तें बिबट्याचें बाळक एक संवर्धन प्रतीक

भांगरभूंय | प्रतिनिधी

कुंकळ्ये गांवचे लोक खूब आदीं सावन सैमाचे राखणदार आसा, रानां आनी जनावरां कडेन एकचारान रावतात. वनराय कडेन तांचो आदर जैवविविधतेच्या म्हत्वाची खोलायेन रुजल्ली समजूत दाखयता. पूण…

हालींच प्रियोळ वांठारांतल्या कुंकळ्ये गांवांत बिबट्याचें बाळक मेळ्ळें. ह्या  बाळकाची खबर सोशल मिडिया आनी थळाव्या दिसाळ्यांनी ह्या वाठाराच्या पर्यावरणीय म्हत्वाचेर लक्ष ओडलां. रानां आनी रानवटी जनावरांक सैमाचें दैवी मूर्त रूप-म्हणून खोलायेन आदर करपी गांवकारांक ही घडणूक अभिमानाचो खीण आनी बेगोबेग कारवाय करपाचो एक उलो कसो. सैमाच्या मोगींक आनी थळाव्या समाजांत हे घडणुकेक लागून उमेद निर्माण जाल्या, पूण तातूंतल्यान एक व्हडलें सत्यय उजवाडाक आयलां. 

प्रियोळांतलो रानांनी भरिल्लो वांठार शेकड्यांनी वर्सां सावन रानवटी जनावरांचे रावपाचे सुवातेर आशिल्ल्याचो हो दृश्टीकोन पुरावो आसा आनी अनियंत्रीत उदरगत आनी उद्देगीक विस्ताराच्या वाडट्या धोक्यापसून तांची राखण करप गरजेचें आसा.

बिबट्याचें बाळक हजर जावप हें कुंकळ्येच्या लोकां खातीर फकत एक रोमांचक आख्यायिका न्हय. ताच्या अस्तित्वावयल्यान ह्या वाठारांत बिबट्यांचीं कुटुंबां आनी रानटी जनावरां आसात हाचो निश्कर्शात्मक पुरावो मेळटा. मनशाच्या वसणुकांनी तांचें अचकीत दर्शन जाल्ल्यान भोंवतणचीं रानां भरलेलीं आसात, जनावरांची रावपाचीं सुवाती जावन, रानवटी जनावरांक वाडपाक भरपूर साधनसुविधा मेळटात अशें दिसून येता. तेच बरोबर हें दर्शन खबरदारीचो संकेत दिता. जेन्ना रानवटी जनावरां मनीसबळ आशिल्ल्या वाठारांनी साहस करपाक लागतात तेन्ना चड करून एक मुखेल प्रस्नाचेर नदर पडटा, तांच्या सैमीक रावपाच्या सुवातेर अतिक्रमण वाडत चल्लां काय किदें??

कुंकळ्येचे रहिवासी सैमाच्या समन्वयान जगपाचो अभिमान बाळगतात, पूण घरां प्रकल्पांचो नेटान विस्तार, उद्देगीक विस्तार, खास करून लागसारच्या कुंडई उद्देगीक वाठारांतल्यान जावपी धोक्यांक वळखप गरजेचें आसा. दाट रानां आशिल्लो प्रियोळ वाठार खूब आदींसावन वेगवेगळ्या रानवटी जनावरांचे अभयारण्य जावन आसा. गांवांतले लोक पिळग्यांनी सैमा वांगडा सहअस्तित्वांत रावल्यात, ताच्या समतोलाक आदर दितात आनी टिकावूपणाचेर भर दिवपी पारंपारीक पद्दतींक पाळो दितात. रानांक दैवी शक्ती म्हूण पुजता.

पूण बिबट्याचें बाळक पळयल्यार ह्या वाठारांतल्या जैवविविधतेचें शास्त्रीय प्रमाणीकरण करपाची गरज स्पश्ट जाता. कुंकळ्ये आनी ताच्या शेजारच्या रानांनी पद्दतशीर रानवटी जनावरांचें सर्वेक्षण केल्यार बिबटो, वाग आनी हेर जातींच्या संख्येचो अदमास करपाक मदत जातली. अशा सर्वेक्षणांतल्यान ह्या प्रदेशांतल्या पर्यावरणीय गिरेस्तकायेचें दस्तावेजीकरण जातलेंच पूण राश्ट्रीय पांवड्यार संवर्धनाक ताचें म्हत्वय उजवाडाक येतलें.

पर्यावरण आनी रान मंत्रालयान भारतभर वाग आनी बिबटो संरक्षण कार्यावळी सक्रीयपणान चालीक लायल्यात, कुंकळ्येच्या घडणुके वयल्यान अशे संवर्धनाचे उपाय ल्हान, असुरक्षित रान वाठारांनी वाडोवपाची खर गरज उक्ती जाता, जे चड करून उद्देगीक आनी मुळाव्या साधनसुविधा उदरगतीचो बळी पडटात. कुंकळ्येच्या रानां आनी रानवटी जनावरांची राखण करपा खातीर सरकारान बेगोबेग पावलां उबारपाचीं गरज आसा. कांय तातडीचे उपाय अशे करपाक जाता. बिबटो आनी वाग हांच्या कुटुंबांची उपस्थिती थारावपा खातीर, तांचे रावपाची सुवात वळखुपा खातीर आनी तांच्या हालचालीचेर नदर दवरपा खातीर एक व्यापक सर्वेक्षण करूं येतां. सगळ्या प्रकारच्या रानां कापपाचेर-मेगा हावसिंग प्रकल्पां खातीर आसूं, रस्ते आसूं वा उद्देगीक विस्तारा खातीर आसूं- प्रियोळ वाठारांत आनी ताचे भोंवतणी बंदी घालची. सरकारान थळाव्या लोकांचो आस्पाव करचो, सैमाचे राखणदार म्हूण तांची भुमिका वळखून घेवची आनी जागृताय मोहीम आनी अर्थीक प्रोत्साहन दिवन रानवटी जनावरांची जतनाय घेवपाच्या तांच्या यत्नांक आदार दिवचो. कुंडई उद्देगीक वाठारांतल्यान पातळिल्ल्या प्रकल्पांची बेगोबेग चवकशी करप गरजेचें आसा. खंयचीय उदरगत येवजण सुरू करचे पयलीं पर्यावरणीय परिणामाचें मुल्यांकन सक्तीचें आसूंक जाय.

बिबट्याचें बाळक पळोवन गोंयच्या विकासाच्या प्राधान्याचेर व्हड प्रस्न उप्रासतात. उद्देगीक आनी मुळाव्या साधनसुविधा प्रकल्पांक लागून अर्थीक वाड जावपाक योगदान मेळटा, पूण तांचो नियंत्रण नाशिल्लो विस्तार चड करून पर्यावरणाक म्हारग पडटा. कुंकळ्ये लागसार आशिल्लो कुंडई उद्देगीक वाठार, थळाव्या पर्यावरणाक कितलो धोको निर्माण करपाक शकता हाची एक मुखेल देख. जशी जशी ही वसाहत वाडत वता तसो तसो लागसारच्या रानांचेर अतिक्रमण करून रावपाच्या सुवातींचे कुडके जातात आनी रानवटी जनावरांक मनशाच्या वसणुकांनी व्हरता. हाका लागून मनीस-रानवटी जनावर संघर्शाच्यो घडणुको वाडत आसात, जाका लागून गांवकार आनी रान अधिकाऱ्यांक आव्हानां निर्माण जातात. धोरण निर्मात्यांनी उदरगती खातीर चड समतोल पद्दत आपणावपाचो वेळ आयला-आर्थीक प्रगती वांगडाच पर्यावरण संवर्धनाक प्राधान्य दिवपी पद्दत. पाचवें राज्य आनी टिकावू जिणेचें केंद्र म्हूण गोंयची अस्मिताय उद्देगीकीकरणाचे सर्तींत तडजोड करची न्हय.

बाळक बिबट्याची उपस्थिती एक एकसुरी घडणूक न्हय तर तो एक जागृताय. कुंकळ्ये गांव आनी ताचे भोंवतणची सुवात म्हत्वाची, रानवटी जनावरांची रावपाची सुवात म्हूण तिगून उरची हे खातीर केंद्र आनी राज्य सरकारांनी सहकार्य करचें पडटलें. हाका लागून पर्यावरणाचेर खर नेम, दीर्घकाळ संवर्धन रणनिती आनी समाजाचो सहभाग चालीक लावचो पडटलो. ठोस पावलां उबारचीं पडटली. प्रियोळ वांठाराक म्हत्वाचो पर्यावरणीय वाठार म्हूण मान्यताय दिवची. बिगर शेतकी वा बिगर रान हेतू खातीर जमनीचें रुपांतर थांबोवचें. संवर्धन कार्यावळींत वांटो घेवपाक थळाव्या समाजांक सशक्त करचें. जागृताय वाडोवपी आनी थंयच्या रहिवाशांचें टिकावू उदरनिर्वाह दिवपी पर्यावरणीय पर्यटन उपक्रम सुरू करचें.

कुंकळ्ये गांवचे लोक खूब आदीं सावन सैमाचे राखणदार आसा, रानां आनी जनावरां कडेन एकचारान रावतात. वनराय कडेन तांचो आदर जैवविविधतेच्या म्हत्वाची खोलायेन रुजल्ली समजूत दाखयता. पूण हे पारंपारीक बुद्धीक आर्विल्ल्या संवर्धन साधनां आनी धोरणांचो आदार मेळपाची गरज आसा. रान अधिकारी, शास्त्रज्ञ आनी धोरण निर्माते हांचे वांगडा हातांत हात घालून सैमीक गिरेस्तकाय तिगोवन दवरपाक गांवच्या लोकांची अभिन्न भुमिका आसूं जाय.  गांवांत बिबट्याचें बाळक पळोवप हो अभिमानाचो खीण, ह्या वाठाराच्या पर्यावरणीय गिरेस्तकायेचें प्रतीक आनी ताच्या नाजूक पर्यावरण यंत्रणेची राखण करपाची गरज आसा हाची खर याद. प्रियोळांतलीं रानां बिबट्यां आनी हेर रानवटी जनावरांक फुलत रावपाचीं सुवाती आसात हें दुबावा भायर सिध्द जाता- हो दायज फुडल्या पिळग्यां खातीर राखून दवरचो पडटलो. गोंय शारीकरण आनी उद्देगीकीकरणाच्या दबावा कडेन झगडटा तेन्ना कुंकळे घडणूक आमकां थांबून उदरगतीच्या परिणामांचेर चिंतन करपाक आवाहन करता.

बाळक बिबट्याचें रूप एक प्रसंग न्हय, हीं संवर्धनाची जिवीत रेखा, गोंयचें सैमीक दायज सांबाळपाची संद. भगवान बिरसा मुंडाची उतरां ह्या वेंळार याद जाता “जल,जंगल,जमीन की रक्षा” तो वेळ आयला.

मनोज कुंकळ्येकार 

9764215365