भांगरभूंय | प्रतिनिधी
गरिबी काय कमी जायना. कोणांक घर ना, काम ना, कोणांक नोकरी ना, जेवण ना, वचत थंय भिकारी दिश्टी पडटात.
दिवाळे कडेन घडये जनगणना सुरु जातली. जनगणनेंतल्यान आमी कोण, कितें मेळयतात, कितें करतात, दिसाक कितलो खर्च करतात, कोणाक घर- दार आसा काय ना, आमकां मुळाव्यो सुविधा आसात काय नात, कोणाकडे कितली मालमत्ता आसा काय ना, आमचे कडेन कितलीं जनावरां आसात, आमकां शिक्षण आसा काय ना, आमकां भलायकी सुविधा मेळटात काय ना, आदी गजाली आमी सांगतात आनी आमच्या समाजा खातीर शाळा ते सुपरमार्केट आनी घर ते हॉस्पिटल मेरेन सगळें खंय बांदचें तें थारावपाक आमकां जनगणना आदार करता. राज्यांक आनी थळाव्या लोकांक निधी आनी मजत कशी वांटची हें थारावपाक सरकाराक मदत करता, ती जन गणना .
अर्थशास्त्रज्ञ जॉन व्हेसी हांच्या मतान सगळ्या मनीस शक्तींचो एकूण परिणाम आनी भौतिक, मनीस भांडवल, गिन्यान आनी कुशळटाय हांच्या सांठ्यांत वाड जावप ही राश्ट्रीय उदरगतीची व्याख्या. देशाचे एकंदर उदरगती खातीर राजकारण्यान सुपर अर्थशास्त्रज्ञ जावपाचो यत्न करचो. विकसीत देशांनी तंत्रीक मुळावी बांदावळ प्रगत आसून उद्देगीक आनी सेवा क्षेत्रांत विंगड विंगड प्रकार आसात. तांच्या नागरिकांक सादारणपणान दर्जेदार भलायकी आनी उच्च शिक्षण, फावो ती सुविधा आशिल्लो आलाशिरो, फावो तो पगार आशिल्ल्यो नोकऱ्यो आनी जाण्टेपणाची पेन्शन मेळटात, जे मनीसजाती खातीर सगळ्यांत म्हत्वाचे फायदे आसात.
सरकारांनी कांय मुखेल ध्येयां थारावपाक जाय. सरकारां कार्यक्षम आसात हातूंत दुबाव ना. पूण मनशाची सर्वांगी उदरगत म्हत्वाची. ते खातीर मनीस उदरगत निर्देशांक सांबाळचो, जो भलायकी, शिक्षण आनी उत्पन्नांतल्या देशाच्या सरासरी कामगिरीचें मापन करता, जो एकंदर उदरगतीचो निर्देशक म्हूण काम करता.
टिकावू उदरगत ध्येय चालीक लावपा खातीर संयुक्त राश्ट्रांनी स्थापन केल्ल्या 17 जागतीक ध्येयांचो संच सगळ्या उदरगतीचें एक उदाहरण आसा, 2030 मेरेन गरिबी, असमानता आनी हवामान बदल अशा आव्हानांक तोंड दिता.
“भारतीय जनगणनेचो बापूय” ही पदवी हेन्री वॉल्टराक दिल्या. ताणें 1830 वर्सा ढाका शारांत भारताची पयली आर्विल्ली जनगणना सुरू केली. तातूंतल्यान भारतांत उपरांतच्या दशकांचे जनगणनेची बुन्याद घाली आनी ती अधिकृतपणान 1872 वर्सा सुरू जाली. खरें म्हणल्यार ही पदवी आतां भारतीयांक, नव्यान लेगीत दिवंक जाय. कारण जनगणनेचो उपेग भारतांतली गरिबी ना करपाक जाय. खरी जनगणना करपाक जाय. जनगणनेंतल्यानच मनशाची उदरगत शक्य आसा, आनी ती जावपाक जाय.
जनगणनेचें मुखेल कारण कितें, ताचेर विचार करून सविस्तर नियोजीत करपाक जाय. जनगणनेंत वंश, पिराय, लोकसंख्या, लिंग, घरां आनी हेर गजालींचो डेटा एकठांय केला, जो सरकारां, नफ्या बगर वावुरपी संघटना आनी हेर एजन्सी आपल्या समाजाची बरी समजूत मेळोवपा खातीर वापरतात आनी सदांच बदलपी देशाची बरी सेवा कशी करची, ताचेर निर्णय घेतात.
जनगणना आमी कोण आनी आमी एक राष्ट्र म्हूण खंय वतात तें सांगता आनी शाळा ते सुपरमार्केट आनी घरां ते हॉस्पिटल मेरेन सगळें खंय बांदचें तें थारावपाक आमच्या समाजाक मदत करता. राज्यांक आनी थळाव्या लोकांक निधी आनी मजत कशी वांटची हेंय थारावपाक सरकाराक मदत जाता.
अमेरिकेच्या संविधानांतल्या कलम I, कलम 2 प्रमाण राज्यां मदीं प्रतिनिधींचें वाटप दर 10 वर्सांनी करचें. देखून आमच्या राष्ट्राच्या संस्थापकांचो हेतू आशिल्लो तसो दशमलव जनगणना हो जनगणनेचो मूळ कायदेशीर उद्देश. राज्य पांवड्यार गरिबी समजून घेवपा खातीर भारताची जनगणना हो म्हायतीचो म्हत्वाचो स्रोत. तातूंत लोकसंख्येच्या वितरणाची म्हायती दिल्या, तातूंत लोकसंख्याशास्त्र आनी स्थलांतर पद्दतीचो आस्पाव जाता, जी गरिबीच्या मुल्यांकनाक गरजेची. जनगणनेंतच गरिबीचें प्रत्यक्ष मापन जायना, पूण सरकारी संस्थांनी केल्ल्या वेगवेगळ्या गरिबी अदमास पद्दतींक आनी सर्वेक्षणांक पूरक आसा.
राज्यां भितर आनी राज्यां मदीं स्थलांतराची म्हायतीय एकठांय करतात, जी गरिबी समजून घेवपाक उपेगी पडटा. कारण स्थलांतरीतांक चड करून खाशेल्या असुरक्षीततायेक तोंड दिवचें पडटा. जरी स्पश्टपणान गरिबीचेर लक्ष केंद्रीत करूंक नासलें तरी जनगणनेंत वेगवेगळ्या समाजीक- अर्थीक आंगांचो डेटा एकठांय केला, जाचो उपेग राज्यांतल्या गरिबीचो संदर्भ समजून घेवंक मेळटा. तो करून घेवाचो.
आतां निती आयोगाची सुवात नियोजन आयोग आशिल्या भारतांतली गरिबी अदमासा खातीर नोडल एजन्सीन घेतल्या. तातूंत तेंडुलकर पद्दती सारक्या पद्दतींचो उपेग करून राश्ट्रीय आनी राज्य पांवड्यार गरिबी रेशे सकयल आशिल्ल्या लोकांची टक्केवारी अदमास काडलो. निती आयोगांत गरिबी निर्देशांकूय वापरतात, जो गरिबीचें मुल्यांकन करपा खातीर उत्पन्ना भायर जायत्या घटकांचो विचार करता आनी ह्या संदर्भांत जनगणनेचो डेटा वापरतात. ताका एक फुडारी जाय, जो जनगणनेचो खरो बापूय आसतलो.
विशिश्ट समाजीक सुरक्षा कार्यावळीं खातीर घरां वळखुपाचो डाटा 2011 वर्साचे जनगणनेंत तयार केल्लो. तातूंत घरगुती समाजीक-आर्थीक स्थिती विशीं अतिरिक्त म्हायती दिल्या, जी गरिबीच्या विश्लेशणा खातीर उपेगी पडटा. पुण, गरिबी काय कमी जायना. कोणांक घर ना, काम ना, कोणांक नोकरी ना, जेवण ना, वचत थंय भिकारी दिश्टी पडटात. कोणांक कपडे ना, हे सगळे प्रश्न तडीक लागपाची गरज आसा.
जनगणनेंत गरिबीचें प्रत्यक्ष मापन जायना. हेर संस्थांनी गरिबीचो अदमास काडपाक वापरतात ती म्हायती तातूंत दिल्या. अदमास म्हणल्यार कितें? तर अचूक गरिबी म्हणल्यार कितें? जनगणना अदमासा प्रमाण जायना. तें वास्तवांत करपाक जाय. गरिबी आनी गरीब लोकांची संख्या अचूकपणान नोंद करूं येता. भौगोलिक उदरगत भरपूर जाल्या आनी अशीच जातली. जावची. आतां मनशाचे उदरगती पासून सुरवात करूंया. दरेका मनशाची सर्वांगी उदरगत जावंक दिवची. हाकाच संविधानांतल्यान राश्ट्रीय उदरगत म्हणटात, खऱ्या अर्थान देशाची उदरगत.
राजेश बाणावलीकार,
वेगसवाडो, हडफडे- नागवा
खिणाखिणाक ताज्यो घडणुको आनी तुमचे कडेन संबंदीत दरेक खबर मेळयात एका क्लिकाचेर! फेसबूक, ट्विटराचेर आमकां फॉलो करात आनी व्हाट्सएप सबस्क्रायब करपाक विसरूं नाकात.
