भांगरभूंय | प्रतिनिधी
सैम देवतेन गोंयाक भरभरून आशिर्वाद दिला. देवळां, इगर्जो पळोवपाक तर खाची – कोनशांल्यांत लोक येतात. गोंयचीं घरांय हांगाचे सोबितकायेन भर घालतालीं. हांगा माड खुब. पयलीं चुडटांनी धांपलेल्या खोंपींनी लोक रावताले, कांय लोक नळ्यांच्या घरांनी.
नळे हें उतर घडये नाळ उतरां वेल्यान घेतलां जांवये. नाळ म्हणल्यार ट्यूब, नळी. कुमाराच्या आट्यार मातयेची दाट नळी करून मदींच कापून अर्द करताले. ताका नळे म्हणपाक लागले जांवये. गोंयची जायतीं घरां ह्या नळ्यांनी धांपताले. काळ बदललो तशी घरांची काया बदलून गेली. चुडटांचो जागो नळ्यांनी घेतलो. नळ्यांचे कारखाने जायना फुडें हे कुमाराच्या आट्यार तयार जावपी नळे गांवठी नळे जाले. नळ्यांचे कारखाने चड करून मंगळूर शारांत आसले. पुर्तुगेज काळांत पुर्तुगेजीचो प्रभाव कोंकणीचेर आसलो. कांय पुर्तुगेज उतरां गोंयकार कोंकणींत सर्रास वापरताले. तांतलें एक उतर- सूल. दक्षीण म्हणल्यार पुर्तुगेजींतलें सूल. दक्षिणेंतल्या मंगळुरच्या कारखान्यांतल्यांत येवपी नळ्यांक सुलचे नळे हें नांव पडलें. गोंयांत सुलचे नळे आनी भायर मंगळुरी नळे म्हूण ते देशांत फामाद आसात. म्यानमार, श्रीलंका, आॅस्ट्रेलियेक निर्गत जावन ते खूब फामाद जाले. ब्रिटीश राजवटींत देशभरांत ह्या नळ्यांचो वापर जातालो.
जाॅर्ज प्लेब्स्ट हे जर्मन धर्मप्रचारक 1851 वर्सा भारतांत रावताले. बेसल मिशनच्या अंतर्गत शिळाछाप करपाच्या कार्यालयांत काम पळेताले. तांचे लक्ष हांगासल्या मातयेच्या आयदनां करपाचे कलेचेर गेली. तांणी वरिश्ठांक ताचो कारखानो सुरु करपाची सुचोवणी केली. ते आलसासे, फ्रांन्सांतल्या गिलारडोनी भावांची नळे तयार करपाच्या कारखान्याची पळेवणी करपाक गेले. परत भारतांत येवन तांणी बेसल मिशन टायल फॅक्टरी सुरु केली. 4 डिसेंबर 1865 दिसा ह्या कारखान्यांत नळे तयार जावंक लागले. दोन कामगारांचे मजतीन गुरुपुरा (फाल्गुनी) आनी नेत्रावती (बंटवळ) न्हंयेच्या पात्रांतली माती घेवन. ह्या नळ्यांनी जायत्यो नविदादी आसल्यो. एकामेकां भितर आडकप, कमी पेज आनी आकाराक लागून थोड्याच नळ्यांनी जायतो जागो भरूं येतालो. नेत्रावती न्हंयची माती आनी उदकाक लागून हो कारखानो न्हंयेच्या लागसाराक सुरु केल्लो. उपरांत 1868 वर्सा आल्बुकेर्क नळ्यांचो कारखानो आयलो. पाश्कोल आल्बुकेर्क हे ताचे धनी. मंगळुरच्या आल्बुकेर्क नळ्यांनी बरीच नामना जोडलीं. मागीर सायमन आल्वारीस हांणी आल्वारीश नळ्यांचो कारखानो मंगळुरांत काडलो. अशे सुमार पंचविशेक कारखाने मंगळुरांत जाले. सवाय भितर कामगार, नळे करपाक माती, उदक आनी नळे भाजपाक भट्टेक लागपी लाकूड सोंपेपणान मेळलेल्यान कारखाने फायद्याचें जालें.
गोंयांतूय ह्या नळ्यांचो वापर जातालो. मंगळूरच्यान व्हड्यांनी हे नळे गोंयांत हाडटाले. न्हंयेच्या लागींच लोक नळ्यांचो वेपार करताले. आल्बुकेर्क नळ्यांचो चड वापर जातालो. ह्या नळ्यांक दोन वटांनी उदक देंवपाची सोय आसली ताका लागून तांकां दोन पांवळ्यांचे नळेय म्हणटाले. एके वाटेनूच उदक देंवपाची सोय आसलेल्या नळ्यांक एके पावळेचे नळे म्हणटाले.
गोंयांत पयलीं कुमाराचे भट्टेंत भाजलेले नळे वापरताले. मानीचें कोंडे उबे चिरून तांची दोन अर्दां करून पांख्यार सुमान बांदून ताचेर दोन गांवठी नळ्यां मदीं वयल्यान एक गांवठी नळो अशे दाळटाले. अशें केल्ल्यान नळे एकामेकां भितर आडकताले. उटंगाराच्या पावसांत लेगीत एक उदकाचो थेंबो भितर पडनासलो. दर वर्सा मात गिमांत नळे सकयल काडून नव्यान मानिच्या कोंड्याचेर परत दाळचे पडटाले. हेंच तें घर शिंवप. पांख्या मदल्यान उदक भितर येंवचें न्हय म्हूण मात्शे आकारांत व्हड अशे नळे दाळटाले. गांवभर लोक आब्रील, मायांत ह्या वावराक लागताले. भुरगीं, जाण्टी, नेण्टी ह्या वावराक हातभार लायतालीं. सुलचे नळे वापरपाक सुरवात जाली. गांवठी नळ्यांचो प्रवास मागीर वसरी ते रांदची कूड आनी केन्ना जळवाचे खोंपी मेरेन पावलो तें कळ्ळेंच ना. घरांघरांनी गॅस पावलो आनी जळवाच्यो खोंपीय नाच जाल्यो. वांगडा ते गांवठी नळेय. क्रिस्तांव भाव मात केन्नाय विनाग्र करपाक गांवठी नळे सोदताले. एकचार आशिल्ल्या गोंयच्या गांवांतले कांय हिंदू भाव कोणूय क्रिस्तांव भाव नळे मागूंक येत म्हूण ते मुद्दाम घरा फाटल्यान दाळून दवरताले.
सुलचे नळे येतकच लोकांनी घरां ह्याच नळ्यांनी धांपपाक सुरवात केली. नळ्यांच्या पोंताक मात्शी धार आसताली. ताका लागून पावसाचें उदक जमनीर पडपाक बऱ्याक पडटाले. पाखें धांपपाक पनेळाच्या आकाराचीं ल्हान पाटणींय येतालीं. तांकां तेलयांव म्हणटाले. कुवळ्या रंगाच्या नळ्यांक लागून घराची सोबितकाय आनीक वाडताली. कांय वेळार तर हे सुलचे नळे घराब्याक एक प्रतिश्ठा दिताले. सोयरिको जुळयतना पसून घर सुलच्या नळ्यांचें आसा काय ना तें पळयताले.
गांवठी नळ्यांनी घर शिंवताना मानीचे कोंडे. सुलच्या नळ्यां खातीर लाकडी कांबी, पाटयो आनी वांशें वापरांत येवपाक लागले. मदीं वयर पाटी चडोवप, पाटयेर वांशे मारून मागीर कांबी मारतच चौकोन तयार जाताले आनी वयर नळे चडयताले. घरांत उजवाड येवपाक जाय म्हूण गरज थंय चौकनी हारसो घालताले. रांदचे कुडीतलो धुंवर भायर वचपाक खास तरेचे चिमणेचे नळे येताले. सगळें मदेर (लाकूड) वापरून करताले म्हणून घर मदेरमेंत करप हें उतर वापरांत आयलें. गांवठी नळ्यांचें घर शिंवप उतर गेलें. मंगळुराचे नळे गोंयचे परंपरेंचो एक भाग जालो.
सुलचे नळ्यांच्या घरांचें मदेर बदलपाची गरज पडनासली. चार- पांच वर्सांनी तें पिड्ड्यार जाल्यारूच करचें पडटालें. एक- दोन वर्सांनी घराचे नळे सकयल देवोवन घरांचे पांखे झाडून, देवयल्लें नळे झाडून परत घालताले. हें सगळें करताना आपापल्या कामांत व्यस्त आसपी घरांतले सगले नळे परतुपाक हातभार लायताले. सांखळ करून नळे सकयल देंवोवपाक आनी वयर काडपाक मजत करताले ह्या वेळार मागीर बायलां गर्मेचे दीस आसूनूय काळी कडकडीत चा आनी वांगडा पणसांचीं उकडलेलीं बिकणां ताव मारपाक तयार दवरतालीं. नळे देंवोवप, चडोवप सांबाळून करचें पडटालें. कारण नळे फुटपाचो भंय आसतालो. केन्ना केन्ना नळे दाळ्ळे उपरांत पयल्या पावसाक खंय चूक जाल्या ती कळटाली. पावसाचे थेंबे घरांत भितर पडटालो. त्या वेळार मागीर घरांत भितरूच रावून मानीची लांब बडी घेवन नळो सारको करचो पडटालो. थोडे माडाची चुडटी वा प्लास्टीक लायताले.
काळा वांगडा घरांच्या बांदकामांनी बदल जाले. नळे ना जावपाक लागले. काँक्रिटाचें पाखें चडलें, कांय कडेन त्या पाख्याचेर दुसरो, तिसरो मजलो उबो जालो. इमारती जाल्यो. नवे पिळगेक काँक्रिट घरांनी, मागीर फ्लॅटांनी रावपाक आवडपाक लागलें, कांय जाणांक गरजेक वा अडचणीक लागून फ्लॅटांचो पर्याय काडचो पडलो. पूण एका तेंपार पावसांत, मोडाच्या सांवारांत घराब्याची जतनाय घेवपी पाख्यावेले नळे आतां शोभेची वस्त जाल्यात. घराच्या फुडल्या इल्लेशा भागांत वा भायर सावट्यांचेर नळे घालून घराची सोबाय वाडयतना दिसता. तरातरांचे नळे आयल्यात, आमचे गांवठी नळे मात सामकेच शेणल्यात आनी सुलचे नळे सोबेची वस्त जावन उरल्यात.
प्रिता परब
9921382375
खिणाखिणाक ताज्यो घडणुको आनी तुमचे कडेन संबंदीत दरेक खबर मेळयात एका क्लिकाचेर! फेसबूक, ट्विटराचेर आमकां फॉलो करात आनी व्हाट्सएप सबस्क्रायब करपाक विसरूं नाकात.
