पर्यावरण आनी सान-सानुलीं

भांगरभूंय | प्रतिनिधी

सकाळ सावन पावसाची टपटप सुरू जाली आनी मन खूब- खूब वर्सां फाटी धांवलें. तेन्ना आमी बापोल भयणींनीं मेळून बाग तयार करपाचें थारायलें. शेजा-यांगेर साकून रोपां मागून हाडिल्लीं. दशीण, आबोलीं, शब्दुली आनी सोनटक्को. तिगांनीय मेळून तीं झाडां रोयलीं. पावसाचें उदक वचपाक वाट केली. रोपा भोंवतणीं मातयेन आळें केलें. रोपां बागवताली म्हूण ल्हान बड्यो सोदून एका-एका रोपांक तेकून पुरल्यो. सुतलेचो घेवन रोपांच्या मदल्या भागांक आनी बडयांक अळंग असो बांदलो. आमची ही पिटकुली बाग बरी सोबीत दिसताली. दिसांतल्यान हजार फावटी तरी आमी तिचेर नदर मारताली. मदी, गायो रोपां ओरबाडपाच्या बेतान बागेक आफडूंक आयिल्यो. तांका आमी जिवाच्या आकांतान हामुडलें. आमच्या दोळ्यांनी तेन्ना पुटपुटीत दुकां उबी रावलीं. मागीर काकाली मजत घेवन कोण्या बड्यो, कामी बी लावन आडो तयार केलो. आता आमकां रोपां पळोवपाक तांच्या म्हऱ्यांत वचून पळोवचे पडटालें!
आवयन (माई) म्हाका शब्दुलेच्यो बियो काडून दवरपाक शिकयलें. रोजांच्यो बियो तिणें सुकोवन दवरल्यो. मागीर, बियांतल्यान रोपां कशी किल्लून वयर येतात तीं पळयलीं. ती स्वता मुगांक कोम काडपाक फिशाल आशिल्ली. पांच दिसांचे, स दिसांचे कोम सालादान घालून खातकूच गोड लागताले. चवथी वेळार- नाशणें किल्लावन शेतशें करून दिता, गणपती म्ह-यांत देखावो करात अशें ती आमकां सांगताली.
ल्हवू-ल्हवू सैमा कडेन इश्टागत वाडत गेली. गोंयचें दोंगर, तांबडीगुज्ज माती, गिमांत गच्च फुलपी गुलमोहर, कितलेशेच रंगांनीं फुलपी पेत्रोली फुलां आनी वा-यार धोलपी माड हे चित्र मनाक उत्साह आनी उमेद हाडूंक लागताले. गोंयच्या निसर्गाचेर खूब मोग केलो. भुरगेंपणातूच घराभोंवतणचो वाठार निवळ दवरपाचें भान आयलें. तें आमकां कोणेच शिकयले ना. आमी सगलीं भुरगीं एकठ्यांय जावन चौकेचें घर आनी आंगण नेमान निवळ करतालीं. चौक्यो धुतालीं. भायल्या आंगणांत पालो एकठ्यांय करून उजो घालतालीं.
एक फावट आमकां बँडमिंटन खेळपाक सुवात करची अशें मनांत आयलें. आमी सगल्यांनी मेळून आंगण “पेटलें” आनी शेणान सारयलें. कुशीनीं बड्यो रोमून मदी जाळी लेगीत बांदली. सगलीं पोटभर बॅडमिंटन खेळ्ळीं . म्हजो बाबा, जाका आमी भाऊ म्हणटालीं तो आमकां असल्या कार्यांत पुराय आदार करतालो. तेन्ना नळा उदक नाशिल्लें. बांयचे उदक राजवान काडचें पडटालें. म्हूण, आपशींच आमी भुरगीं उदक गरज नासतना वारय नाशिल्लीं. सामकें ल्हान भुरग्यांक बांयचें उदक काडू दिनाशिल्लीं. पूण भुरग्यांक उदक जतनायेन वापरपाची समज आसताली.
आता आमी विद्यार्थ्यांक पर्यावरण राखपाचे धडे दितात. रेड्युस (Reduce), रियुज (Reuse) आनी रीसायकल(Recycle) ह्या तत्वाचेर पर्यावरणाचो इबाड रोखचो म्हूण शिकयतात. आमकां जायत्यो वस्तु विकत्यो घेतना चार फावट विचार करचो पडटालो. “गरज ही शोधाची जननी असते” हे म्हणी प्रमाण आमचें आवय-बापूय काटकसरीचे सोद लायताले. तांतुतल्यान पर्यावरणाची राखण जाताली आनी काटकसरूय जाताली. देखीक, शाळेचें वर्स सोपतकूच कादेनाची कोरी पानां सवकासायेन पिंजून काडून, खिळ्यान तांकां बुराक करून, दाबण घेवन ती पानां सुतान शिवप आनी नवे कादेन तयार करप. ताका पोन्या कादेनाचो पुठ्ठो लेगीत वापरप.
ऊठसुठ बाजारांत वचून वस्तु हाडपाक जमनाशिल्ली. शिवाय वस्तु सांबाळून दवरपा कडेन कल आशिल्लो. मळबांत काळी पावशी कुपां एकठ्यांय जावपाक लागली काय आमी आदल्या वर्सा सांबाळून दवरिल्ली सत्री भायर काडटालीं. ती सत्री मागीर चौकेर पावळेपोंदा धरून फटफट आवाज आयकत धुंवप आनी वापरपाक लागप. तीच गजाल शाळेच्या बोटव्याची. वह्यो आनी पुस्तक वेगवेगळे माणून बोटव्यान दवरप. तांच्या दोशी वटेन दोन पुठ्ठे गच्च दवरप. अशी पुस्तकां बोटव्यान बरी उरताली. सगली जाणां शाळेची पुस्तकां आदल्या वर्साच्या भुरग्यांकडल्यान अर्दे किंमतीन विकती घेतालीं. म्हणूनूच जांवये नव्या पुस्तकाचो नवो वास घेवपाक खूब आवडटालो!
हे तरेन जगप जाल्यान आपशीच पर्यावरणाचे “रेड्युस आनी रीयुज’’ हें तंत्र साध्य जाताले. पुस्तकांचो बोटवो, शाईची पेनां, आपार, पेंन्सील, तोंक काडपाक ब्लेड, खोडरबर ह्यो वस्तू मोडसर वा सोपतासर वापरतालीं. गणवेसाचे दोन पार आसताले. उमळून, धव्या ब्लावजाक नीळ बी घालून चकचकीत दवरतालीं. नाल्लाच्यो कट्यो खास फेर्र मारपाकूच दवरिल्यो आसताल्यो. कट्यो पेटोवन, फेर्र तापोवप मागीर गणवेसाचेर उदक शिंपडावन चुर्र करून आवाज काडीत सगली शक्त काडून फेर्र मारतालीं. चड करून स्वातंत्र्य दिन, प्रजासत्ताक दिन आनी गोंय सुटके दिनाक हो उद्योग चलतालो.
सगल्यांत मोगाचे कॅनव्हास शूज! तांका धुवप आनी ते ओले आसतनाच तांचेर खडू सारवप, की जाले ते धवेफुल्ल!! मागीर ते सुकतकीच आमी धांवपाक लागल्यार बुटांवयलो पिठो पडलो जाल्यार आमी पर्वा करीनाशिल्लीं. गणवेसूच न्हीं तर, आमचे सगले कपडे “पंचवार्षिक योजनेक” शिविल्ले आसताले. जो दर्जी कपड्यांक “भितरल्यान” माया दवरता आनी हिस्तुद वा स्कर्ट लांबायेक वेतभर दोडून शिवता तो दर्जी सगल्यांत बॅस्ट आसतालो.
सगलो विचार– खंयचीय वस्तू टिकतली कशी आनी चडान् चड कशी वापरपाक मेळटली हाचेर आसतालो. “यूज एन्ड थ्रो” जमान्यांत लोकांनी वस्तूंचो उपभोग घेवपाच्या नादांत कचरो वाडयत व्हेलो. आता जर कोणूय आपली घडयाळ धा वर्स पोन्नी आसा म्हूण सांगल्यार ताका कंजूस म्हणटले. कमी वस्तू चड काळ वापरप कांय चड वस्तू थोडो काळ वापरप? खंयच्या मार्गान पर्यावरण निवळ उरपाक मजत जातली हाचेर आमी मंथन करूंक जाय.
विचार करता तेन्ना कळटा आमचें भुरगेंपण सैमाच्या कितले लागीं आशिल्लें. गरमें तेंपार, वेळेर गेल्यार हूम सुकताली. झरीर न्हांतकूच घाम धुंवून वतालो. भरिल्लो बांगडो आनी शीतकडी आयदनांनी घेवन भाटांत गेल्यार जानोत पिकनिक जाताली. खंयच कागद, प्लास्टिकचो उपेग करप नाशिल्यान कचरो जावपाचो प्रस्नूच नाशिल्लो. कुळागरांनी भोंवल्यार एसीची गरज भास नाशिल्ली. काजू, आंबे, पणस बी सगले खावन वर्स भराचें टॅानीक मेळटाले. आता ह्या मार्गान आनंद घेवंक कित्याक शक्य ना?
जे सहज जगता-जगता साध्य जाता तें आता सांगून-सांगून लेगीत साध्य जायना. वीज, उदक जतनायेन वापरात म्हूण केल्ली शिटकावणीं हालीं कितले जाण पाळटात? प्लास्टिक चो वापर उण्यात उणो करचे परस चडान् चड जावंक लागला. दिसान दिस कच-याच्या समस्येचो दोंगर वाडत आसा. हवेंत प्रदूशण उणें करपाक सुचयिल्ले मार्ग लोक आपणायनात.
पायांनी चलप, सायकलीचो वापर करप हे तर सामकेच सोपे उपाय. ते आपणावपाक अडचण कसली? कारण, नासतना गरजो वाडोवन आमी वस्तूंच्या रूपान सगलेकडेन कचरोच वाडयतात. हे आमकां केन्ना समजतलें?? आमचे उत्सव आमी सादेपणान, कच-याचो ढीग करनासतना मनोवंक शकतली व्हय? रीयुज, रेड्युस, रीसायकल हें पर्यावरणाचें तंत्र आमी पाळटली व्हय? भुरग्यांक ताची देख दितलीं व्हय?? नवे पिळगेक, आमच्या भुरग्यांक नितळ, निवळ वारें, उदक आनी भूंय मेळपाक जाय जाल्यार आमकां विचारपूर्वक यत्न करचे पडटले. आपलो सुवार्थ सादूंक पर्यावरणाचो हिबाड न करता फुडले पिळगे खातीर पृथ्वी निर्मळ दवरूया.

स्मिता तिंबले