दिगू

भांगरभूंय | प्रतिनिधी

गू, दगडू ही एका भुरग्याचीं नांवां आसूंक शकतात? हीच न्ही तर दिग्या, दिगड्या, गधड्या आनी अजून आनीक. मात तुमी खंयच्याय नावान ताका आपया परती ओ येतली. तुमका दिसतले दिगू मठ्ठ आनी भोळो म्हूण. मात ती तुमची व्हडली चूक. कित्याक काय म्हणल्यार, तो जरी भोळो आशिल्लो तरी मात मठ्ठ निश्चित नाशिल्लो. तो हुशार, क्लासींत सदांच पयल्या पांचांत येवपी. इतलेंच न्ही तर खेळांतय ताका बरी गत. फुटबॉल खेळांत ताणें वास्को क्लबाच्या दुसऱ्या डिव्हीजनाचे पयले फळयेचो गोलकी म्हणून वावर केला. टेबल टेनिस खेळांतूय तो निपूण. मिठाफळी, विटीदांडू, सुरपारंबी, गड्डे सारके गांवठी खेळ ताचे खोशेचे. क्लासीत ताचे वांगडी ताका मुखेल मानपी. क्लासीत मॉनिटर तोच. ह्या दिगूची उर्फ दिगंबर विश्वास बोरकार हाची ही धाकटुली काणी. जशी म्हज्या कानार आयली तशी तुमकां सांगपाची ही एक पारखणी. चूक झाल्यार आनी एखादी दुवो मदींच तुटल्यार मानून घेयात, हो मायमोगाळ आग्रो.
आमचो दिगू वास्को शारात 1947 वर्सा जल्मलो. हे नगर तशें गोयांत फामाद. पुर्तुगीजांनी ताची बुन्याद घाल्ली. पुरायेन मांडणी केल्लें हें शार, ताचे मुखेल मार्ग तीन आनी ते आडव्या वाटांनी जोडिल्ले. ग्रामदेव श्रीदामोदर, मानेस्त जोशी फामिलीच्या सालांत ताची स्थापना केल्या. नागपंचमीच्या दुसऱ्या दिसा सप्ता जाता. तो गोंयांत भोव फामाद. वास्कोंतली दरेक फामिल गोंयच्या दुसऱ्या गांवातल्यान नोकरी, वेपाराच्या निमतान आयिल्ली आनी हांगा वसणूक केल्ली. बंदर, विमानतळ आशिल्लें हें नगर रेल्वेन शेजारचे इंडियेक जोडिल्लें. हांव शेजारच्या म्हणटां; निमित्त त्या वेळार गोंय पुर्तुगीज राजवटीचो एक हिस्सो. ते ताका इंडीया पुर्तुगीज मानताले. आनी इंडीयेक इंग्लीश जोखडांतल्यान मुक्ती मेळिल्ली, ही वेगळी कथा.
तर आमगेलो दिगू. तो पोटात आसतना आवय सावित्रीक कसलेच स्रम जाले नात, न्हय दुवाळे. पयल्या तीन प्रसूती वेळार खर दुवाळे जाल्ले बायलेक ती नविदाद. दिगू जल्माक आयलो तो म्हयनो माय, तारीख बारा; वेळ दनपारचीं बारा. पूण भायर कडक वत आनी बाळटेराच्यो जीवघेणो कळो पसून तिका जाणवल्यो नात. म्हजो ह्या विस्वांत प्रवेश जालो ही खबर लोकांक कळची म्हूण घडये तो वरभर रडलो आनी पोटाक घेवन जो न्हिदलो तो रातचो आठ मेरेन, तेय आज्जेन ‘भुकेलो आसतोलो दूद दी ताका’ म्हूण सुनेक सांगलें हे खातीर. नाय जाल्यार तो आपूण जावन उठल्लो अशें कोणाकूच दिसनासलें.
बोरकारांची कुलस्वामिनी जरी कवळेची शांतादुर्गा आसली तरी तें कुटुंब दत्तमहाराजांचे भक्त. दर ब्रेस्तारा कडक उपासतपास करपी. सांखळेच्या दत्ताच्या देवळांत तांचो नित्य वावर. या गोश्टीकय इतिहास आशिल्लो. पूण तो हांगासर सांगपाची गरज दिसना. तरीपूण जेन्ना दिगू जल्मलो तेन्ना नांव कितें दवरचें हाचेर खूह खल जाल्लो. दत्तात्रेय, अवधूत, वल्लभ, गुरुदेव ही पयले पसंतीचीं नांवां पयलींच घरांतल्या भुरग्यांक दिल्लीं. उरिल्ले दिगंबर नांव ताच्या वांट्याक आयलें. त्या नांवाचेर एकमत जालें आनी दिगूचो बारसो एकदाचो वादविवाद जायनास्तना जालो.
ल्हान दिगूची न्हीद ही त्या वेळची एक व्हडली काणी. ताणें न्हिदचे म्हणजें कितलें ? उठयल्ले बगर तो उठप कठीण. पोटाक लागिल्ली भूक आनी घाल्ल्या लंगोटांत केल्ल्या शीची थंडसाण पसून ताका केन्नाच जागी करूंक शकलीना. उठटकच पोटचे भुकेन ताचें रडपूय नाशिल्लें, हाचोच हुसको ताची आवय सावित्री आनी बापूय विश्वास हांकां सदांच जातालो. आपलो पुत असो कसो हो विचार सदांच करतालीं. पूण दिगूच्या आजयेक हुस्को नाशिल्लो. तिचे जाणटे नजरेंत अशी कितलींच भुरगीं आशिल्लीं. तरी लेगीत दिगूची राक्षसी कुंभकरणी न्हीद ताच्या आवयबापायचे काळजीचें निमित्त जाल्लें. तांणी एक फावट ताचो सदाचो दोतोर रोल्दाव हाका त्या सबंदी विचारलेय. दोतोरान तांकांच परत शिटकायलें. “बाकीचे लोक भुरगें किरकिरता म्हणून कागाळ करतात तर तुमी तो रड़ना म्हूण बेजार ? जर ही कागाळ परत आयली तर भुरग्याक तुमचे कडल्यान घेवन दुसऱ्याक पोसूंक दितलों.” हे गजाली मागीर सावित्री/विश्वासान दिगूच्या रडपा खातीर आनी कुंभकरणी न्हिदेचो हुसको केलोना. मात दोतोर रोल्दाव आनी बोरकारांगेलो दिगू हांची अजुन एक खाशेली काणी हांगा सांगपाची म्हाका खाशेली उमेद येता.
दिगूची पिराय तेन्ना पांच वर्सा. ताका जोर येतालो, सदांच्या वखदांनी तो देवनाशिल्लो. दोतोराचे अणभवी नजरेक तो टायफड आसत अशें दिशिल्लें. त्या वेळार आतां जातात तशो रगताचो चांचण्यो जायनाशिल्ल्यो आनी टायफडा वयली वखदां लेगीत सहजपटी मेळनाशिल्ली. पूण दोतोरान दोन रातीं आपुण जागून दिगूच्या आंगाक माडाचो सोरो आनी तकलेर कांद्याचो चुरो घालून जोर देंवयल्लो. दिगू केन्नाय दोतोरा विशीं विचारल्यार सदांच सांगता ‘तो म्हजो दुसरो बापूय. ताणें म्हाका सर्गाच्या अर्धे वाटे वयल्यान परत हाडलो.’ पुराणाक सावित्रीन घोवाक यमाच्या तावडीतून सोडयल्ले. दोतोरान सावित्रीच्या पुताक परत हाडले.
बोरकारांचे दुमजली घर स्वातंत्र पथार, वास्को जार्दिनालागीं. अर्थात तेन्ना रस्त्याक पुर्तुगीज राजाचें नांव आशिल्लें. स्वातंत्र पथ गोंय मुक्त जातकर दिलां. घर विश्वासाच्या जल्मदात्यान बांदिल्लें. तो पुर्तुगीज काळांत नामनेचो रस्ते बांदपी कंत्राटदार. आतां ताचें काम ताचो व्हडलो पुत विश्वास म्हणजे दिगूचो बापुय पळयता. दिगू जाल्लो तेन्ना विश्वास आनी सावित्रीक तीन भुरगीं; व्हडल्यो दोन चलयो आनी एक पुत. दिगू धाकटो, मात त्याच्या फाटल्यान अजुन दोन चले आनी एक चली जाली ती वेगळी काणी. एकूण सातजाण. विश्वासचो धाकटो भाव जो गांवांतल्या इंग्लिश इस्कोलांत हेडमास्टर आनी शाळेच्या वाठारांत भाड्याचे घर घेवन रावतालो ताकाय दोन चलयो आनी दोन चले. हांचो दोन भयणी गोंयांत व्हाड्डीक करून दिल्ल्यो. एक मडगांवां तर दुसरी पणजे. तांकांयबी चारचार भुरगी. म्हूण व्हडली चली आनी चल्यांच्या कळलीलाचो काणयो जश्यो बोरकार फामिलींत फामाद जाल्यो तशो बाकीच्यांच्यो जाल्यो नात. म्हणून दिगूचो ल्हानपणा विशी ताची एक अचाट न्हीद सोडली जाल्यार व्हडली नविदाद मेळना. म्हूण ताच्या ल्हानपणाची काणी हांगांच सोंपयतां. अर्थांत अजून म्हायती मेळ्ळ्यार तुमकां सांगतलों, ही गोश्ट म्हजे कडल्यान पक्की.
(मुखार चलता)

दीपक पाणंदीकार