भांगरभूंय | प्रतिनिधी
‘दादो म्हण्टा तेंच रे’ हे म्हणीचो इतिहास सामको मजेशीर आसा. आदीं गोंयांतल्या साबार गांवानी उत्सवा वेळार दिंडी काडटाले. ही दिंडी गावांतल्यान प्रदक्षणा काडटना भजनां म्हण्टाले. ह्या दिंडेंत पंचविशेक तरी गांवकार वांटेकार जाताले. पूण हातूंत खरेपणी भजन पाठ आसतालें ते त्या पंगडाच्या मुखेलीक ‘दादोक’. बाकीच्यांक भजनांतली एक ओळ लेगीत खबर नासताली. जेन्ना भजनांची एक ओळ तालसुरांत गायतालो तेन्ना ताची ओळ म्हणून सोंपतगीर बाकीचे सगळे त्याच सुरांत आनी चालीर ‘दादो म्हण्टा तेंच रे!’ म्हण्टाले. सांगपाचें म्हळ्यार आमकांय दादो म्हण्टा तेंच म्हणपाचें आसा अशें ते दाखोवन दिताले. मागीर दादो फ़ुडली ओळ म्हण्टालो आनी बाकीचेय ‘दादो म्हण्टा तेंच रे’ अशें म्हण्टाले.
आमच्या समाजांत लेगीत असले दादो आनी ताचे वांगडी आसात दादो म्हण्टा तें खरें काय फ़ट हें कसाक लायना आसतना ‘दादो म्हण्टा तेंच रे!’ म्हणपी.
नवें नवें वळणीर ठेवे, जुनें जालें, उशाक घेवें
आदले तेंपार कष्टकरी, कामकरी बायलो वर्साक एकदांच नवें कापड घेताल्यो. बाकीच्या दिसांनी आपल्या मालकिणीन दिल्ल्या पोरण्या कापडाचेरुच दिस काडटाल्यो. म्हण्टगीर तांका आपल्या पयशांनी विकतें घेतिल्ल्या कापडाची चडूच ओपुर्बाय आसताली. तें नवें कापड दवरपाक तांचे कडेन ट्रंक, पेट बी खंयची? तें नवे कापड तीं बरी घडी करुन दोरयेर लोंबकळायतालीं. आनी लग्नाक वा जात्रेक बी वापरतालीं. पूण मागीर तें कापड जशें जशें पोन्नें जातालें तशें ताची नवलाय सोंपताली आनी उप्रांत केन्नाय उशाक घेवपाक कांय मेळना जाल्यार त्याच कापडाची घडी करून उशाक घेतालीं. मागीर ताका माथ्याचें तेल लागूं वा ना लागू.
आमचे जिणेंत लेगीत अशेंच जाता. घरांत नवी वस्त हाडली कीं थोडे दीस ती बरीss सांबाळप जाता. ताची अर्थ अपूरबाय जाता. मागीर थोड्या दिसांनी तिचें नवेंपण सोंपलें म्हण्टगीर तीच वस्त घरांत धुल्ल खायत पडटा.
खांकून खांकून गांवकार जाता
आदले तेंपार गांवांत गांवकारी चलताली. आयची पंचायत कशी. ह्या गांवकारीत जे गांवकार आसताले ते गांवचे बुदवंत आनी म्हाल म्हातारे. तांचे कडेन अणभवाची जोड आसताली. तेच लोक गांवांक सारको न्याय दिवपाक शकताले. हे गांवकार म्हातारे आशिल्ल्यान उलयताना तांका चड फावट खोंकली येताली.
एका गांवांत एक अर्दवट मनीस आसलो. ताणे पळयलें हे गांवकार उलयतना खोंकतात. ताका दिसलें गांवकार जावपाक खोंकप गरजेचें. तेखातीर आपूणय उलयतना मदीं मदीं खोंकत रावलों तर आपूणय एक दीस गांवकार जातलों.
तशें कांय जाण गायन बी चलतना मदींच वा वा म्हणप,मान हालोवप असलीं पिशेपणां करतात. अशी मान हालयली, वा-वा म्हळें की आपूणय गायनांतलो तज्ञ जातलों. खांकून खांकून गांवकार जावपाचो प्रकार तो.
बाबा गेला पंढरेक, आयलो तरी वडे, ना आयलो तरी वडे
हे म्हणी फाटली काणी अशी: आदल्या काळार गोंयकार कोणूय तिर्थयात्रा करुन येतगीर गांवांत म्हामनी म्हळ्यार गांवजेवण घालताले. त्याकाळार सगळ्यांत लागीं तिर्थक्षेत्र गोंयकारांक म्हळ्यार पंढपूर. पूण गोंयच्यान पंढरपूरचो प्रवास म्हळ्यार खूप दगदगीचो आनी कष्टांचो. गेल्लो मनीस परत येतलो म्हण खात्री नासताली. असोच एका घरांतलो वडील मनीस जाका सगळ्या गांवांत बाबा म्हण वळखताले तो गेलो पंढरपूराक. तो परतो बरेभशेन येतलो काय़ हाचो ताचे घरच्यांक आनी आमीगांक हुस्को जाल्लो. इतल्यान थंय एक ताचो आपसुवार्थी आमीग पावलो. आनी म्हणपाक लागलो,आरे! हुस्को कित्याक करतात? बाबा परतो आयलो तर आमकांम्हा मनीचें वड्याचें जेवण मेळटलें. आयलो ना जाल्यार बारव्याचें वड्याचें जेवण मेळटलें. आमकां कितें वड्याचें जेवण मेळपाचें कारण. बाबा आयल्यारुय वडे आनी ना आयल्यारुय वडे!
कोणायचेंय बरें जांव, वायट जांव आपलो स्वार्थ पळोवपी मनशांक ही ओपार मारतात.
जाणे पळयलो ना आवो ताणे देखलो दिवो
हे म्हणी फाटली काणी अशी- शाणू नांवाचो एक गरीब मनीस लोकांचीं गोरवां राखून पोट भरतालो. गोरवांक चरपाक सोडून तो एका एका वडाच्या सावळेंत बसून कोंड्याचे पाटले विणटालो. आनी सांज जालीं कीं गोरवांक घेवन येतालो आनी तांच्या मालकाच्या सुवादीन करतालो.
एक दीस शाणू आपणे विणिल्ले पांटले घेवन शेजाराच्या गांवांत जात्रेक गेलो. ताचे पांटले जात्रेक रोखडेच खपले. पांटले विकून ताका एक रुपया मेळिल्लो. आनी ताणे तो बरे जतनयेन आपल्या लेंसाक बांदिल्लो.थंय ताका ताचो आमीग सुर्या सोर्ती विकतना दिश्टी पडलो. सुर्यान ताका सोर्त घेवपाक आग्रो केलो आनी सोर्त लागल्यार अयंशी हजाराचें इनाम मेळटलें म्हण सांगलें. सुर्याच्या आग्र्याखातीर ताणे रुपया दिवन सोर्त विकती घेतली. सुर्यान ताका ती सोर्त बरी सांबाळून दवर म्हण सांगलें. एका सुमाना उप्रांत सोर्तीचें आबेर्तूर जावपाचें आसलें. हो जात्रेक बरेंss दशावतारी नाटक बी पळोवन फांतोडेर घरा आयलो.
एका सुमाना उप्रांत हो सदांभशेन गोरवांक चरपाक सोडून वडापोंदा पांटलो विणीत बशिल्लो. इतल्यान सुर्या धांवत धांवत ताचे म्हऱ्यांत येतना ताणे पळयलो. सुर्या ताचे म्हऱ्यांत आयलो आनी म्हुणूंक लागलो शाणू तुजी ती सोर्त खंय? तुका मिझरीकोर्दीचें अंयशीं हजाराचें पयलें इनाम लागलां.
शाणूक पयलीं सुर्या कितें म्हण्टा तेंच कळलें ना. अंयशी हजार म्हळ्यार कितले हेंच ताका खबर नासलें. सुर्यान भांबाविल्ल्या शाणूच्या हाताक धरुन शारांत मिझरीकोर्दीच्या ऑफ़िसांत व्हेलो. शाणून ती सोर्त दाखयतगीर ताचे मुखार थंयच्या ऑफ़श्यालान नोटीचीं बंडलां दवरलीं. शाणून खीणभर तीं नोटांची बंडलां पळयलीं आनी बेशुद्ध जावन घपच्च करुन जमनीर आडवो जालो. खोशयेन तो पिसो जालो ना तें अजाप. थंय आशिल्ल्या एकल्यान म्हळें, ‘जाणे देखलो ना आवो ताणे देखलो दिवो’. जाणे केन्नाच कुमाराचो आवो म्हळ्यार भट्टी लेगीत पळोवंक ना ताणे एकदम झगझगीत दिवो पळयतगीर जी अवस्था जाता तशी अवस्था शाणूची जाल्ली.
एकदम कोणाकूय अकस्मात धनलाभ जाता तेन्ना तो ‘वल्लेंतूय धरना आनी सुपांतूय धरना’ आनी ताची गत मागीर शाणू भशेन जाता.
फ़ुडल्या भागांत तुमकां आनिकुय म्हणी फाटल्यो काणयो वाचूंक मेळटल्यो.
सखाराम शेणवी बोरकार
9923306751
खिणाखिणाक ताज्यो घडणुको आनी तुमचे कडेन संबंदीत दरेक खबर मेळयात एका क्लिकाचेर! फेसबूक, ट्विटराचेर आमकां फॉलो करात आनी व्हाट्सएप सबस्क्रायब करपाक विसरूं नाकात.
