नवीन शिक्षणीक धोरण आनी परिस्थिती

भांगरभूंय | प्रतिनिधी

वर्गांत येवन शिक्षक व्याख्यान दिल्ले भशेन शिकयता. ज्ञान मिळोवपी विद्यार्थी मुखार बशिल्लो आसतनाय ताची भुमिका एका आयकुप्या सारकी आसता. वर्सांनी वर्सां हीच वेवस्था चालू आसा.

ह्या वर्सा शिक्षणीक वाठारांत एक नविदाद घडून आयली. प्रथे प्रमाणें पावसा वांगडा आमचें शिक्षणीक वर्स सुरू जातालें. पूण ह्या वर्सा सावन शिक्षणीक वर्साची सुरुवात एप्रिलांत गिमाचे कडक गरमेंत सुरू जाली. तेन्ना ह्या जून म्हयन्यांत सुरू जाल्ल्या शाळेच्या वातावरणांतलो उत्साह थोडो उणो जालो. तरी नवी सत्री वा रेनकोट घेवन पावसाच्या दडकांनी रस्त्या वयल्या उदकांत अर्दे भिजून शाळेंत वचपाची मजा मात तीच उरली.
शिक्षण ही सक्रीय आनी गतीशील अशी प्रक्रिया. एकसारके बदलत रावप हेंच तर प्रगतीशील शिक्षणीक क्षेत्राचें लक्षण आसा. जशे समाजीक बदल जातात तशे शिक्षणीक क्षेत्रांत बदल घडोवन हाडप ही सभावीक प्रक्रिया आसा. आधुनीक समाजांतल्यो सगल्यो नाड्यो विज्ञान- तंत्रज्ञानान आपल्या हातांत घेतल्यात. तेन्ना जे नेटान विज्ञान- तंत्रज्ञानांत बदल जातात तेच नेटान शिक्षणांत बदल घडपाक जाय. पूण आमची राजकी आनी प्रशासकीय यंत्रणा ते तरेन फुडें वचना.
जेन्ना एप्रील म्हयन्यांत नवे वर्ग सुरू जाल्ले तेन्ना भुरग्यां मदीं आनी पालकां मदीं बरोच गोंदळ जालो. बरीच वादावादी जाली. तें सगलें सभावीक आशिल्लें. जेन्ना कसलेय बदल घडटात तेन्ना थोडो तेंप अशें वातावरण निर्माण जाता. पूण शिक्षणीक क्षेत्र हें खूब संवदेनशील आसता. तेन्ना शिक्षणीक मळार कसलेय बदल जातात तेन्ना ते तरेन निर्णय घेवपाक जाय. नवीन शिक्षणीक धोरणा नुसार वयले बदल घडपाचेच आशिल्ले. पूण हे बदल फकत वेवस्थे पुरते आसात. ते घडोवन हाडटना भुरग्यांच्या मानसिकतेचो कितलो अभ्यास केला, हें समजना.
एका म्हयन्याचो व्हड ‘गॅप’ घेवन जुना सावन वर्ग जाले. तेन्ना एप्रिलाक जो अभ्यासक्रम पुराय जाला, ताचे कितें परिणाम जाल्यात? शिक्षण प्रक्रियेंत ताचे गुणात्मक परिणाम कितें जाले? हाचे विश्लेक्षण केल्यार बरें जातलें. खंयचीय नवी वेवस्था चालीक लागतकच ताचे रोखडेच विश्लेक्षण जावपाक फावो. तेन्ना हे वेवस्थेचे बरे वायट परिणाम कळून येतले. जर कांय त्रुटी आसत तर त्यो सुदारपाचे यत्न जावंचे. ते नदरेन प्रशासकी येवजण तयार करपाक फावो तशी यंत्रणा आनी खाशेले धोरण आसपाक जाय.
1968 ते 2020 ह्या दरम्यान अनेक आयोग आयले आनी गेले. दरखेपे अनेक बदल सुचयले. पूण अपेक्षा करून घेतिल्लीं उद्दिश्टां केन्नाच पुराय जालीं नात. 1968 वर्सा कोठारे शिक्षणीक धोरण चालीक लायलें. ते प्रमाणें शिक्षणीक रचना 10+2+3 अशी केली. संबंद अभ्यासक्रमांत नवे आनी क्रांतीकारी बदल घडून आयले. 1974- 75 वर्सा गोंयचीं पयली बॅच धावेक गेल्ली. दोन वर्सां पयलीं नवीन राष्ट्रीय शिक्षण नीती-2020 लागू केल्या.
आतां मेरेन जितल्यो शिक्षणीक येवजणी मुखार आयल्यो तांचे फाटलीं शिक्षणीक मुल्यां लागीं लागीं तीच उरल्यांत. जी उद्दिश्टां कोठारे शिक्षण धोरणांत मांडिल्ली, तीच नव्या शिक्षणीक धोरणांत दिसून येतात. फकत अभ्यासक्रमांत तितले बदल जावं शकतात.
निमाणें शिक्षक होच अध्यापन प्रक्रियेचो मुखेल घटक आसा. शिक्षणीक येवजण कितलीय बरी आसली तरी ती कितली येसस्वी थारता हें शिक्षकांचेर अवलंबून आसता. देशाची राखण करपी सैनीक कितलोय बळिश्ट आनी सगल्या युद्ध सामुग्रीन सक्षम आसलो तरी प्रत्यक्ष प्रसंगा वेळा कशे तरेन डावपेंच वापरता हाचेर ताचें येस अवलंबून आसता. शिक्षकांचेय तशेंच आसता. अभ्यासक्रम कसो चालीक लावप हें ताच्या अध्यापन गुणांचेर आदारून आसा.
काळ नेटान बदलत आसा. आधुनीक विज्ञान- तंत्रज्ञाना खातीर नवी तंत्रीक साधनां आनी तंत्रज्ञान नेटान उदरगत करीत आसा. ते खातीर आयच्या काळांत शिक्षणाची व्याख्या पुराय बदलून गेल्या. विद्यार्थ्यांनी ‘कितें’ शिकचें हें थारावपाचो अधिकार तांचो आसा. आयज लॅपटॉपाचेर एक ‘की’ दाबून जाय ती म्हायती मेळूं शकता. तेन्ना ताका ‘कशें’ शिकप आनी संचार माध्यमां वयल्या म्हायतीचो ‘कसो उपेग’ करप हें शिकोवपाक जाय. ते प्रमाणें अभ्यासक्रम आनी शिक्षणीक नीत थारावपाची गरज आसा. दुर्दैवान आमची शिक्षणीक वेवस्था विद्यार्थांनी ‘कितें’ शिकचें हेच मानसिकेंत आडकून उरल्या.
काळ बदलता ते प्रमाण शिक्षकांनी आपली कार्यपद्दत बदलप गरजेचें आसा. संचार क्रांती खातीर आधुनीक उपकरणां सोंपेपणी मेळपाक लागल्यांत. सरसकट लोकांच्या हातांत मोबायल फोन आसा. इंटरनेटा वरवीं जगा वयली खंयचीय म्हायती खिणा भितर मेळटा तशेंच जगभर पातळटाय. तेन्ना लॅपटॉप, मोबायल फोन आनी इंटरनेट अश्या माध्यमांचो फावो ते तरेन मेळ घालून शिक्षकांनी आपली अध्यापन प्रक्रिया जाता तितली प्रभावी करपाचो यत्न करपाक जाय. दुर्दैवान एकविसाव्या शेंकड्यांतय आमची शिक्षण पद्दत ‘पाठांतर आनी परिक्षा’ हे चौकटीचे भायर सरपाची तयारी दाखयना. वर्गांत येवन शिक्षक व्याख्यान दिल्ले भशेन शिकयता. ज्ञान मिळोवपी विद्यार्थी मुखार बशिल्लो आसतनाय ताची भुमिका एका आयकुप्या सारकी आसता. वर्सांनी वर्सां हीच वेवस्था चालू आसा. तो एक निश्क्रीय प्रेक्षका सारको वागता. ताका सक्रीय करपाचे यत्न जावपाक जाय. शिक्षणांत आकलन, उपयुक्तताय, सर्जनशीलताय, कुशळताय अश्या मुल्यांक केन्नाच मोल मेळ्ळें ना. पयलींच्या तेंपार म्हायती सोदून काडपाक बरेच कश्ट पडटाले. तेन्ना हें ज्ञान मेंदूंत सांठोवन दवरपाची गरज पडटाली. कंप्युटरा खातीर मनशाचो मेंदू म्हायती सांठोवन दवरपाक गरज उरली ना. आमचो सुपीक मेंदू कुशळताय आनी सृजनशीलताय अश्या गुणांचो विकास करपाक वापरपाक जाय.
शिक्षणीक क्षेत्र देशाचो आनी समाजाचो फुडार थारायता. सद्या विज्ञानाचें यूग चालू आसा. ते खातीर सृजनशील आनी विवेकशील समाज घडोवपाची जापसालदारकी पुरायेन शिक्षणाचेर आदारून आसा. तेन्ना नव्या शिक्षणीक धोरणांतलीं मुळावीं उद्दिश्टां साद्य करपाक समाजांतल्या सगल्या घटकांनी हातभार लावचो.

विज्ञानदूत श्रीकांत
शंभू नागवेंकार
9096512359