तडजोडी करच्यो पडल्यो

भांगरभूंय | प्रतिनिधी

(…. पूण तें वय आनी सामकार आसा तो मनीस, हाचो ताळमेळ खंयच लागचोना. कोणूय फटवतलो अशी स्थिती आमच्या सामकार आसली…. आतां मुखार…)

गरिबसाणे खातीर शिक्षण घेवपाक वेळ ना आनी शिक्षण ना म्हूण गरिबसाण वसना, अशें हें दुश्टचक्र सतत सुरू. तातूंत मोट्या प्रमाणान कुड्डीश्रद्दा. हे लोक आपल्याच कोशांत इतले गुटलल्यात की भायलो वारोय तांकां सोसूंक ना जावपी, तांकां ताची संवयच नासली. सदचे जिणेंत सामक्यो सहज वापरूंक जातात अशो वस्तूच तांकां खबर नासल्यो. शाबू हो तांकां ताचो रंग आनी गुळगुळीतसाणीक लागून खावपाची वस्त दिसतालो. केळीं, काळंगां सारकीं फळां ताणीं जंय पळोवंकच नासलीं थंय अनस, द्राक्षांचें बी नांवच काडपाचें नासलें. हें सगळें पळयलें की मन निरशेतालें. आमी हांगां काम करपाक आयल्यात, पूण हें सगळें आमकां झेपतलें काय ना, हें चितूंक पडटाले. ह्या भावनेनच आसत घडये, पूण तांचे भशेनच रावपाची, आमकां ओड लागली. तांचे कडेन पळोवन आमी आमच्यो गरजो खूब कमी केल्यो. हांगचीं ल्हान भुरगीं शींयांत तशींच भोंवतात. तें पळोवन इतल्या वर्सांत म्हाका केन्ना स्वेटर घालचोसो दिसलोना. हांव घालना म्हूण मंदानय स्वेटर घालप बंद केलें. आनी आमी घालनात म्हुणून थंय आनंदवनांत ताईनय स्वेटर घालप सोडून दिलें. ताईची गजालच वेगळी. हांगां ‘लायट’ येय मेरेन तीय पंख्या सारक्या साधनांचो वापर करनासली. 

दळडीरपण आनी अशिक्षितपण हांचें दुश्टचक्र जशें आदिवासींक रेवाडून आसलें, तशेंच कुड्डेश्रद्देची भुल, मोनेळय तांचेर आसली. हे लोक आपले परंपरीक चालीरीतींक सामके घट्ट धरून आसताले. आमचेमदीं कांय जाणांक ही बाब खटकताली. उदरगत करतलो तर कुड्ड्या श्रद्दांक फाट करपाक जाय, अशें तांकां दिसतालें. म्हजें म्हणणें मात्शें वेगळें आसलें. अंधश्रद्दा आसूनये, पूण आपणें फकत टीका करप सारकें ना, अशें म्हाका दिसतालें. हाचें कारण आमी शिकिल्ले आसात देखून बरें-वायट आमकां कळटा, अशें आमकां दिसता. तांकांय तांचे समजणे प्रमाणे ते करतात तेंच बरें, अशें दिसतलेंच. आमी एकदम भायल्यान येवन ‘तुमी करतात तें वायट”, अशें सांगलें तर तांकां तें कशें पटतले? पूण, आमच्या कांय कार्यकर्त्यांनी सुरवेक तांच्या कांय परंपरीक चालीरीतींचेर आक्षेप घेवपाचो येत्न केलो. तेन्ना तांणीं म्हणलें, ‘आमी तुमकां आमंत्रण दिल्लें काय कितें हांगां येयात म्हुणून? मागीर आमच्या चालीरीतींत तुमी धवळाधवळ कित्याक करतात ?” आमच्या खातीर तो एक मोटो देखदिणो धडो आसलो. तातुंतल्यान कळ्ळें की हे बदल अशें ताकतिकेन जायनात. वर्सानवर्सां मनीस जें करीत आयल्यात तें आमी वतले आनी बदलतले, अशें जायना. हे बदल जांवक जाय, अशें ताणीं स्वताच थारावनी. मागीर ते हळूहळू बदलतले. त्या खातीर पयलीं तांच्या मनांत आमच्या विशीं विस्वास निर्माण जांवक जाय. तांकां उपदेश करचे बदला पर्याय दिवया आनी उमेद बाळगुया की ते योग्य पर्याय वेंचतले.

ह्या काळांत हेंय लक्षांत आयलें की हे लोक खरेंच आमकां आपोवपाक येवंक नासले. तांचें जिवीत आमच्या बगर चलतालेंच. आमी आमच्या समाधाना खातीर हांगां आयल्यात. हांगां आसप, रावप ही ‘आमची’ गरज , ‘तांची’ न्हय. ही जाणविकाय जातकच आपशींच कांय गजाली सोंप्यो जाल्यो.

अशो भौतेक गजाली आमी अणभवांतल्यान शिकत गेले. तेन्ना आमी सगळेच तरनाटे आसले. कोणा कडेनच कामाचो अणभव नासलो. सल्लो दिवपाकय कोण नासलो. ताका लागून आयुश्य जशें सामकार येता तशें ताका तोंड दित रावले. आमी सगळे वेगवेगळ्या जाग्यांवेल्यान, गांव- शारांतल्यान आयिल्ले. वेगवेगळ्या विचारांचे. ताका लागून मतभेद जातालेच. बरेचदां मुळ मुद्दो कुशीक उरून हेर गजालींचेर भासाभास जाताली. अशें कितेंय जालें की आमकां आमच्याच कामाचें खूब चेपण येतालें. हो दोंगर कसो चडटले, अशें दिसतालें. अशा वेळार आमी सगळ्यांनी एक पत पाळ्ळें….. मनाविरुद्द घडिल्ल्या घडणुकांची चर्चा करप ना. बरें तितलें घेवप, वायट सोडून दिवप. आमी जें व्हांवते विरुद्द काम सुरू केलां तें चालू उरचें ह्या खातीर आमकां अशी खूब जतनाय घेवची पडली, तडजोडी करच्यो पडल्यो….सगळ्यांकच. 

(मुखार चलता)

प्रकाशवाटा (मूळ लेखक : डॉ. प्रकाश आमटे)

देविदास गजानन नायक 

98505 35051