तीन धर्मांची पवित्र सुवात,पूण शापीत पॅलेस्टायन

भांगरभूंय | प्रतिनिधी

सद्या इस्रायल- हमास हांचे मदल्या झुजाक लागून जगाचें लक्ष इस्रायल- पॅलेस्टायन भागाचेर केंद्रीत जालां. पॅलेस्टायनांत यहूदी, ख्रिस्ती आनी इस्लाम धर्मीय देव, संत, म्हात्म्यांचो राबितो आशिल्लो, असो उल्लेख धर्मग्रंथांनी सांपडटा. ते खातीर हो भाग तिनूय धर्मांच्या अनुयायां खातीर पवित्र स्थान जाल्लो आसा.
ख्रिस्तपूर्व धाव्या शेंकड्या सावन यहूदी जेरूसलमाक आपल्या पूर्वजांचे दायज आनी परमार्थिक शार मानत आयल्यात. यहूदी धर्मी कायद्यांत जेरूसलमाक विशेश म्हत्व आसा. यहूदी जेरूसलमाचे दिकेन पळयत प्रार्थना करतात. जेरूसलमाचेर ताबो मेळोवन थंय यहूदी प्रार्थनास्थळ बांदपा खातीर राजा डॅवीडाचो संघर्श यहूदी धर्मग्रंथात कथन केल्लो आसा. धर्मग्रंथ ‘तोराह’ त टेंपल माउंट आनी जेरूसलम शाराचे वर्णन सांपडटा. गेलीं तीन हजार वर्सां यहुदी पाळत आयिल्ल्या तालमूद कायद्यांत यहुदींचे जेरूसलमाशी आशिल्ल्या संबदाचें कथन केल्लें आसा. राजा सोलोमन हांणी ख्रिस्तपूर्व 930 काळांत पयलें देवूळ टेंपल माउंट म्हणटात त्या भागांत बांदिल्लें अशें हेब्र्यू बायबलांत नमूद आसा. ह्याच सुवातेर आपल्या पुताचो बळी दिवपाच्या तयारेंत आशिल्ल्या अब्राहमाचो देवा वांगडां संवाद जाल्लो अशी धारणा आसा. तनाख (ऑल्ड टेस्टामेंट) अर्थात हेब्र्यू बायबल हो यहूदी तशेंच ख्रिश्चनांचोय पवित्र ग्रंथ.
जेरूसलम ही जेजूच्या आयुश्यांतली म्हत्वाची सुवात. हे शार ख्रिश्चन धर्माचें उगमस्थान म्हणूं येता. हांगां प्रार्थनाघरांत परब मनोवपा खातीर बालक जेजूक ताचे कुटूंब घेवन आयिल्लें. ग़ॉस्पेलांक वर्णन केल्ले प्रमाणे हांगांच जेजून उपदेश दिवपाक आनी दुयेंतीक बरे करपाक सुरवात केल्ली. जेजून त्या पवित्र सुवातीचेर अराजकता माजोवपी, गवजी घालपी व्यापारी आनी पसरकारांक धांवडावन घाल्ले. प्रत्येक शिकवणीच्या शेवटाक जेरूसलमांतले जेजूचे शेवटचे जेवण (लास्ट सपर), गेत्सेमाने शारांत ताचेआड चलयिल्लो खटलो, गॉलगोथांत ताका सुळार दिवप, ताचो दफनविधी, ताचे पुनरूत्थान आनी सर्गारोगण हांचें वर्णन सापडटा. जेजूक सूळार दिल्लो त्या सुवातेर बांदिल्ली सेपुल्कर चर्च ख्रिश्चन धर्मीय सगळ्यांत पवित्र मानतात
ख्रिश्चन धर्मस्थापने उपरांत सुरवेक तांकां बहिश्कृतां सारकेली वागणूक मेळटाली. रोमनां करवी छळ, यातना, मृत्युदंड टाळपा खातीर ख्रिश्चन एकमेकांक वळख दाखोवपा खातीर ‘इख्तीस’ म्हळ्यार नुस्त्याचें प्रतीक वापरताले. ग्रीक भाशेंत नुस्त्याक इख्तस म्हण्टात. रोमन सम्राट काँनस्तानतीनान जेन्ना स्वता ख्रिश्चन धर्म आपणायलो आनी ताका साम्राजाचो धर्म असो मान दिलो तेन्ना राजमान्यता मेळिल्ल्यान लोकप्रिय जाल्ल्या ख्रिश्चन धर्माचो प्रसार जावपाक लागलो.
मक्का आनी मदीना उपरांत जेरूसलम हे सुन्नी इस्लामाचें तिसरें पवित्र स्थळ. 621 वर्सा मक्केच्या मशिदींतल्यान रातयां पांखां आशिल्ल्या धव्या उडट्या चमत्कारी घोड्याचेर बसून पैगंबरान जेरूसलमांतल्या अल- अक्स भागांत येवन थंय प्रार्थना दिले उपरांत ‘जन्नां’ त (सर्गांत) प्रयाण केलें हाचें वर्णन कुराण, हडीथ आनी इस्लामिक साहित्यांत सांपडटा. पवित्र स्थळ जेरूसलमातली पवित्र सुवात पर्वत आनी पर्वतार सगळ्यांत पवित्र जागो म्हळ्यार मशिद अशे मुस्लिम मानतात. पैगंबर थंय राबित्याक आशिल्ले आनी थंयच्या प्रत्येक इंच जाग्यार तांणी प्रार्थना केल्या अशे वर्णन इस्लामी धर्मग्रंथांत सापडटा. जशे यहूदी जेरूसलमाच्या दिकेन तोंड करून प्रार्थना करतात, तशे सुरवातीक मुस्लिमूय करताले जाका ‘किबला’ म्हण्टात. मुहम्मद मक्केच्यान मदिनेक प्रयाण केले उपरांत 17 म्हयने मेरेन जेरूसलमा वटेन ‘किबला’ करून प्रार्थना जाताली. हाका लागून इस्लामांत जेरूसलमाक आध्यात्मिक म्हत्व आसा. उपरांत अल्लान मुहम्मदाक मक्केंतल्या काबाच्या दिशेन प्रार्थना करपाचो आदेश दिलो, अशें मानतात. जेरूसलम शाराच्या टेंपल माउंटार डॉम ऑफ रॉक्स -खडकांचो कळस , डॉम ऑफ चेन्स- सांखळ्यांचो कळस आनी अल- अक्स मशिद ही तीन पवित्र मुस्लिम स्थळां आसात.
ह्या तीन मुखेल धर्मां शिवाय मेंडेइझम ह्या धर्माचेय जेरूसलम हेच पवित्र स्थळ. मूळ यहूदी इस्रायली वंशाचे मेंडेइझम धर्माचे अनुयायी ‘जॉन द बाबतीस्त’ हांका आपलो मुखेल धर्मप्रमुख मानतात ज्यांचो जल्म जेरूसलमांतल्या आयन केरेम भागांत जाल्लो अशी धारणा आसा. हो पंथ अदोनाय ह्या देवाक भजताले म्हूण तांचो छळ जावपाक लागिल्ल्यान तांकां जेरूसलम सोडून धांव मारची पडिल्ली.
हांगच्या इतिहासांत चारीय धर्मांत एकचार दिसता. उदाहरणा दाखल ‘जॉन द बाबतिस्त’ हे जॉर्डन नदीच्या भागांत सक्रिय आशिल्ले यहुदी धर्मियांचे प्रेशित. तांकां मेंडेइझम धर्मियांनीय आपलो प्रमुख प्रेशित मानला. ख्रिस्ती धर्मियांनी ‘जॉन द बाबतिस्ता’ क जेजूचो अग्रदूत मानला तर इस्लामानूय तांकां प्रेशित ‘याह्या’ मानला. शिवाय ड्रूझ आनी बहाई धर्मियानीय तांकां आपलो संत जॉन मानला.
म्हत्वाचो मुद्दो म्हळ्यार अब्राहम, डॅविड, सोलोमन आनी जेजू (इसा) विशींचे प्रसंग कुराणांत समाविश्ट आसात. देव आदी अब्राहम, मोझेस, जेजू हांचे मुखार प्रगट जाल्लो या भावनेन यहूदींच्या तोहरा आनी ख्रिस्ती शिकवणींक मुस्लिम मानतात. परंपरे नुसार देवा लागीं करार करपी अब्राहम सगळ्यांत आदलो यहूदी प्रेशित. तांका इस्लाम, ख्रिश्चन धर्मांतूय पयलो प्रशित म्हूण मान दिला ते खातीर ह्या तिनूय धर्मांक अब्राहमिक धर्म म्हण्टात.
भारतातंल्या मीडियान प्रचार चलयिल्लो तसो कृष्णवंशीय यादव आनी यहुदींचो कसलोच संबद धर्म दास्तावेजांत सापडना. तशेंच बायबलांतलो हेझरॉनचो पूत राम हाचोय आमच्या श्रीरामा वांगडा संबंद ना. तेन्ना तो सोदपाच्या भानगडीत आमच्या मीडियान न पडिल्लें बरें.
अब्राहमाचो नातू जॅकब – हांचेच मागीर इस्रायल अशे नामकरण जालां – हांका इस्रायलींचो पात्रांव मानतात तर इस्लामांत तांका याकूब
इब्न इशाक इब्न इब्राहीम प्रेशित म्हणिल्ले आसा. चारीय धर्मांच्या प्रेशित, पैगंबर, संत, महात्मे, देवदूतांनी ज्या भूंयेचेर धर्म स्थापले, प्रार्थना केल्यो, धर्मांचो प्रसार केलो, सर्गारोहण केले तो पॅलेस्टायन शापित जाल्लेवरी ध्वस्थ जावप हाचें अजाप दिसता. हांगा चार धर्मिंया मदीं अपेक्षित मोगा मायेचो जागो राग, तिडक, व्देश आनी हिंसक प्रवृत्तीन घेतल्या.
आपल्या धर्मियांचो छळ केल्ले कारणान जेरूसलम शाराचो नाश जालो अशी मेंडेइझम अनुयायींची धारणा आसा तर जेजूचो छळ करून ताका सुळार चडयिल्यान हे शार उध्वस्थ जाले अशे ख्रिश्चन मानतात. जेरूसलम दोनदा ध्वस्थ जाले. ख्रिस्तपूर्व 587 वर्सा बॅबिलॉनियानानी यहूदी राजा झेडेकियाचो पाडाव करून शार ताब्यांत घेवन देवूळ नश्ट करून
यहुदींक वनवासांत धाडले. दुसरे फावटी, 70 वर्सा रोमन सेनेन यहुदींची बंडखोरी मोडून तांकां थंयच्यान धांवडावन घाले. त्यावेळा दुसऱ्या मंदिरातल्यो मोलादीक वस्तू लुटून तें नश्ट केलें.
635 वर्सा पैगंबर मुहम्मदाचो लागींचो सहयोगी खलिफ उमरान हांणी जेरूसलम जिखलें तेन्ना थंय इस्लामी राजवट सुरू जाल्ली. वर्स 1096 ते 1291 दरम्यानच्या काळांत पवित्र स्थानाचो ताबो मेळोवपा खातीर ख्रिश्चन, यहुदी आनी मुस्लिमांत जाल्ल्या आठ धर्मयुद्धांत (क्रुसेडस) लाखांनी सैनिक, रहिवासी सोंपले. इतिहासिक दस्तावेजां नुसार जेरूसलम दोनदा ध्वस्थ जालें, 23 वेळा शारांची घेराबंदी जाली, 52 वेळा हल्ले जाले आनी 44 वेळा सत्ताबदल घडले.
हालीच्या इतिहासांत 1948 वर्सा अरब- इस्रायली झुजाच्या विध्वंसात (अल- नाकबा) 531 पॅलेस्टायनी गांव ध्वस्थ जाल्ले. 70 कत्तलीच्या प्रसंगांत दोन वर्सांत 15000 पॅलेस्टायनी सोंपिल्ले.
सद्याचो इस्रायल- हमास झूजाचो विध्वंस (अल- नाकबा) पयल्याच्या तुळेन चड भयंकर आसतलो हाचे निदान हावें म्हज्या स्तंभात दोन म्हयने आदी मांडिल्लें तें दुर्दैवान खरें थारता. आतां मेरेन फकत अडेच म्हयन्यांत 20,000 मायत पॅलेस्टायनी सोंपले, 50,000 जखमी जाल्यात, 15 लाख बेघर जाल्यात.
समेस्तांक मोग, दया- माया, करूणा आनी क्षमेची शिकवण दिवपी जेजूचें जल्मस्थान बेथलहेम गांव रक्तखेंव चल्ला त्या गाझा शारा पसून फकत 70 किमी अंतराचेर आसा. थंय ‘चर्च ऑफ नॅटीवीटी’त दर वर्सा जेजूचो जल्म सुवाळो- नातालां- दबाज्यान मनोवपाक गॅलिली, नाझरेथ शारांतले निवासी आनी हजारांनी भोंवडीकार येताले. ह्या वेळार बेथलहेमांत चर्ची भोंवतणी घेरांबदी करून नाताल साजरीकरण रद्द केलां, ही दुख्खाची गजाल. जेजून वट्ट पॅलेस्टायनींक, इस्रायलींक आनी वाठारांतल्या समेस्तांक बरी बुद्द दिवची, हेच नातालां निमतान मागणें!

दीपक लाड
पर्वरे