नार्वेची आगळी वेगळी जात्रा

भांगरभूंय | प्रतिनिधी

आयज नार्वेची मसण देवीची जात्रा, ते निमतान विशेश.

कोंकणींत एक म्हण आसा, मानीत जाल्यार देव ना जाल्यार फातर. खऱ्या भावार्तान देवाक उलो मारलो जाल्यार देव उल्याक पावता. आकांत केन्ना येत हाचो नेम आसना वा थारायल्लो जागोय आसना. आकांता वेळार देवाचो धावो केलो आनी धाव्याक देव पावपाच्योय कितल्याशेच घडणुको, जांव अणभव जळीं मळीं आयकुपांत येता. देव भावार्ती मागीर देवाची कृपा म्हणून उस्वास सोडटा. आपली भक्ती देवाच्या आशिर्वादान शक्ती जाता आनी संकटाक तोंड दिवपाची सक्त मेळता.अशीच एक घडणूक नार्वे गांवच्या शिमे भायर घडली. देवावेल्या श्रद्धेचें थळाचो जागो मसण भूंयेंत जालो. नार्वें गांवचे मसणभुयेंत ल्हानशें देवूळ, देवळाचें नांव मसण देवीचें देवूळ. भक्ताचें इत्सापुर्ती ही देवी करता म्हण लोकांचो खर विश्वास. वर्सान वर्स हो विश्वासाची घटाय वाडत आसा म्हणपाची गवाय दर वर्सा जात्रेक जावपी गर्दी दिता.

गोंयचे गांव तितक्यो जात्रा म्हटल्यारूय फट जावचें ना. दरेके जात्रेचे किदें ना किदें तरी खाशेलेंपण आसता. चडश्यो जात्रा रातच्यो जातात, कमीत कमी पांच दीस तरी देवळांतले उत्सव, जात्रेची फेरी आनी उत्सवी वातावरण आसता. व्हडली दिवाळी, तुळशीचें लग्न जालें म्हणतच जात्रांक सुरवात जाता. जात्रा शब्दाची व्याख्या जांव अर्थूच मुळांत खुबशा लोकांचे उपस्थितींत जाल्लो गांवचो वा त्या खाशेल्या देवळाचो उत्सव. हीच व्याख्या मसण देवीच्या देवळांत जावपी ह्या उत्सवाक लागता, आनी तिका मसण देवीची जात्रा म्हणतात.
हेर देवळांतल्यो जात्रा आनी हे जात्रेक खूबूच असो वेगळोचार आसा. पयलीं म्हटल्यार हें देवूळ मसण भुयेंत आसा आनी ही जात्रा सकाळीं फुडेंच सुरवात जाता आनी सांजेर पांच म्हणल्यार काबार जाता. भश्टकाराचो जागो ह्या जात्रेदिसा एक पवित्र थळ जाता. जात्रेक मांड घातलेले लोक, जात्रेक येवपी लोक, देवळाचे पुजारी सयत हांगा रातीक कोणूच रावना. रातीक हांगा भुतांची जात्रा भरता अशें म्हणटात. भुरगें नासलेलें जोडपें मसण देवी कडेन भुरगें दिवपाची आंगवण करता. आंगवण पुराय केले बगर देवी रावना. आंगवण पुराय जाल्या उपरांत लोक देवळांत आंगवण पावोवपाक येतात. कितलेशेच लोक मसणदेवी कडेन मागलेलें मेळ्ळां म्हूण तिच्या दर्शनाक येता. मसणदेवीची मसण भूंय हजारांनी लोकांचे श्रद्धेचें थळ जावन गेलां आनी मसण देवी गांवकऱ्याची राखण करता.

हरशिल्या दिसांनी मसण भुंयेंच्या लागसारच्यान लेगीत वयताना मनांत एक वेगळीच अशी भावना आसता, काळजाची धडधड मात्शी वाडता. मसण भुयेंत गेल्लो घरा येवन आंग वोलें करता दाडये पोंदा काळ्या मिरयांचो कण दवरता आनी मागीरूच घरांत भितर सरता. मसण भुयेंत वतल्याक आचार पाळचे पडता. श्रावण म्हयन्याच्या तिसऱ्या मंगळारा हे सगळे आचार माफ आसता. श्रावणांतलो तिसरो मंगळार आनी शुक्लपक्षांत येवपी गोकुळाश्टम. हे दोनूय उत्सव नार्वे गांवांत दिसभर मोठ्या दबाज्यान मनयतात. हेर जात्रां भशेन हे जात्रेक तीथ लागना. श्रावणांतलो तिसरो मंगळार हीच हे जात्रेची तीथ मांदून जात्रेक देवीच्या दर्शनाक लोक येतात.
देवीचें देवूळ मसण भुयेंत आसा. हांगा सगळ्याच मेल्ल्या लोकांचे मरण क्रिया करिनांत. गुरवार बायलां जांकां आळवंत म्हणतात, भुरग्याक जल्माक घालून रोखडेंच मरण आयल्ल्या बायलांची वा म्हयन्याची पाळी चालू आसताना मरण आयल्ल्या चलयांची मरण क्रिया नार्व्यां ह्या जाग्यार जाता. हिंदू संस्कृतींत मनीस मेल्या उपरांत मसण भुयेंत ल्हासोवन तांची मरण क्रिया करतात. पूण गुरवार बायल, बाळंतीची मरण क्रिया जमनींत पुरून करतात. नार्व्यां आनी लागसरा वठारांनी अशी मरणां जाल्यांची मरण क्रिया ह्या मसणभुयेंत करतात. हें करपा फाटल्यान एक घडणुकेचो संदर्भ मेळता.
गांवांत एक जोडपें आपल्या एका सुण्या पेट्या वांगडा रावतालें. एक दीस घोव नाचण्याच्या शेतांत काम करताना एका वाघान ताचेर हल्लो करून मारून उडयलो. ह्या वेळार ताची बायल गुरवार आसली. आपलें घोवाचें मरण तिका सहन जायना जालें आनी तिणें गांवा भायर वचून आपलो जीव सोंपयलो, तिच्या फाटल्यान तिच्या सुण्या पेट्यानूय थंयच आपलो जीव सोंपयलो म्हण कळटा. तीन मनशां, आनी सुण्या पेटो मेल्या उपरांत कांय दिसांनी तिच्या घोवाक मारून उडयल्लो वाघूय थंयच येवन मरता. ह्या जाग्यार कांय दिसांनी एक रोयण वयर सरता. ह्या फाटोफाट जाल्या घडणुकांनी गांवातले लोकांनी भियेवन ह्या जाग्याक आदरान पळेवन आपशींच वयर सरलेल रोयणीक पुजपाक सुरवात केली आनी तिका मसणदेवी म्हणपाक सुरवात जाली. ह्या देवीन वेळोवेळी ह्या गांवच्या लोकांची राखण केल्या म्हण गांवचे लोक सांगतात. मंगळार हो देवीचो दीस म्हण गांवचे लोक मनयतात. ही घडणूक सुमार एकोणशो अठरा सालांत वा फाटी फुडें जालें म्हण संदर्भ मेळता. सुमार ह्या वर्सा थावन श्रावणाच्या तिसऱ्या मंगळाराक ही जात्रा मनोवपाक नार्वेंच्या तळवाडो वा तळ्यांचे भरड हांगा सुरवात जाली. गुरवार बायल वा बाळंत मरप म्हटल्यार खूब वायट आसतालें. हांगा ह्या वारूळ वयर सरल्या उपरांत लागसार कोणूय मेल्यार हांगा हाडून पुरपाक लागले. पुरतच एक तांब्याचो दाम आनी एक खिळो हांगा आसलल्या काजऱ्याच्या रुकार मारून एक कांबळ त्या रुकार घालपाक लागले.
मसणदेवी ह्या असल्या अतृप्त आत्म्यांक सांबळता म्हण लोकांचो खर आनी घट विश्वास आसा. आनी हें पटपाक कांय घडणुक्यांचो संदर्भ गांवचे लोक सांगतात. बाळंतीण आनी आळंवतीन परत घरा येंवक फावना, घरच्यांक पिडूंक फावना म्हण फाटीं परत वतना नाचणें उडयतात आनी परततात. नाचणे उडोवपाची प्रथा ज्या गांवांनी बाळंतीक आनी आळवंतीक ल्हासयतात त्या गांवांनी तांचे मरण जाल्या उपरांत घरचे वाटेर नाचणे उडयत परततात अशी प्रथा आसा. अशें केल्यार बाळंत आनी आळवंत वाटेर नाचणे वेंचीत रावता आनी घरा केन्नाच पांवनात. कांय लोकांक भुतांची बाधा जाल्यार हांगा ह्या देवळांत ती काडतात आनी तांच्या नांवान काजऱ्याच्यो रुखार एक खिळो मारता.

पयलीं हांगा आशिल्ल्या रोयणी वयर चुडताचो मांटोव आसलो. एक वर्सा पावसांत हो माटोव पडलो. गांवच्या लोकांनी एकठांय येवन सुमार 1991 हांगा मसणदेविचें देवूळ बांदलां. एका म्हयन्या भितर हें देवूळ बांदून काडलां म्हण कळटा. गांवच्या एका दादल्याक रानांत देवीन आपली इत्सा सांगली म्हूण कळटा. ह्या देवीच्या देवळांत तिच्या तोंडा मुखार एक वागाची म्हुर्त आसा. हरशिल्या देवळांनी नंदी वा हेर कसलेंय जनावर आसता तशी. गुरवार बायलेन आपले जीव सोंपयल्या उपरांत त्या जाग्यार तिच्या घोवाक मारलल्य वाग थंयच येवन मेल्ल्या संदर्भान आंसू येता. हे वागाचे म्हुर्तेक लोक वाग्रो म्हणतात. ह्या देवी इतलोच मान लोक ह्या वाग्र्याक दितात. सुरवातेक लोक रोयणीक देवी मानून तिची पुजा करताले. देवूळ जाल्या उपरांत गांवच्या लोकांनी तिका एक रुपडें करून लायलें. देवूळ आनी खिळ्यानी आनी कांबळीनी भरलेले दोन काजऱ्याचे रूख हांगा पळोवपाक मेळता. एक देवळाच्या फाटल्यान आनी एक फुडल्यान आसा. भुरगें नासलल्या जोडप्याक मसण देवी कडेन मागल्या उपरांत देवी भुरग्याच्या रुपांत त्या जोडप्याक आशिर्वाद दिता.
हे जात्रेचें खाशेलेंपण म्हटल्यार ही जात्रा सकाळची सुरू जाता आनी सांजे स वरांचेर काबार करतात. एका दिसाचे जात्रेक चणेकार भट्टी घालतात आनी चणे करतात. फुलकारां फुलां विकतात. सांजेर बोकड्याचो मान दिवपाचो आसता. पयलीं बोकड्याक मारून मान दिताले आतां बोकडो सोडटात देवीक धुपारती दाखयता आनी जात्रेची सांगता जाता. दुसरे दीस सकाळीं जात्रेचें कसलेंच चिन्न उरनां. गोंयच्या विंगड विंगड वठारांतल्यान लोक हे जात्रेक हजेरी लायतात. भुरग्याची आंगवण करता आनी भुरगें जालें म्हणतच आंगवण पावोपाक. वर्सभरूय ह्या देवळांत लोकांची यो वच आसता.
वर्सभर ह्या देवीच्या देवळा फुडल्यांत लोक कितलो दीस जांव रात जांव देवीचें नांव घेवन येता वता पूण श्रावणांतल्या तिसऱ्या मंगळारा राती कडेन हे वटेन कोणूच यो-वच करिनात.

प्रीता परब
 99213 82375