून आपले स्वताचें निवेदन आनी व्हिज्युअल सादर केलें. समाजीक माध्यम हें धारणा झुंजाचें मैदान जालें जंय दोनूय वटेन डिजिटल वर्चस्व गाजोवपाचो यत्न जालो.

2. चुकीची म्हायती आनी बनावट आशय- 

कथीतपणान फट उलोवपांत फिशाल आशिल्ल्या पाकिस्तानाच्या समाजीक माध्यमांतल्यान असंख्य बनावट व्हिडियो, मॅन्युप्युलेटेड फोटो आनी ॲडिट केल्लीं क्लिपां हांचो फेसबूक, एक्स, व्हॉट्सएप ह्या प्लॅटफॉर्मांचेर हुंवार आयलो. आपल्या वायुसेनेन भारतीय जेट विमान उडयले अशें दाखोवपी एक फटीचो व्हिडियो पाकिस्तानान व्हायरल केलो. उपरांत तो व्हीडीओ फेक आसून, तें व्हीडीओ गेम ‘आर्मा 3’ चें एक क्लिप म्हणून समजलें. झुंज जिखपांत आपलो देश कसो फुडें आसा अशें दाखोवपा खातीर दुस्मान देशान समाजीक माध्यमांचेर चुकीची आनी फटीची म्हायती दिवपी सामुग्री तयार केली, तणाव वाडोवपा खातीर कांय सामुग्री तर परकी स्त्रोतांतल्यान लेगीत तयार जाल्ली. डिजिटल क्षेत्रांतल्या “झुंजाच्या धुक्यान” सत्य आनी प्रचार हांचे मदली रेखा धूसर केली. समाजीक माध्यमां वापरप्यां मदीं  गोंदळ आनी भंय कसो वाडोवंक शकता हाचेर ताणीं भर दिलो.

पूण दुसरे वटेन भारतांतल्या (आनी हेर देशांतल्या लेगीत) तथ्य तपासपी लोकांनी (फॅक्ट चेकर्स) बरेच कश्ट घेवन सत आनी फट व्हिडीओ वळखून, जायतें फट कंटेट उक्ताडार हाडलें.  

3. प्रभाव कार्यावळी (इंफ्लुएन्स ऑपरेशन्स) आनी परकी हस्तक्षेप- 

दोनूय देशांनी समाजीक माध्यमावेल्या परकी इंफ्लुएन्सरांचो वापर करून भारत विरोधी वा पाकिस्तान विरोधी भावनांचो प्रचार केलो. देखीक अमेरिकेंतलो नामनेचो इंफ्लुएन्सर  जॅक्सन हिंकले हाणें  भारता आड परकी पुरस्कृत केल्ल्या चुकीच्या म्हायतींत वांटो घेतिल्ल्याची म्हायती मेळ्ळी. ह्या प्रभाव मोहिमांनी आपल्या फायद्या खातीर जागतीक प्रेक्षकांक लक्ष्य करून, आंतरराश्ट्रीय नेरेटीवाक आकार दिवपाचो यत्न केल्लो. आपल्याक सहानुभूती मेळोवपाच्या हेतान, पाकिस्तानाक “भारतीय आक्रमकतेचो बळी” म्हूण दाखोवपाचो तांच्या समाजीक माध्यमांनी जायतो यत्न केलो.

भारत सरकाराची डिजिटल रणनिती

1. डिजिटल वॉर रूम स्थापन करप: भारत सरकारान वेंचणुकेच्या वेळार आशिल्ल्या सोशल मिडिया सेलाचें रुपांतर 24/7 वॉर रूमांत केलें. ऑनलायन सामुग्रीचेर नियंत्रण दवरप, टेक डावन ऑर्डर जारी करप, आनी चुकीची म्हायती पातळपाचेर आळाबंदा हाडपा खातीर सोशल मिडिया प्लॅटफॉर्मां कडेन समन्वय करपाचें काम ह्या युनिटाक दिल्लें.

2. मेलिशियस अकावंट ब्लॉक करप: पाकिस्तान सरकारान आनी लश्करान पसरायिल्ली चुकीची म्हायती खोडून काडपाक भारतीय सायबर अधिकाऱ्यानीं जायते डिजिटल प्रतिकार उपाय चालीक लायले, तातूंत सुमार 8,000 फेक सोशल मिडिया खातीं बंद उडयलीं , जातूंतलीं 90% पाकिस्तानांतलीं आशिल्लीं. संघर्शाच्या काळांत फट नेरेटिवाचो प्रसार, प्रचार आडावप आनी म्हायतीची एकात्मता म्हणल्यार इन्फोर्मेशन इंटेग्रीटी तिगोवन दवरप हो हे कृतीचो हेत आशिल्लो.

3.सायबर हल्ले आडावप: भारतांतल्या सायबर सुरक्षा एजन्सीनी 7 मे ते 10 मे ह्या काळांत 15 लाखां वयर सायबर हल्ल्याचे यत्न जाल्ल्याची म्हायती दिल्या, तातूंतले चडशे एपीटी36 सारकिल्ल्या पाकिस्तानी संबंदीत गटांतल्यान मेळ्ळ्यात. ह्या हल्ल्यांचें लक्ष्य आशिल्लें सरकारी संकेतथळां ,संरक्षण वेवस्था,डिजिटल पेमेन्ट इन्फ्रास्ट्रक्चर ,भौशीक उपयुक्तताय आनी येरादारी वेवस्था. पंदरा लाख हल्ल्यांतले फकत सुमार150 हल्ले यशस्वी जाल्ल्यान तात्पुरतो व्यत्यय आनी डेटा उल्लंघन जाल्याची म्हायती भारतीय सायबर सुरक्षा एजन्सीनी दिल्या.

4. सायबर गुप्तचर आनी डेटा चोरी आडावप :

पाकिस्तानी एपीटी गटांनी संवेदनशील भारतीय संरक्षण प्रणालींत घुसपा खातीर आनी गुप्त म्हायती काडपाक  अत्याधुनीक क्रिमसन आरएटी (रिमोट एक्सेस ट्रोजन) सारकिलो मालवेयर वापरलो. सीईआरटी-इन  आनी एनसीआयआयपीसी ह्या भारतीय सायबर सुरक्षा एजन्सीनी तो सोदून काडून ताचेर प्रतिकारात्मक उपाय केले आनी सरकारी खात्यांतल्यान डिजिटल संरक्षण वाडोवपा खातीर सल्लो जारी केलो.

5.  भौशीक सेवांनी व्यत्यय हाडपी कारवायांक आळो घालप – मिजोरम भौशीक सेवा आयोगाचें संकेतथळ, पाकिस्तानी हॅकर्सांनी हॅक करून ताचेर  पाकिस्तान-समर्थक घोशणां घाल्यो. हेर जायत्या राज्य आनी थळाव्या सरकाराच्या संकेतथळांचेर डीडीओएस् (म्हणल्यार डिनायल ऑफ सर्वीस)हल्ले जाले, जाका लागून तांची सेवा तात्पुरती बंद जाली. भारतीय सुरक्षा एजन्सीनी रोकडीच कारवाय करून हें लुकसाण उणें करून चडशीं यंत्रणां वरां भितर परतून सुरू केलीं.

भौशीक धारणा आनी राश्ट्रीय सुरक्षा हांचेर परिणाम

समाजीक माध्यमांचेर प्रचार आनी सायबर हल्लो ह्या दोनूय गजालींच्या एकठांय परिणामाक लागून मानसीक झुजाचें नवें रूप निर्माण जालें. भारत लश्करी नदरेन पाकिस्तानाक पुरून उरलो पूण इन्फोरमेशन स्पेस सर्तीचो वाठार जालो. पाकिस्तानाचो सगळो भौस एकठांय जावन सायबर वॉरांत सामील जालो. 

पाकिस्तानान सोशल मिडियाचो वापर देशांतर्गत नागरिकांचें  मनोबल वाडोवपाचो आनी लश्करी सैन्याक आदार दिवपाच्या हेतान सायकोलोजिकल ऑपरेशन्स मेरेन पावलो. भारतीय हल्ल्याआड यशस्वी संरक्षणाचे चित्रण करून पाकिस्तानी लश्करान आपल्या नागरिकां मदीं राश्ट्रीय एकचार आनी कायदा सुवेवस्था घट करपाचो यत्न केलो, तशेंच अंतरराश्ट्रीय पातळेचेर आपलें “आपली कांयच चूक नासतना आपूण भारतीय आक्रमकतेचो कसो बळी थारता”हें नेरेटीव पावोवपाचें कामय नेटान केलें

भारतांत मात हें जाय तितलें येसस्वी पणान घडूंक शकलें ना.  राजकीय हेवेदावे, मोदी-द्वेश,आपलें फॅन फोलोवींग उणे जावचें न्ही असल्या जायत्या कारणा खातीर जावंक जाय तितले इंफ्लुएन्सर तातूंत वांटेकार जाले नात. देशभक्ती दाखोवपाची एक संद जायते समाजीक माध्यमांतल्या इंफ्लुएनसरानी वगडायली.  

नागरीक समाजीक माध्यमाचेर फकत युजर न्हय तर म्हायती झुजांत वांटो घेवपी वॉरियर आशिल्ले जंय-कंटेट शेअरींग, प्रतिक्रिया दिवप आनी डिबेट करप असो सक्रिय सहभाग करून देशाचें ग्लोबल नेरेटीव सशक्त करताले. 

पहलगाम हल्ल्या खातीर पाकिस्तानाक जाप दिवपाक भारताच्या ऑपरेशन सिंदूर खाला केल्ल्या लश्करी कारवायेंत समाजीक माध्यमां आनी सायबर झुजाचें एकठांय येवन वांटेकार जावप हें एक  मैलाचो फातर थारलो. विज्ञान कथांच्या क्षेत्रांत आशिल्लें तें आतां वास्तव जालां-जंय झुजां फकत क्षेपणास्त्रां आनी बंदुकांनी न्हय तर कीबोर्ड आनी हॅशटॅगा वरवींय झुजतात.

आयचे ह्या तंत्रगिन्यानाच्या युगांत खंयच्याय देशाक फ्रंटलायनीचेर लडपी लश्करी तयारी जितली म्हत्वाची तितलीच  ह्या डिजिटल झुजाच्या क्षेत्रांतली तयारी म्हत्वाची.  खंयच्याय वाठारांतली शांतताय फकत शिमेचेर कितें चल्लां हाचेरच न्हय तर सायबर स्पेसांत सत्य, विस्वास आनी तंत्रगिन्यानाचो जापसालदारकेन वापर हांचेरय आदारून आसतली. ते खातीर एकमेकांमदले बारीक सारीक गजालींचेर जावपी मतभेद विसरून, भारतीयांनीं देशा खातीर एकठांय येवन सायबर स्पेसांत  अंतराश्ट्रीय पातळेचेर भारताचें बाजू ठासून सांगचेली गरज आसा.

– मंजुषा सिनाय तळावलीकार