झाड पणसाचें

Jackfruits hanging on jackfruit tree.

भांगरभूंय | प्रतिनिधी

हो पणस आमच्या कुटुंबाचो एक वांगडीच आशिल्लो. खंयच्याय कारणाक लागून जर तें फाटीं फुडें कापचें पडलें जाल्यार…! हो विचार लेगीत मनांत आयल्यार हांव अस्वस्थ जातालें.

आमच्या आंगणांत व्हडलें झाड आसा, हाची आमकां सगल्यांक अभिमान आनी कदर आशिल्ली. आमचे आजयेच्या दारांत एक व्हडलो पणस आशिल्लो. रस्त्यार येवपी- वचपी दरेकल्याक ते एक नवेंपण आशिल्ले. भुरगेपणांत सकाळीं खूबदां व्हडलो आवाज आयकून धांवत भायर वतालें. त्यो पणसाचो खांदो पडटालो, केन्ना- केन्ना उंचाये वयल्यान व्हडले पिकिल्ले पणस पडटाले. तें झाड खूब उंच आशिल्लें. खूब पणस लागताले.
रस्त्यार लोक सदांच रावन पळयताले. पणस बेगीन पडटले अशें दिसनाशिल्लें. पूण वजनाक लागून खांदो बागोवप सभावकी आशिल्लें. कारण ल्हान खांद्याक एकाच वेळार पन्नास व्हडले पणस हुमकळटाले. ह्या पणसान आमच्या कुटुंबाक जायते खोशेचे खीण दिल्यात. दर वर्सा पणसाचो हंगाम हो झाडाची राखण करपाचो दीस. आमकां पणसाची खूब आवड आसली तरी कोणाकच चोरूंक दिवचे न्हय हाची जतनाय घेवची पडटाली. दारांतच आशिल्ल्यान वळखीच्या लोकांक पणस घेवपाक सांगतालें. ते खूब खोशी जातले.
हंगामांत हें झाड तिनश्यां वयर पणसांनी भरिल्लें आसतालें. खूब सोबीत दिसतालें. रसाळ पणस तो. रुचीक एकदम बरो. पिकतकच पणस काडून सांठोवप हें व्हडलें काम. ते खातीर आजी वळखीच्या लोकां वरवीं ते काडपाक जाणकारांक आपयताली. तिचो न्हानु नांवाचो एक मानाय आशिल्लो. घरांत हेर हंगामी कामांय तो करतालो. घरार नळे घालपी आमच्या नारायणाक आमी पणस काडपाक सांगतालीं आनी तो सहजपणान ते सकयल देंवयतालो. आमी भावंडां एके वळींत उबीं रावून तें पळयतालीं. कितली मजा आशिल्ली तेन्ना. ‘पिकला काय ना तें पळोवनच उखलून घे, सवकास देंवय सकयल,’ आजी ताका सांगताली. केन्नाय भाजये खातीरय पणस काडटाले. ह्या पणसाक लागून आमकां अस्सल कोंकणी फळाची रुच घेवपाक मेळटाली.
आजयेच्या घराच्या फाटल्यानय एक पणस आशिल्लो. ह्या रसाळ पणसा परस मात्सो ल्हान. म्हज्या आज्याच्या पूर्वजांनी तें लायिल्लें आनी आतां तें व्हडलें जावन आमच्या आंगणांत पिळग्यांन पिळग्यो उबें रावल्यात, सुर्याक, हवेक, उदकाक आनी उक्त्या जाग्याक लागून तांची वाड आपोआप जाल्या. केन्नाच कसलीच खाशेली जतनाय घेवची पडली ना. पावसाच्या हंगामा पयलीं तांचे खांदे कापचे पडटात. तरी लेगीत पावसाच्या दिसांनी पिकिल्लो व्हडलो पणस उंचाये वयल्यान सकयल पडटाच… आमी आवाज आयकून मागीर भायर धांवतात. केन्ना ल्हानशी वेर वता केन्ना तो पुराय फुट्टा आनी रसाळ आशिल्ल्यान गरे, बियो भायर सरतात. आमी बरो भाग कापून उरिल्लो कोयरा डब्यांत उडयतालीं…तेंय एक काम आसतालें, पावसाच्या दिसांनी, पूण तेन्ना लेगीत मजा येताली…
रस्त्या वयले जायते लोक मुखार वतना पणसाचें निरिक्षण करताले. शाळेंत वचपी ल्हान भुरगीं लेगीत. हंगामांत पयसुल्ल्यान शेजारच्या बाजारांत येवपी लोक आमचे थंय येवन कितले पणस झाडांक लागल्यात तें पळयताले आनी खोशेन म्हजे आजये कडल्यान पणस घेवन वताले. थोडे सल्लो लेगीत दिताले. व्हडलें झाड घरा लागीं दवरूंक फावना, पावसांत तें पडटलें, कापून उडयात. पूण ह्या पणसाक लागून आमची सकाळ इतली खाशेली जातालीं की खूब बरे दिसतालें जीवाक. दारांत सान्ना मारतना ताचेकडे पळयत कोयर काडटना समाधान जातालें. ताचेर वेगवेगळीं सोबीत सुकणीं येवन बसतालीं. हो पणस आमच्या कुटुंबाचो एक वांगडीच आशिल्लो. खंयच्याय कारणाक लागून जर तें फाटीं फुडें कापचें पडलें जाल्यार…! हो विचार लेगीत मनांत आयल्यार हांव अस्वस्थ जातालें.
पिकिल्ल्या पणसाचो सुगंध हो एक आगळोच आनंद. मे- जूनांत हो सुगंध पुराय वाठारांत पातळटालो. हो वास होच पणस पिकला हाचें एकूच लक्षण वा खुणा आसताली. पणस पिकून घरांत येतकच घरांतले तरणाटे, जाण्टे आमी भुरगीं वाटकुळींच बसताली. व्हडले व्हडले पणस काका कापताले. आजयेन हातांत दिल्या उपरांत हांव तातूंतले गरे काडटालें. व्हडलो पणस, मुखार एके वाटयेंत तेल. हातांत कोयती आनी सुरी घेवन आमीय केन्ना केन्ना जमनीर बसून पणस कापतालीं. कापो पणस आसल्यार हें सगळें काम करपाक बरोच वेळ लागतालो. दनपरां उपरांत गजाली मारतना हें काम करप हो एक वेगळो अणभव आशिल्लो. आमी भुरगीं पणस सोलून थकतालीं आनी ल्हवूच थंयच्यान भायर सरतालीं. आजयेक हें बऱ्याच उसरां कळटालें. पूण अर्थांतच, गरे काडपाक एक खोस, समाधानुय मेळटाले.
कांय जाण आजये कडेन पणस मागताले. कांय जाणांक बाजारांत विकपाक पणस जाय आशिल्ले तर कांय जाणांक फकत घरांत भुरग्यांक खावपाक घालपाची इत्सा आशिल्ली. विकपा खातीर आजयेन केन्नाच पणस दिलो ना. कोणाक खावपाक बी जाय जाल्यार व्हर म्हणटाली. आमी पणसान वेगवेगळे जिनसूय करी. आजयेक हाची खूब आवड. ती जाम करताली, रवो घालून कापां. केन्ना पणस पोळी सारकिले पदार्थ. खूब मजा येताली.आमी हंगामांतलो पयलो पणस व्हड सुवाळ्यान कापताले आनी नाश्तो केल्या उपरांत सगळेच पंक्तींत बसून पणस भुरकायताले. तो कापतना भितरल्यान भांगराच्या रंगाचे गरे, बोटां मेरेन लांब बियो… फकत तांकां पळयल्यारुच दोळे आनी मनाचें समाधान जातालें.
आमगेर दोन पणस. एक कापो, एक रसाळ. फाटल्या आंगणांत आनी एक फुडल्या आंगणांत. वयल्यान पळयल्यार हे दोनूय पणस सारकेच दिसतात तरी तातूंत जायतो फरक. काप्याचे गरे सुके, जाल्यार रसाळाचे मोव, गोड. जे हातांत धरुंक मेळनाशिल्ले. आजयेन भुरगेपणांत आमकां भुरग्यांक रसाळ गरे खावपाचें एक तंत्र शिकयिल्लें.
ल्हान पणस म्हणल्यार जांकां बियो बिल्कुल नात. तांकां कुंवले, कुयरी म्हणटात. अशा पणसाची वालाचे दाणे आणि भरपुर सोय घालुन केल्ली भाजी मकां सगल्यांक आवडटा. गरे आनी भाजिल्लीं, उकडिल्लीं भिकणां म्हणल्यार आमची मेजवानीच. केन्ना फकत पणसाची भाजी आनी वांगडा गरम पेज जेवताना जिवाक सामकें बरे दिसता. समाधान मेळटा. आजी रसाळ पणस रवो घालून शिजयताली तेन्ना ताचो वास घरभर पातळटालो. आमी सगले जेवपाक बसताले. गरम वाफ येवपी पणस- रव्याचें रुचिक धोणस आनी ताचेर तुपाची धार… कितलें बरें लागता म्हूण सांगूं. बरयतना पसून यादीन तोंड लाळेलें. नाल्लाच्या तेलांत तळिल्ले पणसाचे गरेय इतले रुचीक लागतात की कितलेंय खाले तरी केन्नाच भर जायना.
उमास येता तेन्ना- तेन्ना मनांत पणसाची याद येता आनी मागीर आजयेच्या दारांत आशिल्लो पणस दिसपाक लागता…. ताचो वासूय व्हांवत नाका म्हऱ्यांत हुळहुळटा… आनी सगळें कितें दोळ्यां मुखार धोलपाक लागताता…. मनांत पुर्णतायेची भावना दाटून येता.

गौरी भालचंद्र
9422373926