दिवाळी ः धाकली आनी व्हडली

भांगरभूंय | प्रतिनिधी

आदल्या काळार लक्ष्मी पूजन आयलें म्हण्टकीर भुरग्या भितर एक वेगळीच उमेद येताली. भुरगीं चिरमुल्यो एकठांय करपाक वतालीं, तेन्ना…

दिवाळी ही उजवाडाची परब. हो सण फक्त गोंयातच न्हय तर पुराय संवसारांत वेगवेगळे पद्दतीन मनयतात. ही परब आश्विनांत म्हणल्यार ऑक्टोबर- नोव्हेंबर म्हयन्यांत येता. दिवाळी लागी पावली म्हणटकच जाणटीं, नेणटीं उमेदीन आसतात. तरणाटे पयलींच नरकासूर करपाचे तयारेक लागतात. लोक घरां निवळ करतात, तें रंगयतात.  कांय भुरगीं आकाशदिव्याचो सांगाडो निवळ करून तो रंगोवपाच्या कामाक लागतात. बायलो तर दिवाळेक 10- 12 दीस आसा म्हणल्यार चकऱ्यो, बेसनाचे लाडू, गोड- तिखट फोव ,शंकरपाळी करपाक लागतात. गोंयांत वेगवेगळ्या वाठारांनी आकाशदिवो, रांगोळी, नरकासूर तयार करपाची सर्त आयोजीत करतात. लोंक व्हडा संख्येन वांटेकार जातात.

दिवाळेच्या पयल्या दिसा हांडो रोजां, आंब्याचीं पानां आनी काट्टांचीं माळ करून, चुन्याचे तिबे लावन सजयतात. धाकटे दिवाळेची सुरवात नरकचतुर्दशी सावन सुरू जाता. गांवा-गावांनी भुरगे नरकासूराचो कोंड्याचो सांगाडो तयार करून ताका रंगीत फोली दसयतात, ना जाल्यार कपड्याचो वापर करतात. मातयें पासून रुपडें तयार करतात. ताच्या गळ्यांत काट्टांची माळ घालतात. त्या दिसाक ताची मिरवणूक काडटात आनी फांतोडेर दहन करतात. हे तरेन दिवाळेक आमी येवकार दितात. कांय वाठारांनी नरकासूर सर्ती आसतात. हजारांनी रुपयांची इनामां. हांगा गावां- गावांनी तयार केल्ले नरकासूर नाचोवपाक हाडटात. हें पळोवंक लोक गर्दी करतात. नरकासुर वधा उपरांत फातोडेर बायलां पणट्यो, मेणवाती, आकाशदिवो पेटयतात आनी माराण लायतात. फांतोडेर उठून घरचीं ल्हान- व्हड आंगाक तेल आनी उटणें लावन न्हातात आनी नवें कपडे घालतात. तुळशी मुखार शेणाची बारीकशीं एक उबी वळ करून ताचेर काट्टांच्यो पणट्यो दवरतात. तेल आनी वाती घालून त्यो पेटयतात. घरचीं उजव्या पायांच्या आंगठ्यान कारिट फोडटात आनी ते चाखपाची प्रथा जाता. मागीर बायल मनीस घरच्या भुरग्यांक, घोवाक ओंवाळटा आनी भितर हाडटा. कांय वाठारांनी फक्त बायलेन घोवाक ओंवाळून भितर हाडपाचें आसता जाल्यार कांय कडेन सगळ्यांक ओंवाळून भितर हाडटात. दिवाळेंक म्हत्वाचें जिनस म्हणल्यार फोंव. फोवाचें वेगवेगळे प्रकार आसतात. देखीक – दुदांतले, दह्यातलें, कालयल्ले, साकरेचे, बटाट फोव, तीख फोव करतात. आमाड्यांची चटणी आनी चण्यांची उसळ करतात. सगळीं एकठांय बसून उमेदीन खातात. 

लक्ष्मी पूजनाक लोक दुकानांनी तशेंच घरां घरांनी लक्ष्मी पूजन करतात. पयली हें फक्त दुकानांचेर करताले आतां घरां घरांनी करतात. लाकडी चवाय ना जाल्यार पाट दवरून ताचेर लक्ष्मीचो फोटो दवरता. चारूय वटेन रांगोळी घालता. फोटवाच्या मुखार कलशा पोंदाक तांबडो कपडो दवरतात. मुखार कळस म्हणल्यार ‘तांबयो’, तातूंत उदक, आबयांचीं पानां, नाल्ल दवरतात. लक्ष्मीक भांगर आनी पयशें दवरतात, पांच फळां , होट (परातींत तादूळ, नाल्ल, काकणां, हळद, कुंकूम आनी कपडो दवरतात). तशेंच देवीक निवेद्य म्हूण ऊसाचो रोस दवरतात. कांय जाण दूद दवरतात आनी नवी सान्न देवीचें मुखार पुजेक लायतात. ही पुजा फकत घरांतच न्हय तर दुकानाचेर लेगीत करतात. ल्हान ल्हान भुरगीं चिरमुल्यो, चॉकलेटां पुंजावपाक भोंवतात.  ही एक वेगळीच मजा. पूण आज आमकां हें दृश्य कमी प्रमाणान पळोवंक मेळटा. आदल्या काळार लक्ष्मी पूजन आयलें म्हण्टकीर भुरग्या भितर एक वेगळीच उमेद येताली. भुरगीं चिरमुल्यो एकठांय करपाक वतालीं, तेन्ना कागदाचे दोणे वा पोती घेवन वताली. आयच्या भुरग्यांक हें सगळें करपाक लज दिसता .

मागीर येता तो गोरवांचो पाडवो म्हणल्यार धेंडलो. हो सगळ्यांच वाठारांत करीनात. ह्या दिसाक शेतकार गोरवांची पूजा करता. तांच्या गळ्यांत रोजांच्यो माळो घालून सजयतात. ह्या दिसाक कांय कडेन सान्नां करतात आनी आंगणात धेंडलो. ही प्रथा आमचें हांगा पयलींच्यान चलता. ती कायम तिगोवन दवरपाक जाय. धेडलो करपाची पद्धत अशी- शेण सारकें सारावन ताका रोजां लावन सजयतात आनी काट्टाक व्हीर लावन गोरवां करतात, ताचो राखणो, ताची बायल तणाचो वापर करून करतात आनी कपडे घालून सजयतात. हें सगळें शेणच वापरून करतात. गांवाचे भुरगें आंगणांत धेडलो खेळपाक येता. “धेण धेण धेंडलो, धेंडल्या पांव शेणलो, धेंडल्याची माथ्यार शेण उबी रावताली, ती गेली रानान तिका खाली वागान हो आमचो धेंडलो वर्सांचो “अशे पद म्हणून राखणो, गोरवां घराच्या वयर मारतात. कांय दिसांनी मागीर धेंडल्याची वाडी वाडटात. ती मूग, गोड, तांदूळ, सोय घालूंन करतात. ती पुराय गांवभर वाडटात. 

मागीर येता भाऊबीज. हो दिस भाव – भयणी खातीर म्हत्वाचो. ह्या दिसाक भाव भयणीच्या घरां वता. भाव येतकच ताकां पाटार बसोवन कुकूम, कानाक फूल लावन ओंवाळटा, तांच्या तोडांत मिठाय घालता. दोगांयनी एकमेकांक भेट वस्तू दिवपाची आसता. अशें ह्या दिसाचें म्हत्व.

मागीर येता व्हडली दिवाळीं म्हणल्यार “तुळशी लग्न”. लोक पयलीं तुळस रंगोवपाक लागतात.  सकाळीं तुळशीची हळद करतात. म्हणल्यार घरची बायल मनीस धव्या कपड्याक हळद लावन तुळशीक लायता आनी जिन्यांची बडी, चिचेंचो इल्लोसो खांदो आनी ऊसाचो कोंडो लायतात. तशेंच तुळशीच्या नाखटांची रांगोळी घालतात. ( देखीक :- cccc). घरची बायलां उपास करता. सांज जाली कांय घरचें दादलें तुळशीक चारूय वटांनी कोंडे लायतात आनी ताचेर केळींचे गबें लावन सजयतात. भुरगीं आंगणांत रांगोळी काडटात. गोंयांत सगळे कडेन तुळशींचे सरभोंवतणी कोंडे लायताच अशें ना. त्या दिसा तुळशीक रंगोवपाची सर्त लेगीत आसता.  देखीक:- तुळशी भोंवतणी गब्यान सजोवन व्हडें करतात, घर करतात.

बायलां कापड न्हेसतात जाल्यार दादले सोंवळें न्हेसून लग्नांक उबे रावतात. मंगलाश्टका म्हणून लग्न लागता.  “गोविदां” म्हणून चिरमुल्यो मारतात आनी उपरांत तुळशीक पांच फेरें मारून तुळशीचो घोव, करवली, घरची बायलां जोडवीं पेटयतात आनी फेरें घेतात. भुरगीं तशेंच व्हडलीं चिरमुल्यो एकठांय करपाक भोंवतात. तांकां चिरमुल्यांत आंवाळे आनी उसाच्यो कांड्यो घालून दितात.  कांय कडेन लग्नांक अंतरपाट धरतात जाल्यार कांय कडेन धरना. तुळशीं कडेनूच धेडी आसता. एक तर ल्हान भुरग्यांक बसयतात नाजाल्यार धाकटी तुळस करतात. अशें तरेन गोंयची व्हडली आनी धाकली दिवाळी मनयतात.

सिद्धी दिनेश नायक

8421012447