दशकपुर्ती इतिहासीक दस्तावेज

भांगरभूंय | प्रतिनिधी

कोंकणी रंगमचायेचो इतिहास हो कोंकणी रंगमाचयेचे उत्क्रांती विशीं बारीकसाणेन आनी खोलायेन संशोधन करून सांस्कृतीक अंतर्दृष्टी एकठांय हाडपी एक म्हत्वाचो ग्रंथ. ज्येश्ठ साहित्यकार पुंडलीक नारायण नायक आनी समिक्षक. संशोधक डॉ. हनुमंत चोपडेकार हांच्या सह – लेखनांतल्यान निर्मिल्लो हो ग्रंथ दशकां सावन कोंकणी अस्मिताय घडोवन हाडपाक आनी तिगोवन दवरपाक आदार दिवपी नाट्यपरंपरेचो एक व्यापक इतिहास मांडटा.
मंगळुरांतल्या विश्व कोंकणी केंद्राच्या कोंकणी भास अनी संस्कृती प्रतिष्ठानान उजवाडाक हाडिल्लो हो ग्रंथ कोंकणी रंगमाचयेचो मुखेल, पद्दतशीर इतिहासीक विवरण दाखयता. लोकपरंपरेंतल्यान आनी धर्मीक सादरीकरणांतल्यान सुरू जाल्ल्या कोंकणी नाटका सावन आयज दिसपी विस्तृत रचणुकेच्या आधुनीक नाटकां मेरेनचो इतिहास हो ग्रंथ मांडटा. तातूंत कोंकणी रंगमाचयेचे वेगवेगळे प्रादेशीक शैलीचे उदरगतीचो आस्पाव जाता, ती मागीर गोंयची तियात्र परंपरा आसूं, कर्नाटकांतलें भजनप्रधान सादरीकरण आसूं वा मुक्ती उपरांतच्या काळांतलीं समाजीक राजकी नाटकां आसूं. हो ग्रंथ प्रादेशीक कलाप्रकारांच्या दस्तावेजीकरणांत एक मुल्यवान योगदान आसा. अगणीत नाट्य कलाकारांच्या दायजाक मान दितनाच नव्या पिळगेक तांच्या सांस्कृतीक मुळां कडेन एकरूप जावपाक प्रोत्साहन दिता. ह्या ग्रंथांत स्वरूप, भास बोली, संगीत, सादरीकरण पद्दती हांचेर बारीकसाणीन चर्चा करून कोंकणी रंगमाचयेच्या विविधतायेक न्याय दिल्लो दिसून येता. ग्रंथांतल्या फोटो, पोस्टर आनी अभिलेख साहित्य ग्रंथाचें दृश्य आकर्शण वाडयताच पूण मोलादीक इतिहासीक नोंदी म्हणूनय काम करता.
हें पुराय संशोधन एकूण 10 अध्यायांनी एकत्रीत जालां. लोकपरंपरेंतल्यान भारतीय तशेंच कोंकणी लोकनाट्यांचो उगम आनी भारतीय आनी संवसारीक नाट्यपरंपरेची वळख घडयल्या उपरांत नाटकाच्या शास्त्रीय अभ्यासाची सुरवात जाता, जातूंत नाटकाची संकल्पना, व्याख्या आनी नाटकाच्या घटकांची विस्कटावणी जाल्या. हांगा सावन ग्रंथाची मौलिकता नदरेक भरता. आतां मेरेन कोंकणी नाटकाचो जो इतिहास वेगवेगळ्या संदर्भ पुस्तकांनी मेळटालो तो गोंयच्या कोंकणी नाट्य परंपरेचेर चड भर दितालो. पूण ह्या ग्रंथांत गोंय, मुंबय, कर्नाटक आनी केरळांतल्या कोंकणी रंगमाचयेचो इतिहास खोलायेन मांडला. दुसऱ्या उतरांनी सांगचें जाल्यार इतिहासीक आनी समाजीक कारणांक लागून भारतांतल्या ज्या मुखेल राज्यांनी कोंकणी समाज शिंपडून गेला, तांकां सगळ्यांक एकेच कडेन एकठांय हाडपाचें पावन काम ह्या ग्रंथांतल्यान जालां. हो सगळो इतिहास मांडटना त्या त्या वाठारांत कोंकणी नाटकाक योगदान दिवपी एखादी व्यक्ती वा संस्था ह्या वावरांतल्यान भायर उरची ना हाची खबरदारी घेतिल्ली आसा. देखीक, मुंबयची कोंकणी रंगमाची मांडटना ‘धी गोवा हिंदू असोसिएशन’, महाविद्यालयीन नाट्यचळवळ तशेंच चित्रापूर सारस्वत समाजाचें योगदान अधोरेखीत केलां. ‘कर्नाटक आनी केरळची कोंकणी रंगमाची’ एकाच अध्यायांत आस्पावल्यांत. मंगळुरांत 1912 वर्सा बोळंतूर कृष्ण प्रभू हांच्या संगीत राजा चंद्रहास ह्या नाटकान एकंदर कोंकणी रंगमाचयेची बुन्याद घाली. ताची दखल घेवन उपरांत केरळांतल्या माणकुल्या पूण उल्लेखनीय वावराची दखल सव्या अध्यायांत घेतिल्ली आसा.
कोंकणी नाटक आनी कोंकणी तियात्र कोंकणी रंगमाचयेचोच एक वांटो आशिल्ल्यान ‘कोंकणी तियात्रा’चेर आदारिल्लें सातवें प्रकरण तियात्राची शास्त्रीय उस्तवारी मांडटना पयलो तियात्रिस्त लुकासिन रिबैरो आनी पाय तियात्रिस्त जुआंव आगुश्तीन फेर्नांडीसाच्या कार्याचें विवेचन करता. ह्याच विशयाचो उत्तरार्ध प्रकरण 9 हातूंत ‘कोंकणी रंगमाचेयक तियात्रिस्तांचें योगदान’ ह्या माथाळ्याखाला कोंकणी तियात्राच्या पुराय इतिहासाच्या रुपान मांडला. ‘कोंकणी नाटकाचे नवे आनी प्रयोगशील आविश्कार’ हातूंत अणकारीत आनी रुपांतरीत नाटकां, एकांकी, नभोनाट्यां, संगीत नाटकां, बालनाट्यां आनी रस्तोनाट्यांचो आपरोस मांडला. साबार संस्थांनी, केंद्रांनी तशेंच व्यक्तींनी कोंकणी रंगमाचयेक दिल्ल्या योगदानाची दखल णव्या प्रकरणांत घेतल्या. हांगा ‘कोंकणी वाठारां’तल्या संस्था आनी मानेस्तांचो आस्पाव केला हें नोंद घेवपा सारखें. सोपयतना कोंकणी रंगमाचयेवेलीं आव्हानां आनी ताच्या खातीरचे उपाय येवजणेचेर चर्चा केल्या. आदारावळ दिल्या उपरांत वेंचीक कोंकणी नाटकांची/नाट्यलेखकांची (500), नाट्यसंस्थांची (56) वळेरी, कोंकणी नाटकाचे पोस्टर आनी प्रयोगाचे फोटो तीन परिशिश्टांच्या रुपान मांडल्यात. चवथ्या परिशिश्टांत गोंय (नाटक आनी तियात्र), मुंबय, मंगळूर, आनी केरळांतल्या अभ्यासकांचे कोंकणी रंगमाचयेचेर बरयल्ले वेंचीक 14 अभ्यासपुर्ण लेख दिल्यात.
ह्या सगळ्या वावराची व्याप्ती पळयतकूच एक गजाल नदरेंतल्यान कशीच सुटना. हांगा ‘कोंकणी रंगमंच’ ही एकूच मर्यादा घाल्या. विश्लेशण करतासतना मुंबय, कर्नाटक, केरळ तशेंच गोंयांतलें नाटक आनी तियात्र ह्या विशयांक पुराय न्याय दिवपाची भुमिका आपणायल्या. ग्रंथाच्या विशयाची मांडावळ काळक्रमा प्रमाण करिनासतना वाठारा प्रमाण केल्या. हाचो फायदो म्हणल्यार चारूय वाठारांतलो नाट्य वावर पानांची संख्या बाळगिनासतना मांडपाक मेळ्ळा. कोंकण पट्टेंतल्या लोक आनी धर्मीक उत्पत्तींचो अभ्यास करून ताची सुरवात जाता. भारतांतल्या भजन, किर्तन, दशावतारी नाटक ह्या सारक्या भक्ती रुपांची भुमिका मांडल्या उपरांत गोंयांत पुर्तुगेज राजवटींत आनी उपरांत इंग्लीश आनी मराठी साहित्यीक आनी नाट्य रुढीच्या प्रभावा खाला उदयाक आयिल्ल्या औपचारीक परंपरे कडेन ती वता. तियात्र, संगीत नाटक, समाजीक नाटक, नाटकाचे हेर रूप हांचेर व्हड प्रमाणांत लक्ष दिता आनी दर्यापट्टेवेल्या कर्नाटक, केरळ ह्या सारक्या प्रदेशांतल्या सादरीकरण पद्दतींचोय अभ्यास करता. पुंडलीक नायकाची साहित्यीक, खास करून नाट्य संवेदना आनी डॉ. हनुमंत चोपडेकारांची शिक्षणीक आनी संशोधनात्मक तळमळ आनी बळगें ह्या ग्रंथाचे निर्मणे फाटल्यान एक बळिश्ट गजाल थारल्या.
कोंकणी रंगमाचयेचो इतिहास ही प्रादेशीक भारतीय नाट्यशास्त्राच्या दस्तावेजीकरणांतली बऱ्याच काळा सावन आशिल्ली पोकळी भरपी एक स्मारकीय कृती. भारतीय नाट्य आनी प्रादेशीक साहित्याच्या विद्यार्थ्यांक, संशोधकांक, आनी उत्साह्यांक हें निश्चितूच एक गरजेचें साधन जावन आसा. कोंकणी रंगदेवतेचें जिवंत आनी अज्रंवर दायज तिगोवन दवरपाचे नदरेन हें एक म्हत्वाचें पावल. अभ्यासक आनी संशोधकांक हो ग्रंथ प्राथमीक संशोधनाचेर आदारीत सविस्तर म्हायती दिता. नाट्य वेवसायिकांक इतिहासीक खोलाय आनी सृजनशील प्रेरणा दिता. कोंकणी उलोवपी आनी भारतीय सादरीकरण कलेच्या मोगीं खातीर हो एक वांटून गेल्लो सांस्कृतीक आनी भावनीक प्रवास.
पुंडलीक नारायण नायक आनी डॉ. हनुमंत चोपडेकार हांणी कोंकणी साहित्य आनी रंगमाचयेची अमुल्य सेवा केल्या. तांच्या सहकार्याक लागून इतिहासीक नदरेन मोलादीक, संस्कृतीक नदरेन गरजेचो आनी समाजीक नदरेन सामुहीक म्हत्व आशिल्लो ग्रंथ तयार जाला. कोंकणी समाजाची व्याप्ती पळयल्यार हें काम सोपें न्हय. ताका लागून फकत ग्रंथालयांच्या शेल्फांचेर न्हय तर भास, सादरीकरण, कथानक हांचेर आदारून आशिल्ल्या शक्तींचेर विस्वास दवरपी लोकांच्या काळजांत सुवात मेळपाक फावो.

शुभा बरड वेलींगकार