भांगरभूंय | प्रतिनिधी
सोमूच्या घरा कुशीकच्या व्हाळांतलें उदक बरेंच उणें जाल्लें. पावस सोंपपाक पावला हें तेच्या वयल्यान कळटालें. पावस सोंपतकच हो व्हाळ एकसुरो पडटा. तितुंतलीं जिवाणीं, नुस्तीं, कांसव सगळीं नाच्च जातात. फुडलो पावस पड मेरेन व्हाळ असोच आसता. सुको सुको.
आयज व्हाळाच्या सांकवाचेर रावून सोमू उदकांतल्या दाणयां वांगडा खेळटा. पसऱ्या वयलें सामान बांदून दिल्लें सूत ताची आई गांठी बांदून तें गुठलावन दवरता. आईची नदर चुकोवन सोमू व्हाळांत पावता इतलें सूत तोडून सांकवार वयता. पोरसांतलें दसणीचें फूल काडून ताच्यो पाकळ्यो वेगळ्यो करता आनी सुताच्या पोताक ल्हान फातोर आनी ती पाकळी बांदून उदकांत सोडटा. दसणीच्या तांबड्या रंगाक आकर्शीत जावन दाणयो सगळ्यो ताच्या भोंवतणी एकठांय जातात आनी आपलें तें जेवण आसतलें अशें समजून खातात. सोमूक वयर रावून खूब खोस जाता. मदींच जिवाणीं बी बोडकी भायर काडलेलीं दिश्टी पडल्यार तो तेंचेय वटेन तें सूत व्हरता. पूण तीं नुस्त्यां भशेन न्हू, जिवाणीं दसणीची पाकळी आपले वटेन येता ती पळोवन बोडकी भितर घेता. सोमूक आनीकय खोस जाता. आयज सकाळसावन तेचो हो उद्योग चललेलो आसता. सांकवा वयल्यान येवपी वचपी लोक तेका पळयता आनी हडकून वयतात. खूब जाण तेका ‘‘बाबा उदकांत बी पडशीत’’ अशें म्हणून काळजी दाखयतात. मात सोमूक कसलीच भिरांत दिसना. तो सुर्य वयर ये मेरेन खेळत रावता आनी इतल्यान तेका तेची आई उलो मारता.
‘‘सोमू, शाण्यां कितलो वगत खेळटा रे तूं… यो जेवपाक, यो आतां…’’
‘‘आई… एकूच फूल उरलां गे… येतां रोखडोच,’’ सोमू आईक आनीक थोडो वेळ खेळटा म्हूण सांगून परत आपल्या तोंडार हांसो हाडटा.
‘‘खेळ… आयजूच खेळोन गे… फाल्यां तें उदक सुकतलें…’’ आई सोमूक सांगता.
आईन, फाल्यां उदक सोंपतलें अशें म्हणटकच सोमूचेर आकांत येता. तो बेगीन बेगीन आई फुड्यान धांवता आनीक आईक विचारता.
‘‘आई म्हुणल्यार फाल्यां तळें बांदतले?’’
‘‘हय… हय… फाल्यां तळें बांदतले. बाबा आनी तातो सावकार आयज सांजे तळ्याचेर वचोन देवाक तेचो मान दिवन येतले आनी फाल्यांच्यान काम सुरू करतले,’’ आई सांगता.
‘‘आई, तातो सावकार आनी कुसूमबाई सोयरीं गे?’’ सोमू विचारता.
‘‘कित्याक रे? आनीक तुका मदींच कुसूमबाईची शी याद येयली,’’ आई अजापान विचारता.
‘‘आई, तो तातो सावकार मुगे, कुसुमबाई हाडटा तसलेंच ताक हाडटा, कुसूमबाई हाडटा तसलेंच जेवण हाडटा पोरूं तळें बांदतना तातो सावकार म्हाका आपल्या पेल्यांत ताक दितालो…’’ सोमू आवयक सांगून फाटल्यो यादी काडटा.
‘‘सोमू, कुसूमबाई तुका आत्र्या-पयऱ्यान ताक दिता मरे शाण्यां. तरीय तुजी…’’ आईन अशें म्हुणटनाच, तिणें फुडलीं उतरां उलोवचीं न्हू म्हूण सोमू तोंड काळें करून रावता.
‘‘तुका काय ताक करपाक कळना मुगे… म्हाका आवडटा न्हू ताक…’’ सोमू बोचे फुलोवन उलयता.
‘‘म्हाका ताक करपाक कळटा रे, पूण आमगेर खंय सद्दां दूद हाडटात… कुसूमबाईगेर आनी तातो सावकारागेर गायो आसात न्हू,’’ सोमूचीं दुकां पुशीत आई तेका समजयता.
‘‘बरें तूं वच हां मागीर बाबा बरोबर. तातो सावकार मेळटलो तुका…’’ आई तेका सांगता.
आईन अशें सांगतकच सोमूचीं दुकां पोल्यारूच सुकतात. तळें बांदतकच व्हाळ सुकता तसो. तो आईक गट्ट वेंग मारता आनी हांसता आनीक सांजे खाणीर (तळ्या कडेन) वचपाचे उमेदीन जेवता.
दनपारां जेवन जातकच, वत मोव जाता तसो ताचो बाबा खाणीर वचपाक भायर सरता. सोमूय सामको तयारेन आसता. तेचो बाबा आपल्या कुळागरांत पावतकच माडयांचेर नदर मारीत मुखार वयता. कुळागरांतले माग सारके करपाक जाय, कल्लीं सारकीं करून हाडपाक जाय अशें तो सोमूक सांगता.
‘‘आतां तूं व्हडलो जाला… कल्ल्या येदोच जाला… अनू शिंपतलो मरे कुळागर?,’’ तेचो बाबा तेका प्रस्न करता.
‘‘हय बाबा… तुवें म्हाका पोरूं धाकटें कल्लें करून हाडटा म्हुणलेंलें, तुवें तें हाडलेंच ना… पूण अनू हांव शिंपतलों हां… हांवें आत्तां घरा कडेन कल्लें उखलून पळयलें, जाता म्हाजे कडेन उखलपाक,’’ सोमू उमेदीन बाबाक सांगता.
‘‘हय रे… तुवें कल्लें उखल्लें तितूंत उदक नाशिल्लें… उदकाचो लोट येतकच तुज्यान कल्लें उखलपाक जातलें मरे?,’’ अशें म्हणत तेचो बाबा हांसता.
‘उदकाक इतलें वजन आसता तर?’’ सोमू बाबाक विचारता.
‘‘हय तर! मागाक उदक येतकच मागीर पळोवया हां तुजे कडेन कल्लें उखलपाक जाता काय ना तें,’’ अशें म्हणत सोमूचो बाबा तेच्या माथ्याचेर हात ओडटा.
वाटेर वयतना तेंकां तातो सावकाराचें घर लागता. थंय पावतकच तेंचीं पोसलेलीं सुणी भोंकपाक लागतात. सोमूचो बाबा मुखार वचनासतना तातो सावकाराक उलो मारता.
‘‘ओ घरा… तातो,’’
सोमूच्या बाबाचो आवाज आयकोंक येतकच, तातो सावकार तकलेचेर आपलें गोल चेपें घालून भायर सरता. तेच्या हातांत सदचे भशेनूच व्हडलें आर्म आसता. कुळागरांत माकड येतकच तातो सावकार तेंकां भिवोवपा खातीर ह्या आर्माचो उपेग करता.
‘‘काका आमची कुसूमबाई सांगताली, पुर्तुगेज खंय तुमच्या सारकेंच आर्म घेवन भोंवताले,’’ सोमू तात्याचें लक्ष आपले कडेन ओडीत सांगता.
‘‘इशनाथ… तुगेल्या मरे ह्या पिकेनाची नदर सामकी फिशाल… पयर १८ जूनाक ताणें लोहियाचो ’पार्ट’ सामको फिशाल केलो मरे… तुजें नांव वयर काडटलो तो हां…’’ खाणीची वाट चलता चलता तातो सोमूच्या बापायक सांगाता.
‘‘सोमू, कुसूमबाईन तुका पुर्तुगेजांचें सांगलां तें सेर्त खरें. तुजे शाळे कडेन तांचें पुलीस स्टेशन आशिल्लें. थंय ते असलीं आर्मां घेवन भोंवताले… न्हय रे इशनाथ,’’ तातो सोमूक सांगतना तेच्या बाबाक प्रस्न करता.
‘‘पाड पडिल्ले आमकां कुळागरांचें पीक लेगीत खावंक दिनाशिल्ले. असल्या आर्माचो धाक दाखोवन आमकां भिवयताले. पूण आमी भिले नात. आमी झुजले आनी तांकां धांवडायले,’’ मुक्ती पयलींच्यो यादी काडीत तातो सोमूक सांगता.
सोमू वाटेर तेंकां डॉ. राम मनोहर लोहियांची भुमिका करून दाखयता आनी इतले म्हणसर ते खाणीर पावतात.
तळ्याच्या सकयल बांदलेल्या उशेणांत पावसाचें उदक सांठून आसता. सोमूचो बाबा त्या तुंबांतलो गु्डडो सदळ करता आनीक तें उदक सोडटा. फाल्यां तळें बांदतकच उशेणूय निवळ करपाचें आसता. पावसाच्या दिसांनी तितूंत झाडांचे खांदे, नाल्लाचे बोणे आनी माकडांनी खावन उडयल्लीं तोरां अशें खूब कितें आसता.
तळ्या कडेन पावतकच तातो सावकार आपल्या खांदावयल्यान कमरा मेरेन लांबयल्ल्या बोटव्यांतल्यान उजवाती आनी नाल्ल भायर काडटा. देवाक नाल्ल दवरून उजवाती पेटयता आनी तळें बांदपाचें काम बरे तरेन जावचें आनी सगळ्यांच्या कुळागरांक बरे तरेन उदक मेळचें म्हूण मागता.
तातो सावकार आनी आपलो बाबा देवाचें करतात तें सोमू पळयता आनीक तेका धेंडल्याची याद येता… गांवांत धेंडलो भोंवन येतकच ह्याच तळ्या कडेन गांवचे भुरगे गोडशें करतात आनी गांवचें बरें जावचें म्हूण प्रार्थना करतात.
खाणी वयल्यान परत घरा येतना सोमू आपलो बापूय आनी तातो सावकाराक फाटीं घालीत मुखार चलता आनी आपले भितरूच म्हुणटा ‘‘दे धेंडलो, धेंडल्यान पावस शेणलो,’’
खिणाखिणाक ताज्यो घडणुको आनी तुमचे कडेन संबंदीत दरेक खबर मेळयात एका क्लिकाचेर! फेसबूक, ट्विटराचेर आमकां फॉलो करात आनी व्हाट्सएप सबस्क्रायब करपाक विसरूं नाकात.
