दोंगर कापिल्ल्यान पावस चड ?

भांगरभूंय | प्रतिनिधी

दोंगर, दोंगुल्लेच्या वाठारांत खोपी बांदूंक दिवप समा न्हय हें अंदूच्या पावसांत जाल्ले घडणुकेंतल्यान शिकचें पडटलें. दोंगर, दोंगुल्ल्यां वयली उदरगत तिगना हें केरळ, उत्तराखंड राज्यांनी जाल्ल्या घडणुकांतल्यान लक्षांत येता. 

माॅन्सून सोंपपाक 15 दीस आसात. पावसाच्या हुंवारांत बेड्याचीं (सुपारी) शिंपटीं माटोळेच्या बाजारांत उणीं, म्हारग आशिल्लीं. माड्यो लावपय उणे जालां आसुंये. जशें माड माड्यो तशेंच पावस, दोंगर, दोंगुल्ल्यांचे एकामेकांचे लागसल्ले संबंद. शेंकड्यांनी वर्सां पडूंक नाशिल्ल्लो पावस अंदू आतां मेरेन अती कित्याक पडलो? दोंगर ताशिल्ल्यान, कापिल्ल्यान, फोडिल्ल्यान सैम दुखावला? उश्णता वाडिल्ल्यान पावस येवपाक वाट मेकळी जाली. पावसाची इंचांची गणितां सांगपी, मेजपी पणजी वेधशाळेचीं केंद्रां शेतांतय आसात. दर्यादेगांच्या वाठारांत पावस मेजपाचीं केंद्रां वाडोवपाक जाय. फुडले पंद्रशींत पावस पडटलो, नवरात्रांनीय पडत. माॅन्सून सप्टेंबर अखेर सोंपूय येता. सप्टेंबर मेरेनच्या पावसाचो अदमास घेवन फुडाराची येवजण सरकाराक करची पडटली.

उदरगतीचे वाटेर वतना येवजणशास्त्राक (प्लॅनिंग, नियोजन) व्हड म्हत्व येवंक लागलां. येवजणशास्त्र आनी त्या खात्यांतले मनीसबळ गिन्यांनी, अणभवी आसचें पडटलेंच. थळावी म्हायती मुळा सावन आशिल्ल्या सचिवां कडेन, अधिकाऱ्यां कडेन तें खातें दिवप समा जातलें. साडेतीन म्हयन्यांनी पावस चड खंय पडला? पावस मेजपाचीं 13 केंद्रां आसात तातूंतल्या 9 केंद्रांनी लागींलागीं देडशें इंच पावस पडला. वाळपय, सांगें, केपें, काणकोण, सांखळी, फोंडें, पणजे, ओल्ड गोवा, पेडणें केंद्रांचो आसपाव आसा. वाळपय, पेडणें, सांगें, केपें, काणकोण, सांखळी, फोंडें हीं केंद्रां पश्चिम घाट वाठारांत येतात. हे आदींय त्या केंद्रांनी चड पावस पडला हें वेधशाळे कडल्यान म्हायती मेळोवन अभ्यास केल्यार कळटलें. सदचे परसय पंचवीस इंच चड पावस या केंद्रांनी पडपाक पश्चिम घाट वाठारांतले दोंगर, सैम कापप, तासप, पोखरप निमित्त जालें? तिळारीचें उदक गोंयांत सोडलें? अंजुणे, साळावले धरणक्षेत्र रुंदावपाची गरज आसा? विज्ञानिकांची समिती ते विशीं सरकाराक मार्गदर्शन करुंक शकतली. विज्ञानिक वेधशाळेंतय आसतात, वेधशाळेचीं निरीक्षणां म्हत्वाचीं थारतलीं.         

पावसाचो सांवार काॅलरावरी दुयेंसांक कारण जांव येता. जिल्लोधिकारी, उप जिल्लोधिकारी एक तर सुस्त जाल्यात. लोकसभा वेंचणुकेंत ते गुल्ल आशिल्ल्याची संद घेवन कंत्राटदारांनी दोंगर कापिल्ले, शेतां पुरोवप नवें न्हय. कोयर, न्हंयांतली, माती वेवस्थापनय सारकें जालेना जाल्यारय कोयराच्या दोंगरांनी सैम मूळ धरता. आमोणें- खांडोळा पुलार देंवन एक नदर न्हंयचेर  माल्ल्यार वाडिल्ली वनस्पत, इबाडिल्लीं सैमाची संतुळां मुख्यमंत्र्यांक कापिल्ल्या दोंगरा वटेन व्हरतलीं. पोखरिल्ल्या दोंगर, दोंगुल्ल्यांनी झाडां लावपाचो वावर शिंयाळ्या दिसांनीय  करपाक येता. निलगिरी, आकाशिया तशेंच हेर झाडां कापिल्ल्या, ताशिल्ल्या दोंगरार लायल्यार माती व्हांवप कमी जातलें.

गीम, पावसाच्या उपरांत शिंयाळ्याचो रुतुय खर जावंक शकता असो अदमास भारतीय वेधशाळा, विज्ञानिकांनीय उक्तायला. गोंयांत शिंयाळ्याचें रुतुमान दिवाळे आदींच सुरु जावंक शकता. सगल्या रुतुंतल्या तापमानाच्या अभ्यासांतल्यान फुडारांतल्या तीन वर्सांचें नियोजन जावचें. 

भौशीक उदरगती पासत दोंगर दोन तीन मतदारसंघांनी कापल्यात हें सत. अती पावसान दोंगर पोखरल्याय आसत मुखेल करुन गोंयचे  अस्तंते कडले. लागसाल्ल्या राज्यांच्या उदरगतीचो परिणाम गोंयांतल्या वाऱ्या पावसाचेर जाला? अभ्यास जावचो. दोंगर, न्हंयो निमणे सैमाचे देणे. सरभोंवतणीच्या राज्यांत दुकळ पडिल्ल्यान, आत्र्या पयऱ्यांन तंटे जाल्ल्यान गोंयां भायले आमच्या राज्यांत आयल्यात, मेळत थंय खोपी बांदून रावल्यात. तांकां उदक, बिजली मेळ्ळी, टाॅयलेटस ना जाल्यार तांणी गोंयच्यो न्हंयो, तळीं, व्हाळांचो उपेग ते पासत केला? तांची दाटी वाडिल्ल्यान चुडटांच्यो खोपी काँक्रीटाच्यो, मातयेच्यो जाल्यात? थंय हवामानात बदल जाला? कारखान्यार पत्रे चडोवन उदकाची गळती आडायतना गर्मी वाडल्या? स्मार्ट सिटी पणजेंत वाडिल्ल्या कसिनोच्या गर्देंत पासयो शेणल्यात, भोंवतण तापिल्ल्यान पावसाचें रुप बदललां, पावस फाटल्यां कांय वर्सा परस वाडला. मांडवीतलीं ल्हारां पावसाचो रकाद घेवन येवपी, त्या ल्हारांचो अभ्यास वेधशाळेन केला आसतलो.

गोंयचें दमट (आर्द्रताय) हवामान पर्यटकांक भाविल्ल्यान, हेर राज्यां परस नितळसाण बरी आशिल्ल्यान काश्मीर ते कन्याकुमारी मेरेनचे पर्यटक चवथी वेळारय आयले. अती पर्यटनाचो, सनबर्ना सारक्या इलेक्ट्राॅनिक डान्स आनी संगीत उत्सवा खातीर कापिल्ल्या दोंगरांची सरकारान पळोवणी करची. उदकाचीं नवीं तळीं जल्माक आयिल्लीं दिसतलीं. रेइशमागुश, आग्वाद किल्ल्यांक आधार दिवपी, सांखळे, दिवचले, फोंड्यां बांदिल्ल्यो राखणे वण्टी चिऱ्यांच्यो आसल्यार तांचे वयली वनस्पत पावस वाडोवपी? काँक्रीटाच्या राखणे वण्टींचीं, बिल्डिंगेचीं  रानां जाल्यार पावस वाडटलोच. बिल्डिंगेची उंचांय वाडिल्ल्यान, काॅलनीच्यो काॅलनी बांदिल्ल्यान दोंगुल्ल्यो चिड्डून पावसाचें प्रमाण वाडटा. रेईशमागुश वेरें वाठार पावसाचो हाॅटस्पाॅट कित्याक जावचो? पावस मेजपाचीं उपकेंद्रां नासतनाय सांताक्रूज (कालापूर) वरी वाठारांतल्या पावसाचो अदमास जेन्ना वेधशाळा सांगूंक शकता, शिटकावणी दिता. तेच वेधशाळेंत मुख्यमंत्र्यांनी वच्चें, कालच्या आजच्या पावसाचो अभ्यास कंप्युटरार बसल्यार मेळटलो. भारतीय वेधशाळा मुखेल वेबसायटीवेल्यान सगलें सांगचीना, बारीकसारीक गजालींचो सोद वेधशाळेच्या एका कोनशार आशिल्लें रडार सांगतलें. 

भारतीय वेधशाळेच्या गोंयच्या फांट्यान धाडिल्ल्यो मेसेजीस वेळार बारीकसाणेन वाचून शेतकाम, नगरपालिका, पंचायतीनी व्हडा प्रमाणात जावपी लुकसाण उणे करपाक येता. शेतकार, फुलकार, कुळागरकारांनी आपलें वर्सुकें नियोजन बदललें जाल्यारच पिकावळीक लाव जातलो. दोंगर पोखरप फोडप सैमीक आनी यंत्रां वरवी जाता. शेतांत, झरे, तळये लागसार ताशिल्ल्या दोंगरां वयली माती, कोयर उडोवप, तो काडपा पासत ट्रकांचो उपेगय प्रदुशण वाडयता. शेतां पुरोवन, दोंगर फोडून  घरां, प्रकल्प कित्याक बांदप? दोंगर, दोंगुल्लेच्या वाठारांत खोपी बांदूंक दिवप समा न्हय हें अंदूच्या पावसांत जाल्ले घडणुकेंतल्यान शिकचें पडटलें. दोंगर, दोंगुल्ल्यां वयली उदरगत तिगना हें केरळ, उत्तराखंड राज्यांनी जाल्ल्या घडणुकांतल्यान लक्षांत येता. येरादारी सोंपी जावची म्हणून जाल्ले भौशीक उदरगतीन रखरख वाडोवन पावस वाडला आसतलो. ते उदरगती पासत दोंगर कापल्या आसत तर थंय माती आडावपी झाडां बेगीन लावप गरजेचें. 

भौशीक उदरगतय पर्यावरण सांबाळून जावची. पर्वरेचें विधानसभा संकुल आनी सचिवालय प्रकल्प बांदतना घेतिल्ली जतनाय उदरगतीची फुडाराचीं पावलां मारतना एक देख थारची. उदक म्हत्वाचें, उदक म्हळ्ळ्यार जीण, गोंयांक सैमीक झरे, वझरे, तळीं मेळ्ळ्यांत तीं सांबाळचीं. पावसाचें उदक सांठोवपाची वेवस्था करुन तें उदक हेर कामा पासत उपेगाक हाडचें. उदका सांबाळ खात्यान म्हेळे जाल्ल्यो कितल्यो झरी, वझरे, तळयो, बांयो नितळ केल्यात? तांचोय पावस, दोंगरा कडेनय संबंद आसा. दोंगरांची परतून निर्मणी जावची ना, पूण उरिल्ले दोंगर, शेतां सांबाळप, भूंय विकपाचेर नियंत्रणां हाडपा पासत नेमावळ बेगीन चालीक लागची. 

– सुहासिनी प्रभुगांवकार