धांपिल्ली मूठ

भांगरभूंय | प्रतिनिधी

जल्म तिचो जालो तेन्ना सगळ्यांक खोशी जाली. दोन चल्यां फाटलें देखून वाड्यार बर्फी वाटली. सटये दिसा तर विचारूं नाकात. सोयरीं-धायरीं, शेजारी-पाजारी, हांगचीं-थेयचीं, वाड्यावेलीं सगळीं उमेदीन व्हडल्या आंगणांत जमलीं. शीत-कडी, सोजी सोडून सगळ्या जेवणांत नुस्तें घाल्लें.
बाय दिशीं माशीं व्हड जालें. शाळेंत गेलें, इश्कोलांत गेलें. बऱ्या मार्कांनीं मॅट्रीक जालें. रांदूंक शिकलें, वाडूंक शिकलें. शिवण-सूत तर विचारूं नाकात. आवयन आपली संस्कारांची गोजडी ल्हवूच काडून ताच्या आंगार घाली. बाय आतां वीस वर्सांचें जाल्लें. रोखडेंच ताचें लग्न करचें अशें आवयच्या मनांत आयलें. ल्हवूच आवयन बापायक सांगलें. “आतां बरोसो भुरगो सोदात बायचे खातीर. घर-दार, गाडी-घोडो पळोवनच लग्न करया बायचें आमी.”
दिसपाक बरो हिरो, रंगान गोरो, आवय-बापायलो व्हडलो पूत. व्हडलें घर, दारांत गाडी. असलो भुरगो सोदून काडलो. व्हंकलेक पळोवपाचो कार्यक्रम जालो. पसंती उपरांत उलोवणी जालीं, घालपा-करपाचें थारलें. साकर पुडो जालो. लग्नय रोखडेंच थारलें.
व्हंकलपावणी वचच्या वेळार लेंसाक नाल्ल बांदून आईन तिच्या कानांत ल्हवूच सांगलें, “धांपिल्ली मूठ सव्वा लाखाची. हें एकूच ध्यानांत धर गो बाय. आतां घरचीं सगळीं तुजी मानून, मानान राव गो बाय.” माप हुंपून आयले घरांत. जुळोवन कशें घेतलें हांगा? प्रस्न मोठो पडलो. घर परकें, मनशां वेगळीं, वेगळ्यो चालीरिती. संस्कारकितलेय कुळारचे आसले पूण मनांत तिच्या वेगळोच भंय.
“हें पळय सुनबाय सकाळीं संक उठून च्या पाणी, नाश्तो-बिश्तो सगळें तुवेंच करूंक जाय. पाव बाये आमी खायनात. चपाती, शिरो, फोव, इडली, सांगाताक तोंणाक, सांबार-चटणी हें जायच. घरचें सगळें वयलें काम तुवेंच करूंक जाय सुनबाय. घरचें सुनेन नोकरी बी केल्ली म्हाका आवडना. परत-परत कुळारा वचप ना. हांगच्यो खबरो थंय सांगप ना.”
हीच काय ती धांपिल्ली मूठ सव्वा
लाखाची ?
इतल्यान खंय सोंपलां मांयचें. “हाताक चुडो आसा मेरेन काम करप ना. मागीर मात परत हांव हें तुका सांगपाची ना.”
मांयची उतरां आयकून कच्च जालें तिच्या काळजांत. आईन सांगिल्लें येवजून आंवळून धरली तिणें हाताची मूठ. दोळ्यांतल्यान हून दुकां घळ्ळ करून पोल्यार देंवलीं.
देव जाले, पुजा जाली, पाचवो चुडो देंवोवन, तांबडी कांकणा हाताक घालीं. त्याच दिसाच्यान सून बाबडी पदर खोवन कामाक लागली. दुसऱ्या दिसा सकाळीं उठून सान्न हातांत घेवन झाड-झूड करूंक लागली. माव बाबडो सामको बरो. बल्कांवार बसून पेपर वाचतालो. “सूनबाय, तूं मारूं नाका सान्न. पुरो जातलें तुका.” अशें म्हणत ताणें तिच्या हांतातली सान्न काडून घेतली. तेवटेन बायलेन ताचेर दोळे वाटारलें. कितें करतली सून बाबडी? घट्ट मूठ आंवळून घरभर, आंगणभर सान्न मारत रावली. न्हांवन-धुवन दारांत तिणे रांगोळी घाली. पोरसांतल्या झाडांची परडी भरून फुलां हाडली. देवाची पुजा करून तिणें भायर तुळशीक उदक घालें. तेवटेन मांयची तोफ वाजत आसली. घरचीं सगळीं कामां बायल-मनशेनच करपाचीं. पुरो जाता म्हण आनी कितें भुरगीं बाळां, सोयरीं-धायरीं सांबाळून आमी केली नात हीं कामां? च्या केलो, नाश्तो सगळ्यांक दिलो, संवय जाल्ली मांयच्या उतरांची. कान आसून भेड्डी, दोळे आसून कुड्डी आनी तोंड आसून मोनी अशी गत जाल्ली तिची. धांपिल्ली मूठ उगडूं कशी?
तिच्या हाचें तर विचारूंच नाकात. सगळें कशें हातांत जाय. घरच्या चल्यांनी काम करप ना. पिल्लें कप लेगीत उखलप ना. ब्रश-पेश्ट हातांत जाय, खाडा सामान, तुवालो, शाबू सगळें-सगळें मान्न्यांत व्हरून दवरूंक जाय. कपड्यांक फेर्र मारूंक जाय. लेंस, पाकीट हातांत दिवंक जाय. गरम-गरम चपाती-च्या फुड्यांत हाडून दवरूंक जाय. गाडये चावी घेवन मुखार उबें रावंक जाय. मातशें हांगचें थंय जाल्यार सवंय जाल्या धेंगशे खावपाची.
मनांत आयलें हाचे पयलीं कोण करतालो काय ह्यो अपुरबायो? पूण मूठ आंवळून तोंड धांपून वग्गी रावपा बगर पर्याय ना. नणंदे-देराचें तर विचारूं नाकात. घरांत वावराडी हाडल्या न्हय? घरचीं सगळीं कामां करून थकून वताली बाबडी.
दीस गेले, वर्सां गेलीं, भुरगीं व्हड जालीं. शिकलीं सवरलीं, कामाक लागलीं. फावता तेन्ना तींय आवयक मदत करूंक लागलीं. धुवेच्या लग्ना वेळार हिणेय तिच्या कानांत ल्हवूच सांगलें, “हे पळय बाय, मातशें अशें तशें जालें म्हण काय ना. सगळ्यांक सांबाळून घेवन संवसार कर. वाद-झगडीं मारती व्हर. मूठ मात घट्ट आवळून धर. परतें उतर दिवूं नाका. घरचें कुळारा सांगू नाका.”
आवयचें रडकुरें तोंड पळोवन धूव मुमुरखीच हांसली. “आई तूं भिऊ नाका. लजेन तकली सकयल घालूंक दिवचें ना हांव तुका. वयर काडटलें कुळारचें नांव, घरच्यांक तितलोच दितलें हांव मान. धूव, पूत, सुनेक समान वागयतलें हांव. पूण ही मूठ..
ही मूठ न्हय गे धांपून दवरची. ही
मूठ मगे आई अन्याया विरुद्ध लडूंक, स्वाभिमाना खातीर बंड करूंक तलवार हातांत धरचेली!” .

प्रमिला सु बोरकार